Aleyna Apul
Makinelerin Dil Öğrenmesi
Günümüzde adından sıkça bahsedilen Yapay Zekâ (AI) her geçen gün işlevini artırarak büyümeye ve gelişmeye devam ediyor. Yapay zeka ile birlikte çeşitlenen alt dalları ise çalışma alanlarına uygun olarak oldukça önemli çalışmalar sergiliyor. Peki son dönemlerin popüler konusu olan yapay zeka nedir?
Yapay zeka, makinelere akıl yürütme ve problem çözme, nesne ve kelime tanıma işlevlerinin yanı sıra dünya durumlarının çıkarımı, karar verme, bilgi toplayıp o bilgiyi işleyerek bir sonuç elde etme gibi yeteneğinin verildiği algoritmaların incelenmesi olarak tanımlanıyor (Witkowski & Ward, 2020).
Bu tanıma baktığımızda insan zekası gerektiren görevlerin bilgisayar ve makine sistemleri ile gerçekleştirilip uygulanabilir olması çoğu durumda insanları tedirgin etse de yapay zeka ve teknolojilerinin sağlık, bilim, ulaşım, tarım, üretim ve sanayi, insan güvenliği, eğitim ve öğretim gibi oldukça geniş ve çeşitli alanlara uygulanabilirliği birçok ülkenin Yapay zeka ve teknolojileri konusunda bir girişimde bulunmasını, veya aktif rol alma isteğini son birkaç yılda oldukça motive ediyor (Nemade et al., 2022).
Yapay zekanın bazı alt dallara ayrıldığından bahsetmiştik. Yapay zekanın bir alt kümesi olan Makine Öğrenimi (Machine Learning/ ML) de bir alt dala ayrılarak Derin Öğrenme (Deep Learning/ DL) olarak bilinen alt dalı oluşturuyor. Her alt dal kendi içinde özelleşerek gerçekleştirdikleri işlevler ile bir nevi makinelerin insan fonksiyonlarını farkı açıdan yerine getirmesine olanak sağlıyor. Bu fonksiyonlardan bir tanesi ise makinelerin dilimizi öğrenmesi.
Doğal Dil İşleme ya da İngilizce karşılığı ile Natural Language Processing (NLP) olarak bilinen bu alt dal, yapay zeka ile bilgisayarların insan dilini okuyup anlamasına ve yorum yapabilme yeteneği kazanmasına imkan sağlıyor. Bu açıklama ile akla gelen ilk örnekler belki de günümüzde hemen hemen herkesin sahip olduğu akıllı telefonların yazılımlarında mevcut olan sanal asistanlar olabilir. Biz telefonlara karşı konuştuğumuzda konuştuğumuz dili anlayan, belirli bir metni anlamlandırabilen, dilbilgisi, denetim, kontrol, telaffuz gibi konularda insan benzeri, insana oldukça yakın bir şekilde anlamlı yanıtlar oluşturabilen bu asistanlar doğal dil işleme adına günlük hayatta hep yanımızda yer alıyor.
Tamam ama nasıl çalışıyor bu Doğal Dil İşleme?
Makine çevirisi, Söylem Analizi, Morfolojik Bölünme, Doğal Dilin Oluşturulması ve Anlamlandırılması, Konuşmanın Bir Kısmına İşaretleme, Cümlelerin Sınırını Tanıma, Metin Ayrıştırma, Konuşmanın Tanınması, Kelime Anlam Belirsizliğini Giderilmesi gibi pek çok teknik kullanılarak oluşturulan Doğal Dil İşleme, bu süreçlerin otomatikleştirilmesi ve doğru yanıtlar sağlanabilmesi için yukarıda da bahsettiğimiz üzere makine öğrenimini kullanıyor (Gupta, 2014).
Makine öğrenimi, sistemlere açıkça programlanmadan deneyimlerden nasıl otomatik olarak öğreneceklerini ve geliştireceklerini öğreten algoritmaları devreye sokarak uygulanmasını sağlıyor. Bu çalışmaların tümü ise Yapay zeka başlığı altında toplanıyor.
Telefonlar, akıllı ev cihazları, dil öğrenme platformlarında ya da alışveriş sitelerinde kullanılan sohbet robotları, hatta sosyal medya platformlarında bulunan medyaların anadile çevirme opsiyonları yapay zekanın doğal dil işleme sürecinde ortaya çıkan ve insanlar için önemli kolaylık oluşturan uygulamalardan sadece bazıları. Yapay zeka teknolojilerinin kullanıldığı her ortamda artan tecrübe ve deneyimle birlikte paralel takip eden gelişim, gelecek için bize oldukça önemli gelişmelerin yaşanacağına dair ışık tutuyor.
Kaynakça:
- Gupta, V. (2014). A Survey of Natural Language Processing Techniques. Engineering Technology, 5(01).
- Nemade, A., Telang, S., Jumbad, V., Chel, A., Kaushik, G., & Hussain, M. (2022). Chapter 5 – Artificial Intelligence: A tool to resolve thermal behavior issues in disc braking systems. In A. E. Hassanien, J. M. Chatterjee, & V. Jain (Eds.), Artificial Intelligence and Industry 4.0 (pp. 117–141). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-323-88468-6.00005-X
- Witkowski, E., & Ward, T. (2020). Chapter 8—Artificial intelligence assisted surgery. In A. Bohr & K. Memarzadeh (Eds.), Artificial Intelligence in Healthcare (pp. 179–202). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-818438-7.00008-3
Editör: Yasemin CANKAT
Yapay zekanın doğal dil işleme becerisinden o kadar güzel ve anlaşılır bahsetmişsiniz ki öncelikle kaleminize sağlık. Burada merak ettiğim birkaç nokta var. Her an yanımızda taşıdığımız telefonlarımızda hatta evlerimizde birer kolaylaştırıcı olarak bahsettiğiniz yapay zekaya atfedilen dil işleme becerisi sizce gerçekten hep kolaylaştırıcı bir araç olarak mı yer alacak hayatımızda, bu anlamda hemen her birimizin az çok korkuları var ancak konuyla ilgili derinlemesine araştırma yapan biri olarak sizin bu noktadaki kuşkularınızı bilmek iyi olurdu. Karamsar değil realistik açıdan bakmak adına 🙂