Mert Yalçıntaş
İçindekiler
Tanım
Prostat kanserinin yönetimi ve tedavi edilmesi konusu üzerine farklı seçenekler vardır ve birden fazla tedavi çeşidinin bir kişi üzerinde uygulanması bazen daha faydalı da olabilir. Doktorların önereceği tedavi şekli, prostat kanserinin evresine, genel sağlığa, tercihlere ve yaşa göre değişecektir.
Prostat kanseri tipik olarak yavaş büyüme gösterir, en agresif olduğu durumlarda bile opsiyonlar arasında seçim yapma zamanınız olacaktır.
Evrelere Göre Tedavi Opsiyonları ve Yönetme Şekli
Bölgesel (Erken Evre)
- Aktif gözetim
- Ameliyat veya radyasyon terapisi
- Gözlemleme ve bekleme
Bölgesel Fakat İleri
- Ameliyat veya radyasyon terapisi
- ADT (androjen yoksunluğu tedavisi) önerilebilir
- Gözlemleme ve bekleme
İleri seviye (Metastatik)
- Genellikle ADT önerilir.
- Bazen kemoterapi ya da radyasyon terapisine başvurulabilir.
- Gözlemlerken beklemek de opsiyon olabilir.
- Daha güncel tedaviler de klinik araştırma aşamasındadır.
Ameliyat
Bölgesel veya bölgesel ama ileri olan durumlarda uygulanan cerrahi operasyonun ana türü radikal prostatektomidir. Bu işlem prostatın, üretranın bir bölümünün ve seminal veziküllerin çıkarılmasını içermektedir. Prostat çıkarıldıktan sonra, üretra mesaneye tekrar katılır ve vas deferens kanalları mühürlenir.
Bazı insanlar, ereksiyon kontrol sinirlerine zarar gelmesin diye sinir koruyucu ameliyat olabilirler. Sinir korumalı radikal prostatektomi, düşük evrelerdeki kanserler için daha uygun olmakla birlikte sadece kanser bu sinirlerin içinde veya yakınında olmadığı durumlarda mümkündür. Teşhisten önce güçlü ereksiyona sahip olan bireyler için en iyi sonucu vermektedir. Sinir koruyucu cerrahi işleme rağmen bile ereksiyon problemleri görülebilir.
Kanser hücreleri, prostatın yanındaki lenf düğümlerine de yayılabilir. Eğer orta veya yüksek riskli bir prostat kanseriyse lenf düğümleri de çıkarılabilir (pelvik lenf nodu diseksiyonu).
Ameliyat Nasıl Yapılır?
- Açık Radikal Prostatektomi: Genelde karının altından büyük tek bir kesikle yapılır.
- Laparoskopik Radikal Prostatektomi (Keyhole Ameliyatı): Karın bölgesindeki birkaç küçük kesiğe cerrahi aletler ve bir kamera yerleştirilmektedir.
- Robotik Yardımlı Radikal Prostatektomi: Robotik sistem yardımıyla laparoskopik ameliyat yapılır.
Size uygun olan işlemi cerrahınızla seçmelisiniz ve her opsiyonun avantajları ile dezavantajlarını konuşmalısınız.
İkinci seçeneği istiyor olabilirsiniz bu durumda iş biraz da cerrahınızın tecrübelerine ve yeteneğine bağlı olacaktır.
Açık ameliyata kıyasla, robotik laparoskopi ve laparoskopi sonrasında genellikle hastanedeki istirahat süreniz daha kısa, kanamanız daha az, daha küçük bir yara ve daha hızlı iyileşme gözlemlenir. Farklı işlemlerin benzer yan etkileri olabilir.
Ameliyat Sonrasında Neler Beklenmeli?
- İyileşmek İçin Zaman: Her operasyon sonrasında iyileşmek için zamana ihtiyacınız olacak ancak radikal prostatektomiden sonra bu süre diğerlerine nazaran daha fazladır. Eski aktivitelerinizi gerçekleştirebilmeniz 6 hafta civarında bir zaman alabilir. Genelde birkaç hafta içinde araba sürebilir hale gelirsiniz ancak 6 haftalığına ağır kaldırmaktan kaçınmalısınız.
- Acı ve Rahatsızlık: Ameliyat sonrası ağrı ve acı yaygındır. Birkaç günlüğüne ağrı kesici kullanabilirsiniz.
- Kateter Kullanımı : Radikal prostatektomi sonrasında küçük ve esnek bir tüp (kateter) mesaneye yerleştirilir ve 1-2 hafta sonra yara iyileşince çıkarılır.
Prostat Kanseri Ameliyatının Yan Etkileri
- Sinir Hasarı: Kaslar ve sinirler, ereksiyon ya da idrar yapımı için gereklidir ve kontrol etmeyi sağlar. İkisi de prostatın hemen yanındadır. Ameliyat esnasında zarar vermekten kaçınmak çok zor olabilir ve bu durum ereksiyon problemine sebep olabilir. Bazı durumlarda sinirlerin komple alınarak kanserin uzaklaştığından emin olunması gerekmektedir.
- Mesane Kontrolünün Kaybedilmesi: Ped kullanımı ile yönetilebilen, birkaç hafta ila birkaç ay arasında süregelen mesane kontrolünde problem durumu yaşanabilir. Genelde bu durum birkaç hafta içinde düzelir ve 1 yıl içinde hiç eser kalmaz. Eğer durum bir yıldan uzun sürüyorsa ameliyat düşünülebilir. Ancak bu durum pek nadirdir.
- İktidarsızlık: Ereksiyon problemleri, prostat kanseri ameliyatından sonra yaygındır. Zaman içinde düzelebilir ancak bu ayları ve yılları alabilir. Bazı durumlarda operasyon öncesindeki gibi erekte olabilmek zordur.
- Boşalma Durumundaki Değişiklikler: Radikal prostatektomi esnasında , vas deferens kanalları kapatılır ve prostatla birlikte seminal veziküller de çıkarılır. Bu durum, orgazm sırasındaki boşalma olayını yok eder. Orgazm farklı, ağrılı ve rahatsız edici olabilir (nadiren). Bazı insanlar orgazm esnasında idrar da sızdırabilir.
- Kısırlık: Radikal prostatektomi, kısırlığa neden olacaktır bu yüzden çocuk yapma hayalleriniz varsa tedavi öncesi doktorla konuşmalısınız.
- Penis Boyutunda Değişiklik: Ameliyat sonrası penisinizin biraz kısaldığını görebilirsiniz. Doktorunuzla konuşum vakumlu ereksiyon aletleri ya da reçeteli ilaçlar alın.
Radyasyon Terapisi
Radyasyon terapisi, kanser hücrelerini kontrollü radyasyon dozlarıyla yok eder veya hasar verir böylece büyümelerini ya da yayılmalarını engeller. Radyasyon tedavisi :
- Eğer bölgesel veya bölgesel ilerlemiş prostat kanseri varsa – lenf bezlerine yayılmış prostat kanserini yönetme durumunda ameliyatla benzer başarı oranına sahiptir.
- Eğer ameliyata göre yeterince fit değilseniz veya yaşlıysanız
- Bölgesel ilerlemiş hastalık için uygulanan radikal prostatektomiden sonra geride kanserli hücreleri kalırsa ya da kanser nüksettiyse.
- Prostat kanserinin vücudun diğer bölgelerine yayılması gibi durumlarda kullanılır.
İki şekilde uygulanabilir; vücut dışından(EBRT) veya vücudun içinden (brakiterapi). Bunlardan bir tanesi veya ikisi kombinlenmiş şekilde uygulanabilir. Yüksek riskli vakalarda radyasyon terapisi genelde ADT ile kombinlenerek kullanılır.
EBRT (Dış Işın Radyasyon Tedavisi)
EBRT’de makine, radyasyon ışınlarını vücudun dışındaki bir konumdan prostata doğru yönlendirir. Yaklaşık 15 dakika sürer ve hiçbir şey hissettirmez.
EBRT farklı türlere sahiptir. Radyasyon onkoloğu sizinle görüşerek en uygun olanını seçecektir. Genelde prostat kanserinde EBRT, hafta içi her gün olmak suretiyle 4 ila 9 hafta boyunca uygulanır. Bazı yeni EBRT uygulamaları iki hafta boyunca 5-7 gün de verilebilir.
EBRT sizi radyoaktif yapmaz ve çevrenizdekiler için tehlikeli değildir! Çoğu durumda insanlar tedavi boyunca günlük aktivitelerine devam edebilecek durumda hisseder.
Brakiterapi (İç Radyasyon Tedavisi)
Brakiterapi, radyasyon kaynağının direkt olarak vücudun içine yerleştirilip hedefe yollandığı tedavidir. Radyasyon dozlarının doğrudan bir şekilde prostata verilmesi etraftaki dokulara zarar vermemek için daha faydalı olabilir.
İki tür brakiterapi vardır; kalıcı ya da geçici. Kalıcı olan (seeds), idrar problemi semptomları ve PSA seviyeleri daha az olan vakalar için uygundur. PSA düzeyi daha yüksek olan vakalarda geçici olan uygulanabilir. Genelde kısa seans EBRT verilir.
Halihazırda büyük bir idrar problemi ve büyük prostatınız varsa brakiterapi size göre değildir.
Kalıcı brakiterapiye sahipseniz vücudunuz kısa bir süre radyasyon yayabilir. Ekibiniz size durumu açıklayacaktır. Cinsel ilişki esnasında tohum çıkartırsanız (nadir vakalarda) tedaviden sonraki süreçte kısa bir süreliğine kondom kullanmanız tavsiye edilecektir.
Geçici brakiterapiye sahipseniz, tedaviden sonra teller çıktığında radyoaktif olmayacaksınız! Risksiz olacaksınız. Cinsel ilişki esnasında alınacak özel tedbirlere gerek kalmayacaktır.
Radyasyon Tedavisinin Yan Etkileri
Yan etkiler, radyasyon türüne, dozuna ve bölgesine göre değişir. Genelde yan etkiler geçicidir ve tedaviden sonraki süreçte kademeli olarak azalır ve biterler. Kısa süreli olanlar ise yorgunluk, idrar sorunları, bağırsak hareketlerinde değişiklik ve boşalmada değişikliği içerebilir.
Bazı yan etkiler uzunca bir süre ortaya çıkmayabilir. Geç etki olarak bilinen bu durum kısırlık, idrar problemleri ve ereksiyon sorunlarını beraberinde getirebilir.
Bağırsaktaki yan etkileri önlemek için radyasyon onkoloğu ,bağırsak ile prostat arasına aralayıcı koymayı önerebilir. Tedavi süreci başlamadan önce prostat ve bağırsak arasındaki boşluğa geçici bir jel veya balon konulabilir. Bu işlem günlüktür ve hafif bir anestezi ile yapılır.
Androjen Yoksunluğu Tedavisi (ADT)
Prostat kanseri büyümek için testosterona ihtiyaç duyar. Vücudun testosteron üretimini azaltmak kanserin büyümesini yavaşlatarak geçici bir süreliğine küçültebilir. Testosteron bir androjendir (erkek cinsiyet hormonu) ve bu yüzden bu duruma hormon tedavisi denir.
Bölgesel ilerlemiş kanser için ADT uygulanması, radikal prostatektomiden sonra veya radyasyon tedavisiyle birlikte kullanılabilir. İleri seviye prostat kanseri için de kullanılabilir.
ADT’nin Türleri
- ADT Enjeksiyonu (En Yaygını): Testosteron üreten bölgelere ilaç enjekte ederek bloklama işlemidir. Bu işlemi genel cerrahınız yapabilir. Kullanılan ilaca göre enjeksiyon sıklığı değişebilir (aylık, 3 ayda 1 ya da her 6 ayda bir vb.). ADT enjeksiyonu, radyasyon terapisi esnasında veya sonrasında kullanılarak kanserden kurtulma şansını artırır ve bazen kemoterapi ile de kombinlenebilir.
- Aralıklı ADT: Bazen ADT enjeksiyonları, sikluslar halinde verilir ve PSA seviyesi düşene kadar devam eder. PSA yükseldiği taktirde enjeksiyonlar devam edebilir. Bu duruma aralıklı ADT denir. Bazı vakalarda yan etkileri azalttığı görülmüştür ancak herkes için uygun değildir.
- Anti-Androjen Tabletleri: Genellikle hormon tabletleri olarak adlandırılır ve ADT enjeksiyonu ile birlikte kullanılabilir.
- Testislerin Alınması (Orkidektomi): Bu işlem, testosteron üretimini azaltmak için çok kullanılan bir yol değildir. İleri prostat kanserine sahipseniz diğer seçenekler yerine bu operasyonu tercih edebilirsiniz. Testis şeklini korumak için skrotuma silikon protez konabilir. Testislerin sadece iç kısmının çıkarılması da testosteronu düşürür ve protez gerektirmez.
ADT’nin Yan Etkileri
- Uyku ile geçmeyen yorgunluk.
- Düşük libido.
- Ereksiyon problemleri.
- Testislerde ve peniste küçülme.
- Kas ve güç kaybı.
- Sıcaklık basması, bunalma ve terleme.
- Kilo alınması (göbekten).
- Göğüs büyümesi.
- Genital büzülme.
- Ruh hali değişimi.
- Depresyon.
- Düşünme ve hafıza problemleri.
- Kemik yoğunluğunun düşmesi (osteoporosis). Kalsiyum ve vitamin takviyeleri yardımcı olabilir.
- Yüksek diyabet, kolesterol ve kalp hastalıkları riski.
Palyatif Tedavi
Palyatif tedavi, hastalığı tedavi etmeye çalışmadan semptomları yönetmeye çalışarak daha kaliteli hayat şartları sunar. İleri seviye kanserin herhangi bir aşamasında uygun görülebilir.
Kanserin yayılmasını yavaşlatmasıyla birlikte ağrıyı hafifletir ve diğer semptomları yönetebilir. Tedavi:
- Eğer kanser kemiklere sıçradıysa ağrıyı kontrol etmek için radyasyon terapisi
- Ağrı kesiciler
- Ağrıyı kontrol ederek yaşam kalitesini artırmak için radyonüklid tedavisi. Bu tedavi, kanserli hücreleri hedef alan radyoaktif maddelerin (samaryum, radyum, stronsiyum vb.) yutularak veya enjekte edilerek vücuda verilmesini kapsar. Normal dokulara verilen hasarı en aza indirerek kanser hücrelerini öldürmek için yüksek radyasyon kullanır.
Palyatif tedavi, palyatif bakımın bir bileşenidir ve sağlık profesyonellerinden oluşan ve sizin mental/fiziksel sağlığınızı yükseltmek isteyen bir ekibin oluşturduğu tedavi şeklidir.
Görsel Kaynak: https://marketographics.com/prostate-cancer-market-growth/
Editör: Yasemin CANKAT