Fatma Tosun
İçindekiler
Tanım
Yokluğu veya vücutta az bulunması çeşitli hastalıklara sebep olan insülin hormonu pankreasta üretilmektedir. Kan numunesiyle ölçülen insülin değeri, bireyin kanında bulunan insülin miktarını göstermektedir. Halk arasında kan şekeri diye tabir edilen kan glukozu, kan dolaşımı vasıtasıyla vücutta enerji olarak kullanılacağı hücrelere taşınır. Tüketilen besinlerin çoğunluğu, vücudun ana enerji kaynağı olan glukozu içermektedir.
İnsülin ve kan şekeri değerleri birbirine bağlı olarak değişim gösterir. Aşağıda kan şekeri ve insülin arasındaki ilişki basamaklar halinde ifade edilmiştir:
- Canlının besin tüketmesinden sonra vücutta kan şekeri seviyesi yükselir.
- Vücutta kan şekerinin yükselmesi pankreasın insülin salgısını arttırmasına sebep olur.
- Kanda artan glikozun hücrelere girebilmesi için insülin desteğine ihtiyaç vardır. Böylece bireyin kan şekeri seviyesi düşer, normal seviyeye gelir.
- Bireyin kan şekeri seviyesi bilinen/belirlenen normal seviyesine ulaştığında insülin seviyesi de düşer.
Bireyin pankreası doğru zamanda doğru miktarda insülin üretmezse major/ciddi sağlık problemleri meydana gelebilir. Bu sağlık problemlerini iki kategoride ifade edebiliriz:
- Kategori: Fazla insülin üreten pankreas, bireyin kan dolaşımındaki glikoz miktarı azalabilir. Bu azalmaya tıpta hipoglisemi adı verilir. Kan şekeri seviyesinde major bir düşüş meydana geldiğinde beyin hücreleri canlılık faaliyetlerini devam ettirmesi için eterli glikozu alamazlar. Bu acil tıbbi müdahale gerektiren bir durumdur.
- Kategori: Az insülin üreten pankreas, bireyin kanındaki glikoz hücrelere giriş sağlayamaz. Bu sebeple kandaki glikoz miktarı fazla olur ve kanda birikir. Bu birikmeye tıpta hiperglisemi adı verilir. Kan şekeri normal düzeye dönmezse zaman içerisinde bireyde tip 2 diyabet meydana gelir. Tip 2 diyabette başta gözler ve kalp olmak üzere vücutta ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir.
Bu test kandaki insülin miktarını ölçerek insülin düzeyiyle ilgili gerekli müdahalelerin yapılmasını sağlar. Bu sebeple önemli bir testtir. Testin diğer isimleri: Açlık insülini, toplam ve serbest insülin.
Neden İnsülin Seviyesi Ölçülür?
İnsülin seviyesi pankreasın çalışmasının kontrolü, tip 2 diyabetin yönetimi vb durumlarda yol gösterici bir belirteçtir. İnsülin seviyesini tespit etmekteki ana amaç hipogliseminin sebebini anlamaktır.
İnsülin seviyesi bireyin insülin direncine sahip olup olmadığı hakkında da bilgi vermektedir. İnsülin direncinin olması hücrelerin kandaki glikozu hücre içerisine alamadıkları anlamına gelir. Bu sebeple bireyin pankreası glikozlar hücrelere girebilsin diye daha fazla insülin üretebilir. Bu durum kan şekerini bir süre dengede tutsa da uzun vadede yeterli bir çözüm değildir. Çünkü zamanla pankreasın yıpranma ihtimali yükselir ve yeterli insülini üretemeyebilir. Bu durum prediyabete yol açar. Prediyabette kan şekeri seviyesi normalden yüksektir fakat henüz diyabet tanısı konulabilecek seviyede değildir diyebiliriz. Kandaki glikoz miktarı bu şekilde artmaya devam ettikçe bireyin sağlık durumu prediyabetten tip 2 diyabete doğru seyreder. Tip 2 tanısı konulmuş bireyin insülin alıp almamasına kandaki insülin seviyesine bakarak karar verilebilir. Pankreasın insülin üretemez olduğu vakalarda ise pankreas adacık hücresi nakli ameliyatı gerçekleştirilebilir. Ameliyatın neticeleri bireyin insülin seviyesini takip edilerek değerlendirilir. Bu ameliyat her gün insülin iğnesi vurmak zorunda olan tip 1 diyabetli hastalarda uygulanır. Tip 1 diyabette bireyin pankreasında yer alan pankreasa spesifik hücreleri vücut tarafından yok edilir. Bu otoimmün bir hastalıktır.
Hangi Durumlarda Kandaki İnsülin Seviyesine Bakılır?
Kandaki insülin seviyesine bakılan durumlar aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır:
- Kan şekeri ölçümü yapıldıysa ve sonucu kan şekerinin düşük olduğunu belirtiyorsa kandaki insüline bakılır.
- Bireyin hipoglisemi belirtiler varsa kandaki insülin miktarına bakılır. Baş ağrısı, bilinç bulanıklığı, düzeniz kalp atışlarının da dahil olduğu hafif veya orta dereceli semptomlar hipogliseminin göstergesi olabilir. Şiddetli hipoglisemide birey bayılabilir veya nöbet geçirebilir. Bu sebeple şiddetli hipoglisemide doğru tıbbi tedavi önemlidir. Kandaki insülin seviyesinin tespiti önem kazanır.
- Bireyin çeşitli sebeplerle (genetik vb) insülin direnci bulunabilir veya bu direncin gelişme ihtimali yüksek olabilir. Prediyabet, polikistik over sendromu, kalp hastalığı, tip 2 diyabet durumlarındaki bireylerin insülin direnci riski daha yüksektir.
- Pankreasa adacık hücresi nakledildikten sonra pankreasın çalışmasını ve uyumunu takip edebilmek amacıyla insülin testine ihtiyaç vardır. Ayrıca pankreasta fazla insülin üretimine sebep olan ve insülinoma adı verilen bir tümör türünün ameliyatından sonra da insülin testine ihtiyaç duyulabilir. Burada da amaç ameliyattan sonra tümörlü doku kalıp kalmadığını ve tümörün nüks etme durumunu kontrol etmektir. Bu sebeple kandaki insülin düzeyine bakılır. Bu tümör nadir karşılaşılan durumdur ve çoğu zaman kanser olarak nitelendirilmez.
İnsülin Seviyesinin Testi Sırasında Ne Olur?
Uzman sağlık görevlisi bir cerrahi iğne yardımıyla bireyden kan numunesi alır. İğne damara yerleştirildikten sonra bir test tüpün veya ufak şişeye bir miktar kan toplanır. İğnenin deri içerisine girip çıktığı sırada biraz ağrı veya acı hissedilebilir.
Test Öncesinde Ön Hazırlık için Yapılması Gerekenler Nelerdir?
Sağlık görevlisi test için gereken ön hazırlığı anlatır. Testten önce bireyin 8-12 saat süresince yeme ve içme faaliyetlerine ara vermesi gerekebilir. B7 vitamini (biyotin) veya B7 içerikli takviye alınıyorsa 24 saat öncesinde bunlara da ara verilmesi gerekebilir. Bunları yapmadan evvel muhakkak sağlık görevlisine danışılmalıdır.
Testin herhangi bir riski var mı?
Kan testi, riski çok az olan bir eylemdir. İğnenin derinin altına yerleştirildiği alanda hafif bir ağrı veya morarma olabilir ancak belirtiler hızlı bir şekilde ortadan kalkar.
Testin Sonuçları Ne Anlama Gelir?
Test sonuçlarını yorumlamak için doktor diğer tahlillerin sonuçlarını, hastanın tıbbi geçmişini dikkate alır. Bu durumda ortaya farklı tablolar ve yorumlar çıkabilir. Örneğin insülin seviyesi yüksek, kan şekeri normal bir birey için insülin direnci tanısı konulabilir. İnsülin seviyesi yüksek kan şekeri düşükse hipoglisemi tanısı konulabilir. İnsülin seviyesi düşük kan şekeri yüksekse pankreasın yeterli insülin üretmediğine karar verilebilir. Yeterli üretilememesinin sebebi olarak tip1 diyabet ve pankreatit durumları değerlendirmeye alınabilir. Sağlık uzmanından bu durumlara ve daha fazlasına dair açıklamalar yapması istenebilir.
Kanda İnsülin Düzeyi Testiyle İlgili Bilinmesi Gereken Başka Ne Vardır?
Kandaki insülin seviyesi testi sıklıkla C-peptid testiyle beraber yapılır. Çünkü C-peptid ve insülin pankreas tarafından kan dolaşımına aynı anda ve aynı miktarda salgılanır. C-peptid kanda insüline kıyasla daha uzun süre kalır ancak kan şeker seviyesini etkilemez. Dolayısıyla C-peptid ölçümü, pankreasınızın ne kadar insülin ürettiğini öğrenmenin daha doğru bir yolunu sağlayabilir.
Kaynak: https://medlineplus.gov/lab-tests/insulin-in-blood/
Görsel Kaynak: https://www.espoir.com.tr/images/2021/04/08/kan-sekeri-olcumu1_large.jpg
Editör: Emine Öykü GÜNER