Yumurtalık Kanserinin Teşhisi Nasıl Konulmaktadır?

Tanım

Yumurtalık kanserini teşhis etmek için kesin bir test henüz yoktur. Eğer doktorunuz yumurtalık kanserinden şüpheleniyorsa aşağıda anlatılacak testler uygulanabilir. Bu testlerin sonucuna göre biyopsi ile takip edilmesi gerekip gerekmediği belirlenir.

Yumurtalık kanserinin kesin bir şekilde teşhis etmek için biyopsi yapılması zorunludur. Biyopsi, genellikle ameliyat sırasında alınan dokunun mikroskop ile incelenmesidir yani teşhis ve tedavi aynı anda yapılmaktadır.

Pelvik Muayene Nedir?

Pelvik muayene, doktorun el ile karına bastırarak kitle aramasıdır. Rahimi ve yumurtalıkların muayenesi için bir el ile karına bastırılırken diğer elin iki parmağı vajinanın içine yerleştirilir. Vajinal muayene, vajina duvarlarını ayırmada kullanılan bir alet olan spekulum yardımı ile de yapılabilir.

Bu muayene ağrılı değildir fakat rahatsız edici olabilir. Aynı zamanda doktor gerekli görürse kanser hücrelerinin büyüyebileceği uterusun arkasındaki dokuyu hissedebilmek için rektal muayene yapabilir.  Bunun için eldivenli bir parmağı anüse yerleştirir ve dijital rektal muayene yapar.

Servikal tarama testi, (Pap testinin yerini almıştır) yumurtalık kanserini teşhis etmede kullanılmaz. Bu test yalnızca insan papilloma virüsünü (HPV) tespitinde kullanılır.

CA125 Kan Testi Nedir?

Kanser hücrelerinin ürettiği proteinleri tespit etmeye yarayan kan testleri de teşhis için kullanılabilir. Bu proteinlere tümör belirteci denir. Yumurtalık kanserinde bakılan en yaygın tümör belirteci CA125’tir.

Yumurtalık kanseri olan kadınların CA125 seviyesinde artış yaşanabilir. CA125 proteini yumurtlama, karaciğer ve böbrek hastalıkları, adet kanaması, hassas bağırsak sendromu, endometriozis veya miyom gibi durumlarda da arttığı görülmüştür.

CA125 kan testi semptom görülmeyen kadınlarda kullanılmaz fakat aşağıdaki bu durumlarda kullanılabilir:

• Teşhis Sırasında: C125 kan testi menopoza girmiş kadınlarda menopoz geçirmemiş (premenopozal) olanlara göre daha doğru sonuç verir. Bu test genellikle erken evre yumurtalık kanserinde yanıltıcı sonuç verir. Bu nedenle doktorlar bu testi ultrason ile birleştirerek yorumlar.
• Tedavi Sırasında: Yumurtalık kanseri teşhisi konmuş ve tedavisi başlamış hastalarda tedavinin ne kadar etkili olduğunu görmek için kullanılabilir. CA125 seviyesinin düşüyor olması tedavinin işe yaradığı anlamına gelebilir, CA125 seviyesinin sabit kalması ya da artması tedavinin başarısız olduğu anlamına gelebilir. Ancak bu değer sadece bir ögedir ve tek başına değerlendirilmez.
• Tedavi sonrasında: CA125 testi bazı durumlarda takip testlerine dahil edilebilir.

Görüntüleme ve İncelemeler Nasıldır?

Hastalığın seyrini ve cinsini belirlemek için doktorlar bir dizi görüntüleme testleri isteyebilir. Göğüs röntgeni ile akciğerlerde kanser veya sıvı olup olmadığına bakılabilir.

Pelvik ultrason Nedir?

Pelvik ultrason çekilirken ses dalgaları kullanılarak karın bölgesinin bir resmi oluşturulur. Bu işlem sonografi uzmanı tarafından yapılır. İki şekilde yapılabilir;

Karın Ultrasonu 

Hasta bir muayene masasında uzanırken sonografi uzmanı dönüştürücü adı verilen bir aleti hastanın karnı üzerinde hareket ettirir. ,

Transvajinal Ultrason

Bu işlemde sonografi uzmanı vajinanın içine bir dönüştürücü yerleştirir. İşlemin daha rahat ve hijyenik olması için dönüştürücü tek kullanımlık plastik bir kılıf ve jel ile kaplanır. Bu işlem rahatsız edici olabilir ama acı verici değildir.

Transvajinal ultrason kullanılarak uterusun ve yumurtalıkların daha net bir resmi çekilir. Bu açıdan genellikle tercih edilen bir yöntemdir.

CT Tarama Nedir?

CT tarama bilgisayarlı tarama olarak bilinir. Bu yöntemde, X ışınları kullanılarak vücudun genel bir resmi çekilir. Tümörün yayılma derecesine bu yöntem ile bakılır. Ancak CT tarama ile  tüm yumurtalık kanseri tespit edilemeyebilir. Bu tarama genellikle, hastane veya radyoloji kliniğinde yapılır.

CT tarama işleminden önce, bir süre hastanın bir şey yiyip içmemesi istenir. Bazı durumlarda hastanın kanına kontrast adı verilen bir boya verilir. Bu madde sayesinde, iç organlar daha net görülür ve anormal durumlar kolay bir şekilde tespit edilir.

Kontrast boyasının bazı yan etkileri görülebilir. Bunlar sıcak hissetme, ağızda acı tat ve idrara çıkma isteğidir. Bu yan etkiler normaldir fakat bir süre sonra geçmesi beklenir.

CT cihazı büyük bir daire ve içindeki bir masadan oluşur. Tarama genellikle 10-20 dakika arası sürer. Tarama sırasında acı hissedilmez fakat bu işlem sırasında gürültü duyulabilir. Taramadan sonra hasta evine gidebilir.

CT taramasında kullanılan boya, iyot içerdiği için hastaya verilmeden önce alerjisi olup olmadığı bilinmelidir. Ayrıca hastanın şeker hastalığı veya böbrek hastalığı varsa veya hasta gebe ise sağlık personeli ile paylaşılmalıdır.

PET Taraması Nedir?

PET yani pozitron emisyon tomografisi vücuttaki anormal dokuları tespit eder. CT taramasına göre doğruluk oranı daha fazladır.

PET taraması ilk teşhis için genellikle kullanılmaz. Daha çok ameliyat öncesi planlama için veya tedavinin seyrini görebilmek için uygulanır.

Taramadan önce, hastaya düşük seviyede radyoaktif glikoz solüsyonu verilir. Kanser hücreleri daha fazla glikoz kullandığı için tarama sırasında daha parlak görünecektir. Glikoz solüsyonu vücuda verildikten sonra 30-90 dakika beklenir sonrasında glikoz için tarama yapılır.

Tarama işleminden sonra radyasyon birkaç saat içinde vücuttan atılmış olur. Şeker hastaları, hamileler, hamile olma ihtimali bulunanlar, emzirenler bu taramadan önce doktoru ile konuşmalıdır.

Kolonoskpi Nedir?

Bazı kadınlarda semptomlar bağırsak problemlerinden kaynaklanabilir. Böyle durumlarda kolonoskopi yapılarak sorunun bağırsak kaynaklı olmadığından emin olmak gerekebilir. Kolonoskopi yapılırken küçük bir kamera ve ışık ile birlikte esnek bir boru anüs yoluyla bağırsağa yerleştirilir.

Kolonoskopi işleminden önce, diyet düzenlenir ve doktorun verdiği ilaçlarla bağırsak tamamen temizlenir. Bu işlem doktora ve hastaneye göre değişiklik gösterebilir. Doktorlar hastaya gerekli yönlendirmeyi yapacaktır. Kolonoskopiden önce hastaya anestezi verilir ve böylece işlem boyunca hasta hiçbir şey hissetmez.

Kolonoskopi işlemi genellikle 20-30 dakika civarı sürer. İşlem sonrası anestezi etkileri devam edebileceğinden hastanın bir yakını ile gelmesi önerilir.

Yumurtalık Kanserinin Evrelendirilmesi ve Derecelendirilmesi Nasıldır?

Anlatılan görüntüleme yöntemleri, hastanın yumurtalık kanseri olup olmadığını ve kanserin yayılıp yayılmadığını görmek için kullanılır. Bu sürece evreleme denir ve bu sürece göre en uygun tedavi yöntemi hastaya uygulanır.

Evreleme işlemi, doktora bir fikir verse de ameliyata kadar yumurtalık kanserinin evresi genellikle tam olarak bilinemez.

Yumurtalık kanserini evrelendirmek için en çok kullanılan sistem, Uluslararası Jinekoloji ve Obstetrik Federasyonu (FIGO) sistemidir. Yumurtalık kanserini 4 aşamaya ayırır ve bu evrelerin her biri kendi içerisinde artan tümör miktarına göre A B C gibi alt kategorilere ayrılır.

Bu sistemde evre I-II erken evre yumurtalık kanseri demektir. Evre III-IV kanserin ilerlemiş olduğu anlamına gelir. Yumurtalık kanserine sahip çoğu kadın evre III veya IV’te tespit edilebilmektedir.

FIGO Sistemine Göre Yumurtalık Kanseri Evreleri Nelerdir?

• Evre I:  Kanser henüz sadece bir veya iki yumurtalıktadır.
• Evre II: Kanser yumurtalıkların bir veya ikisinde başlamış aynı zamanda pelviste bulunan diğer organlara (fallop tüpleri, rahim, mesane vs.) yayılmıştır.
• Evre III:  Kanser bir veya iki yumurtalıkta bulunur ve pelvisin ötesindeki karın zarına (periton) ve lenf düğümlerine yayılmıştır.
• Evre IV: Kanser yumurtalıklarda başlayıp akciğer, karaciğer gibi uzak organlara yayılmış durumdadır.

Yumurtalık Kanseri Dereceleri Nelerdir?

Derecelendirme, normal hücrelere kıyasla kanser hücrelerinin nasıl göründüğüne bakarak yapılır. Derecelendirme ile tümörün ne kadar kötü huylu olabileceği anlaşılabilir. Eğer tümörün derecesi düşükse tedaviye vereceği yanıt daha iyi demektir.

• Derece 1: Kanser hücreleri normal hücrelere nispeten daha çok benziyordur. Bu kanser hücrelerinin daha yavaş çoğaldığı anlamına gelir.
• Derece 2: Kanser hücreleri normal hücrelere göre anormal görünürler ve daha hızlı büyüme gösterirler.
• Derece 3: Kanser hücreleri normal hücrelerden çok farklı gözükür ve çoğalma hızı çok fazladır.

Prognoz Nedir?

Hastalığın beklenen sonucuna prognoz denir. Hasta ile doktor hastalığın seyrini konuşabilir fakat hiçbir doktor tam olarak hastalığın seyrini bilemez.

Epitel Kanseri Nedir?

Yumurtalık kanseri evre I’de teşhis edilebilirse tedaviye daha iyi yanıt verecektir. Bu evrede kanser daha yayılım göstermemiştir. Bu durumda iyi bir prognoza sahiptir denilebilir. Daha ileri evrede teşhis edilmiş ve tedaviye başlanmış hastalar da tedaviye olumlu yanıt verebilir fakat bu hastalarda sıklıkla kanser tekrarlar.

Germ Hücreli ve Stromal Hücreli Tümörler Nedir?

Bu tip tümörlerin genellikle başarı oranı yüksektir.

Sınırda Tümör Nedir?

Bu tip tümörlerin genellikle iyi bir prognoza sahiptir.

Hastalık teşhis edildikten sonra hasta geleceği hakkında endişe duyabilir. Böyle durumlarda doktoru ve yakınlarıyla konuşması, eğer gerekiyorsa profesyonel bir destek alması tavsiye edilir.

Doktorlar hastalığın sürecini değerlendirirken test sonuçlarını, hastanın sahip olduğu yumurtalık kanseri türünü ve sınıfını, genetik faktörleri, hastanın tedaviye yanıtını, hastanın yaşını ve durumunu göz önüne alır ve bu şekilde değerlendirir.

Bu Süreçte Görebileceğiniz Sağlık Personelleri Kimlerdir?

İlk olarak gidilen doktor daha genel testler yapacaktır. Bu testler sonucu yumurtalık kanseri olabileceğini düşünürse bu alanda uzmanlaşmış olan jinekolog onkologlara yönlendirir.

Jinekolog onkologlar daha hassas testler yaparak hastalığın evresini ve derecesini tespit ederler. Hastalık ile ilgili tavsiyelerde bulanabilir, en uygun tedavi veya ameliyatı önerebilirler. Tedavi sürecinde bir dizi profesyonel ekip hasta ile ilgilenir. Bunlar;

• Jinekolojik Onkolog: Kadın üreme sisteminde meydana gelen kanserleri tespit eder ve ameliyat eder.
• Jinekolojik Patolog: Yumurtalık veya karından alınmış doku parçalarını mikroskop altında inceler.
• Tıbbi Onkolog: Kemoterapi veya hedefe yönelik ilaç tedavisi ile ilgilenir.
• Radyasyon Onkoloğu: Radyasyon tedavisi koordine ederek kanseri tedavi etmeyi amaçlar.
• Radyasyon Terapisti: Radyasyon tedavisini planlar.
• Radyolog: Röntgen, CT taraması, PET taraması gibi görüntüleme sonuçlarını okur ve yorumlar.
• Hemşire: İlaç saatlerini ayarlar ve tedavi boyunca destek, bakım ve bilgi vermeyi amaçlar.
• Kanser Hemşiresi/Kanser Bakım Koordinatörü: Tedaviyi planlar ve tedavi boyunca hastaya ve ailesine destek sağlar.
• Diyetisyen: Tedavi boyunca hastaya uygun bir beslenme planı oluşturur.
• Fizyoterapist: Tedaviden sonra hastanın fiziksel kabiliyetini geri kazanmasına yardımcı olur.
• Sosyal Hizmetler Uzmanı: Hastayı destek hizmetleri ile sosyal, pratik ve finansal açıdan destekler.
• Palyatif Bakım Doktoru ve Hemşiresi: Hastanın belirtilerini izleyerek yaşam kalitesini arttırmaya yardımcı olur.
• Ailesel Kanser Uzmanı ve Genetik Uzmanlar: Hasta ve ailesi için gerekli genetik testlerin yapılmasını ve yorumlanmasını takip eder.

Yumurtalık Kanseri İçin Anahtar Noktalar Nelerdir?

• Yumurtalık kanseri genellikle ortaya çıktıktan bir süre sonra tespit edilebilir.
• CT taraması kanserin yayılıp yayılmadığını gösterir. Tüm yumurtalık kanserlerini tespit edemeyebilir.
• Ameliyattan önce birçok test yapılır fakat yumurtalık kanserinin kesin olarak var olduğunu söyleyebilmek için ameliyat sırasında doku örneği alınıp (biyopsi) incelenmelidir.
• Yumurtalık kanserinin teşhisi için doktor karına dıştan baskı uygulayabilir ve içten vajinal veya rektal muayene yapabilir.
• Yumurtalık kanseri için kan testi yapılarak tümör belirteçleri aranabilir. Yumurtalık kanseri için en yaygın tümör belirteci CA125’tir.
• Ultrason kullanılarak ses dalgalarının yansıması ile karnın bir resmi oluşturulur. Bu işlemde sonografi uzmanı dönüştürücü adı verilen cihazı karnın üstünde gezdirebilir veya vajinaya yerleştirebilir.
• Yapılan testler doktorlara kanserin ne kadar yayıldığı ve kanserin evresi hakkında fikir verir. Bu sürece evreleme denir. Derecelendirme yapılırken ise tümör hücrelerinin normal hücrelere olan benzerliğine bakılır.
• Prognoz terimi hastalığın öngörülen sonucu anlamına gelir. Erken evrede teşhis edilen yumurtalık kanserleri iyi bir prognoza sahiptir.
• Yumurtalık kanseri tedavisi bir jinekolog onkolog ve ekibi tarafından gerçekleştirilir.

Kaynak: https://www.cancervic.org.au/cancer-information/types-of-cancer/ovarian_cancer/diagnosing_ovarian_cancer.html

Görsel Kaynak: https://www.medscape.com/viewarticle/870021

Editör: Ecem Bolat