Kromozom 3 Nedir?

Tanım  

İnsanlar normalde her hücrede 23 çifte bölünmüş 46 kromozoma sahiptir. Kromozom 3’ün iki kopyası, her bir ebeveynden alınan birer kopya, çiftlerden birini oluşturur. Kromozom 3, yaklaşık 198 milyon baz çiftini (DNA‘nın yapı taşları) kapsar ve hücrelerdeki toplam DNA’nın yaklaşık %6,5’ini temsil eder.

Her kromozomdaki genleri tanımlamak genetik araştırmaların aktif bir alanıdır. Araştırmacılar her bir kromozomdaki gen sayısını tahmin etmek için farklı yaklaşımlar kullandıklarından, gen sayısı hakkında tahmini sayılar değişkenlik gösterebilmektedir. Kromozom 3 muhtemelen protein üretimi için emir veren 1.000-1.100 arasında gen içerir. Bu proteinler vücutta çeşitli görevleri gerçekleştirir.

Kromozomal Değişikliklerle İlgili Sağlık Koşulları            

Aşağıdaki kromozomal koşullar, kromozom 3’ün kopya sayısındaki veya yapısındaki değişikliklerle ilişkilidir.

3p Delesyon Sendromu

3p Delesyon Sendromu, genellikle zihinsel engellilik, gelişimsel gecikme ve anormal fiziksel özelliklerle sonuçlanan bir durumdur. 3p Delesyon Sendromu, kromozom 3’ün küçük (p) kolunun ucunun silinmesiyle ortaya çıkar. Delesyonun boyutu etkilenen bireyler arasında, yaklaşık 150.000 baz çifti ile 11 milyon baz çifti arasında değişir ve bilinen 4 ila 71 geni içerebilir. Bazı bireylerde, delesyon kromozomun sonuna yakın malzemeyi içerir, ancak ucu (telomer) içermez.

3p Delesyon Sendromu ile ilgili belirti ve semptomlar 3p bölgesindeki gen kaybından kaynaklanır; bununla birlikte, hangi genlerin belirli özellikleri etkilediğini belirlemek zordur, çünkü etkilenen tüm bireyler aynı genleri eksik değildir.

3q29 Mikrodelesyon Sendromu             

3q29 Mikrodelesyon Sendromu, her hücrede küçük bir kromozom 3 parçasının silinmesiyle sonuçlanan bir durumdur. Delesyon ile ilişkili özellikler büyük ölçüde değişir, ancak gecikmeli gelişim, zihinsel engellilik, davranışsal ve psikiyatrik bozukluklar ve fiziksel anormallikleri içerebilir. Bu kromozomal değişime sahip bazı bireylerde çok hafiftir veya ilişkili belirti ve semptomlar yoktur.

3q29 Mikrodelesyon Sendromu olan çoğu kişi, kromozomun uzun (q) kolunda q29 olarak belirlenen bir pozisyonda 1,6 megabases (Mb) olarak da yazılmış yaklaşık 1,6 milyon baz çifti eksiktir. 3q29 mikroduplication sendromu olan kişilerde anormal bir şekilde kopyalanan (çoğaltılan) kromozom 3’ün aynı bölgesidir (aşağıda açıklanmıştır). Bu kromozom segmenti normalde hücre bölünmesi sırasında yeniden düzenlemeye eğilimli hale getiren kısa, tekrarlanan DNA dizileri ile çevrilidir. Yeniden düzenleme, 3q29’da DNA’nın eksik veya ekstra kopyalarına yol açabilir.

3q29 Mikrodelesyon Sendromu’na sahip olan kişilerde, bu genlerden bazılarının beyin gelişiminde rol aldığı düşünülmektedir. Bununla birlikte, delesyon sonucunda hangi spesifik genlerin 3q29 mikrodelesyon sendromunun belirti ve semptomlarıyla ilişkili olduğu bilinmemektedir. 3q29’da silinen bazı kişilerin neden ilişkili bir sağlık sorunu olmadığı da belirsizliğini korumaktadır. 3q29 bölgesi dışındaki genetik değişikliklerin bu durumun özelliklerini etkilemesi mümkündür.

3q29 Mikroduplikasyon Sendromu

3q29 Mikroduplikasyon Sendromu, her hücrede küçük bir kromozom 3 parçasının çoğaltılmasından kaynaklanan bir durumdur. Bu mikroduplikasyonla ile ilgili belirti ve semptomlar büyük ölçüde değişmektedir. Çoğaltmaya sahip bazı bireylerin belirgin bir belirtisi veya semptomu yoktur veya özellikleri çok hafiftir. Diğer bireyler gelişimi ve zihinsel engelliliği veya öğrenme zorluklarını geciktirdi. Göz anormallikleri, kalp kusurları ve alışılmadık derecede küçük bir kafa (mikrosefali) de ortaya çıkabilir.

3q29 Mikroduplikasyon Sendromu olan çoğu kişi kromozom 3’teki q29 pozisyonunda yaklaşık 1.6 Mb DNA’nın ekstra bir kopyasına sahiptir. 3q29 Mikroduplikasyon Sendromu olan kişilerde silinen kromozom 3’ün aynı bölgesidir (yukarıda açıklanmıştır). Bu kromozom segmenti hücre bölünmesi sırasında yeniden düzenlemeye eğilimlidir ve bu da 3q29’da DNA’nın ekstra veya eksik kopyalarına yol açabilir.

3q29’un çoğaltılmış segmenti yaklaşık 20 gen içerir. Bu genlerden bazılarının beyin ve göz gelişiminde rol aldığı düşünülmektedir. Bununla birlikte, anormal bir şekilde kopyalandığında hangi spesifik genlerin 3q29 mikroduplikasyon sendromunun çeşitli belirti ve semptomlarıyla ilişkili olduğu bilinmemektedir. Ayrıca, 3q29’da çoğaltması olan bazı kişilerin neden ilişkili bir sağlık sorunu olmadığı da belirsizdir. 3q29 bölgesi dışındaki genetik değişikliklerin bu durumun özelliklerini etkilemesi mümkündür.

Diğer Kromozomal Koşullar

Her hücredeki kromozom 3’ün yapısındaki diğer değişiklikler, zihinsel engellilik, gelişimsel gecikme, ayırt edici yüz hatları, doğum kusurları ve diğer sağlık sorunları da dahil olmak üzere çeşitli etkilere sahip olabilir.

Kromozom 3’teki değişiklikler, her hücredeki kromozomun p kolunun veya q kolunun ekstra duplike olmuş (çoğaltılmış) veya delesyona uğramış bölümlerini içerir. Fazladan veya silinen parçaların boyutu değişir; söz konusu genetik materyal miktarı, gelişen belirti ve semptomlara katkıda bulunur.

Nadiren, kromozom 3 halka kromozomu olarak isimlendirilmiş dairesel bir yapıyı oluşturabilir, bu da bir kromozomun iki yerde kırılması ve kromozom kollarının uçlarının birbirine kaynaşmasıyla ortaya çıkar.

Halka kromozomu oluştuğunda, kromozom 3’ün uçlarına yakın genler silinir ve halka şekli nedeniyle, kromozom hücre bölünmesi sırasında kendisini normal bir şekilde kopyalayamaz (çoğaltamaz) ve muhtemelen sağlık sorunlarına katkıda bulunur.

Kanser

Kromozom 3’teki değişiklikler “Clear Cell Renal Karsinom” olarak isimlendrilmiş bir böbrek kanseri türünde tanımlanmıştır. Bu kanser kromozom 3’ün bir kopyası eksik olduğunda veya kromozom 3’ün p kolunun bir kısmı silindiğinde gelişebilir. Ek olarak, berrak hücreli renal karsinom, kromozom 3p ve başka bir kromozom arasında “translokasyon” olarak isimlendirilmiş anormal genetik materyal alışverişleri ile ilişkilendirilebilir.

Yukarıda açıklanan sendromlara neden olan değişikliklerin aksine, berrak hücreli renal karsinom ile ilişkili genetik değişiklikler somatiktir, bu da bir kişinin ömrü boyunca edinildikleri ve sadece belirli böbrek hücrelerinde mevcut oldukları anlamına gelir. Bu genetik değişiklikler hücrelerin tümör oluşturmak için kontrolsüzce büyümesini ve bölünmesini sağlar.

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/chromosome/3/

Görsel Kaynak: https://en.wikipedia.org/wiki/Chromosome_3#/media/File:Human_male_karyotpe_high_resolution_-_Chromosome_3.png

Editör: Meryem Melisa KAR