Bağışıklık Sistemi

Giriş

Bir canlıda hastalık oluşturan etkenlere karşı savunmayı sağlayan, tümör hücrelerini ve patojenleri tanıyıp onları ortadan kaldırmaya çalışan yabancı ve zararlı maddelere karşı koruyan sisteme bağışıklık sistemi veya immün sistem denilmektedir. Vücudumuzdaki bu sistem, yabancı ve zararlı ajanları tanır ve ortadan kaldırır. Mikroorganizmalar, hastalık oluşturan patojenler gibi dış ortamdan gelen zararlara karşı çeşitli mekanizmalar oluşturarak savaşı başlatır ve direnir.

Bağışıklık sistemi, daha önce karşılaştığı mikroorganizmalar veya diğer zararlı etkenleri tanır ve bir öncekinden daha hızlı tepki verebilmektedir. Ayrıca bağışıklık sisteminin tanımasını sağlayan yapıda antijen olarak adlandırılır. Antijenlere karşı da vücudumuzun bu sisteminde antikorlar oluşur. Yani bağışıklık sisteminin yabancı etkenlere karşı verdiği yanıt antikorlardır. Antikorlar patojen ajanlar gibi yabancı etkenlerin etkisiz hale gelmesini sağlamaktadır.

Bağışıklık Sisteminin Türleri

Bağışıklık sistemi temelde doğal (non-spesifik) bağışıklık ve edinsel (spesifik) bağışıklık olarak ikiye ayrılmaktadır.

Doğal Bağışıklık

Non-spesifik veya doğal olarak isimlendirilen bağışıklık sistemi temelde, organizmaya ait olmayan yabancı etkenleri ayırt ve tespit etme işlevi görür. Yabancı etkenlere karşı organizmanın ilk savunma basamağını bağışıklık sistemi oluşturur ve etkenlerin ortadan kaldırılması için direnir. Vücudumuzu kaplayan deri, mide, burun, boğaz, gözyaşı bezi ve tükürük bezleri gibi yapılar gerekli bariyerleri oluşturur. Diğer bariyerleri oluşturan, savunma sisteminde yer alan kan ve dokudaki yapılar ise; makrofajlar, eozinofiller, nötrofiller, sitokinler, kompleman sistemi ve doğal öldürücü hücreler (NK) gibi bir çok farklı yapılar yer almaktadır. Ayrıca ölü hücre ve dokuların ortadan kaldırılması ve onarılmasına da doğal bağışıklık katkı sağlar. Doğal bağışıklık uzun süreli bağışıklık yanıtı sağlamaz ve bağışıklık hafızaları yoktur. Edinsel bağıiıklık sistemine uyarı ve tanıtım işlevinde görevlidirler.

Edinsel Bağışıklık

Antikorların içinde yer aldığı humoral sistem ile, T ve B lenfositlerin yer aldığı hücresel sistem olarak açıklanmaktadır. Hayat boyu gelişimini sürdüren edinsel bağışıklık sistemi, çeşitli patojenlere ve maddelere özgül bir şekilde yanıt verir. Antijene özgül olması ve hafıza oluşturması temel özelliklerindendir. Hafıza özelliğinin olmasından dolayı, aynı uyaranla tekrar karşı karşıya kaldığında daha güçlü yanıt verecek özelliktedir. Bu bağışıklık, belirli hastalık oluşturabilecek patojenleri hedef alan antikor üretimi ve T hücreleri üretimi yaparak özel bir bağışıklık oluşturmaktadır.

Edinsel bağışıklık aktif ve pasif olarak ayrılır. Aktif bağışıklık, vücuda hastalık yapan etkenler girdikten sonra vücudun bu etkenlere bağışıklık kazanması olayıdır. Hastalığın geçirilmesiyle veya hastalık öncesi aşı yaptırılmasıyla aktif bağışıklık gerçekleşir. Hastalıklara uzun süre direnç aktif bağışıklık ile olur. Pasif bağışıklık ise; edinsel bağışıklığı olan kişiden alınan serum veya hücrelerin, bağışıklığı olmayan kişiye hazır olarak verilmesidir.

Kaynaklar:

1. https://hastane.etu.edu.tr/bulletin/42-bagisiklik-sistemi-immun-sistem
2. https://www.imutor.com.tr/bagisiklik-sistemi/bagisiklik-sistemi-nedir#:~:text=Bağışıklık%20sistemi%2C%20vücudunuza%20giren%20antijenlere,bağışıklık%20sistemi%20tarafından%20üretilen%20proteinlerdir.
3. https://www.avrasyahospital.com.tr/bagisiklik-sistemi-nedir/
4. https://bagisiklik.com/bagisiklik/bagisiklik-ve-bagisiklik-sistemi/

Görsel Kaynak: https://bilgihanem.com/bagisiklik-sistemi-nedir/ 

Editör: Fatih Nejdet MEMİŞ