Gizem Yatkın
İçindekiler
Tanım
Pankreas kanseri, pankreasın bir kısmında malign hücreler (kötü huylu tümör yapan hücreler) geliştiğinde ortaya çıkar. Pankreasın hem ekzokrin hem de endokrin işlevlerini etkiler. Kötü huylu hücreler pankreasın herhangi bir bölgesinde gelişebilecek iken, çoğunlukla pankreasın baş kısmında gelişmektedir. Pankreas kanseri ayrıca yakındaki lenf düğümlerine (bağışıklık sisteminin bir parçası), kan damarlarına veya sinirlere de yayılabilir. Kanser hücreleri kan dolaşımı yoluyla karaciğer gibi vücudun diğer bölgelerine de gidebilir.
Pankreas Nedir?
Pankreas hem sindirim sisteminin hem de endokrin sistemin bir parçasıdır. Karnın en arka bölümünde bulunan ve yaklaşık 15 cm uzunluğunda olan bir organdır.
Pankreas üç bölümden oluşur:
- Pankreas başı adı verilen geniş yuvarlak bir bölüm,
- Vücut adı verilen orta bölüm,
- Kuyruk adı verilen dar uç bölüm.
“Pankreas kanalı” denilen bir tüp pankreası duodenuma bağlar. “Ortak safra kanalı” denilen başka bir tüp ise pankreas kanalıyla birleşir ve karaciğer ile safra kesesini duodenuma bağlar.
Pankreas tek başına iki bez görevi görür. Bunlardan ilki sindirime yardımcı olan bez (ekzokrin bez) diğeri de kandaki glikoz miktarını kontrol eden bez (endokrin bez) olarak işlev görür.
Ekzokrin İşlevi Nedir?
Ekzokrin hücreleri (acini hücreleri), yiyecekleri parçalamaya yardımcı olan özsuyunu üretirler. Bu özsuyu pankreas kanalı ile pankreastan duodenuma geçer. Pankreasın çoğu ekzokrin dokudan oluşur.
Endokrin İşlevi Nedir?
Ekzokrin dokular arasında pankreatik adacık adı verilen küçük endokrin hücre grupları bulunur. Bu adacıklardan kan glikoz seviyesini düzenlemek için iki tane hormon salgılanır. Biri insülin (kan glikoz seviyesini düşürür), diğeri glukagondur (kan glikoz seviyesini yükseltir).
Pankreas Kanserinde Tümör Tipleri Nelerdir?
İki tümör tipi vardır.
Ekzokrin Tümörler Nedir?
Pankreas kanseri tümör tiplerinin %95’ini oluşturur. En yaygın tipine “adenokarsinom” denir. Bu tipi pankreas kanalı astarında başlar. Daha az yaygın tipleri ise “adenoskuamöz karsinomlar” ve “farklılaşmamış karsinomlar” dır.
Pankreas Nöroendokrin Tümörleri (NET’ler) Nedir?
Pankreas kanseri tümör tiplerinin %5’lik kısmını oluşturur. Bu tip tümör hücreleri hormon üreten endokrin hücrelerde oluşur.
Pankreas Kanserini Tetikleyen Risk Faktörleri Nelerdir?
Araştırmalar, belli risk faktörlerine sahip kişilerin, bu faktörlere sahip olmayan kişilere göre pankreas kanseri oluşturma olasılığının fazla olduğunu göstermiştir.
Bu risk faktörleri şunlardır:
- Sigara içmek (içmeyenlere oranla 2 kat daha fazla pankreas kanseri oluşumu)
- Yaşlanma
- Tip 2 diyabet
- Obezite
- Uzun süreli pankreas iltihabı (pankreatit)
- Pankreas kanalında oluşabilen belli kistler (intraduktal papiller müsinöz neoplazmalar (IPMN’ler))
- Fazla alkol tüketimi
- Aile öyküsü ve genetik koşullar
Aile Öyküsü ve Genetik Koşullar Nedir?
Pankreas kanseri olan çoğu kişinin ailesinde hastalık öyküsü yoktur. Ancak, pankreas kanseri olan her 10 kişiden birinde aileden geçen hatalı gen mevcuttur. Daha önce kalıtsal bir sendrom geçirmişseniz ya da iki veya daha fazla birinci dereceden akrabalarınızda pankreas kanseri olmuş olan varsa, bu hastalık için kalıtsal bir riskiniz olabilir.
Pankreas kanseri riskini artırabilecek bazı kalıtsal sendromlar şunlardır:
- Peutz-Jeghers sendromu,
- Ailesel meme kanseri genleri (BRCA1 ve BRCA2),
- Ailesel atipik multipl mol melanom (FAMMM) sendromu,
- Lynch sendromu,
- Kalıtsal pankreatit.
Bazı pankreatik NET’lere de çoklu endokrin neoplazi tip 1 (MEN1) veya nörofibromatoz gibi kalıtsal sendromlar neden olabilir.
Ne Kadar Yaygındır?
Her sene yaklaşık 3080 Avustralyalıya pankreas kanseri teşhisi konmaktadır. Bu sayının %80’inden fazlası 60 yaşının üstündedir.
Avustralya’da 2017 içerisinde pankreas kanseri erkeklerde en yaygın onuncu, kadınlarda ise dokuzuncu en yaygın kanser olarak tahmin edilmektedir.
Tarama testleri, semptom bulunmayan kişilerde kanserin saptanabilmesine yardımcı olur. Meme kanseri ve bağırsak kanseri gibi belirli kanser çeşitleri için kullanışlı tarama testleri bulunur. Ancak pankreas kanseri için henüz bir tarama testi bulunmamaktadır.
Pankreas Kanseri Semptomları Neler Olabilir?
Erken evrede nadiren semptomlar oluşabilir. Genellikle yakındaki organları etkileyecek kadar yayıldığında ortaya çıkar.
Pankreas kanseri belirtileri şunlar olabilir:
- Sarılık ve beraberinde sarımsı cilt ve gözler, koyu renkli idrar, sönük bağırsak hareketleri ve kaşıntılı cilt
- Hazımsızlık ve mide ekşimesi
- İştah kaybı
- Mide bulantısı
- Açıklanamayan kilo kaybı
- Gece uykudan uyandıracak derecede karın ve sırtta ağrılar
- Değişen bağırsak sorunları (ishal veya şiddetli kabızlık)
Bazı pankreas NET’lerinin aşırı hormon üretmesi ile de şu semptomlar ortaya çıkabilir:
- Kan glikoz miktarında fazlalık (hiperglisemi)
- Kan glikoz miktarında düşüş (hipoglisemi)
- Bulanık görme
- Aşırı susama
- Fazla idrara çıkma
Pankreas Kanseri Tedavisi Nasıldır?
Pankreas kanserinin bulunduğunu onaylayabilmek, hangi çeşide sahip olunduğu ve ne kadar ilerlediğini anlamak için çeşitli testler yapılmalıdır.
- Erken Pankreas Kanseri Tedavisi: Adenokarsinomu veya diğer ekzokrin kanseri olan kişilerin yaklaşık %15-20’si erken aşamada tespit edilebilir. Buradaki tedavi amacı tüm kanserli bölgeyi temizlemek üzerinedir.
- İleri Pankreas Kanseri Tedavisi: Adenokarsinomu veya pankreastaki başka bir ekzokrin kanseri çeşidi olan çoğu kişiye ileri bir seviyede teşhis konur. Tedavi semptomlarla başa çıkma, kanseri kontrol altında tutma ve hayat kalitesini arttırma amacıyla yapılır.
- Pankreas NET’lerinin Tedavisi: Pankreas kanserlerinin %5’i nöroendokrin tümorlerdir (NET’ler). Hem erken hem de ileri seviyede pankreas NET’leri için ek tedavi seçenekleri bulunmaktadır.
- Diyet Problemlerini Yönetmek: Pankreas kanseri bulunan kişilerin çoğu bazen vücutlarının, kanser yüzünden veya tedavi yüzünden, besinleri işlemesindeki değişime adapte olmaları gerekebilir.
Görsel Kaynak: https://www.aicr.org/wp-content/uploads/2020/01/Pancreatic.jpg
Editör: Doğa DEMİRBAŞ