Primeri Bilinmeyen Tümör Teşhisi Nasıl Konulmaktadır?

Giriş

Primeri Bilinmeyen Tümör yazı serimizin ikincisi olan “Primeri Bilinmeyen Tümör Teşhisi Nasıl Konulmaktadır?” isimli yazımız yayında! Serinin ilk yazısına buradan ulaşabilirsiniz.

Yorumlarınız ve tepkileriniz bizim için değerlidir. İyi okumalar.

Tanım

CUP teşhisi konulmadan önce, sizi muayene edecek, gerekli testleri size önerecek ve alanında uzman bir doktora yönlendirecek pratisyen hekiminize görüneceksiniz. Uzman doktorunuz, genel sağlık durumunuz ve eğer varsa önceki sağlık sorunlarınızla alakalı sorular yönlendirecektir.

Yapılan testler ilk olarak, primer (birincil) veya sekonder (ikincil) kanserden hangisine sahip olduğunuzu teşhis etmek amaçlı olacaktır. Eğer test sonuçları sekonder kanseri tespit ederse, kanserin orijini olan primer kanseri bulmak için farklı testlere tabi tutulacaksınız. Genel sağlık durumunuz, sahip olduğunuz semptomlar, sekonder kanserin konumu ve primer kanserin şüpheli konumuna göre yapılacak testler farklılık ve varyasyon gösterebilir.

Kanserin nereden başladığını bulmak için yapılan testler Nelerdir?

• Kan ve İdrar Testleri: Bu testler anormal hücreli bulmak ve tümör işaretçisi denilen bir dizi özel kimyasalları tespit etmek için yapılır.
• Biyopsi: Sekonder kanserden veya büyüme gösteren lenf düğümünden alınan doku örneği, incelenmek üzere laboratuvara gönderilir.
• Endoskopi: Endeskop sayesinde vücüt içinden görüntü alınabileceği gibi küçük doku parçalarının da alınamasını sağlayan operasyondur.
• Görüntüleme Testleri: Vücüdun istenilen bölgesine göre X-ray, ultrason, CT, PET-CT, MRI ve kemik taraması gibi görüntüleme testleridir.

Eğer verilen testler sayesinde kanserin nereden orijin aldığı bulunursa, bu kanser artık CUP olarak teşhis alamaz ve primer kanserler gibi düşünülerek işlemler yapılır.

Kan ve İdrar Testleri Nedir?

Tüm kan sayımı kanınızda bulunan kırmızı kan hüreleri, beyaz kan hücreleri ve kan pulcuklarının sayımı için yapılır. Ayrıca kan örneğiniz böbreklerinizi ve karaciğerinizin ne kadar iyi çalıştıklarını öğrenmek için de yapılır. İdrar örneğinde ise idrar kesesinden veya böbreklerden gelebilecek anormal hücrelere ve kanamaya bakılır. Bazı durumlarda, idrar ve kan örneklerinde bir kan kanseri türü olan miyelomun teşhisi için anormal proteinlerin varlığına da bakılır.

Tümör belirteçleri, kanserli hastaların kanında, idrarında veya diğer vücut sıvılarında bulunan ve kanserli hücreler tarafından üretilen kimyasallardır. Bunlar arasında başlıca olanlar:

• Prostat Spesifik Antijen (PSA): Yüksek seviyedeki PSA, prostat kanserinin belirtisi olabilir.
• Alfa-Fetoprotein (AFP): Yüksek AFP, testis veya karaciğer kanserinin bir belirtisi olabilir.
• İnsan Koryonik Gonadotropin (hCG): Yüksek seviyedeki hCG, testis kanseri veya nadir bir yumurtalık kanserinin habercisi olabilir.
• Karsinoembriyonik Antijen (CEA): CEA bağırsak kanserine sahip insanlarda yükselebilir. Ayrıca, akciğer, pankreas, mide, yumurtalık, tiroid, karaciğer ve meme kanserinde de artışı söz konusudur.
• Kanser Antijeni 125 (CA125): CA125 seviyesi kadınlarda, yumurta kanseri, endemtrial kanser, fallopi tüpü kanseri ve periton kanserinde yükseliş gösterebilir.
• Kanser Antijeni 19-9 (CA19-9): Pankreas, mide, safra yolu, safra kesesi ve yumurtalık kanserinde yükselebilir.
• Kanser antijeni 15-3 (CA15-3) – Meme kanserine sahip kadınlar yükseliş gösterebilir.

Biyopsi Nedir?

Laboratuvarda incelenmek üzere doku örneği alınması işlemine biyopsi denir. Bu yöntemler hangi tür hücrelerin değiştiğini anlayabileceğimiz için CUP teşhisinde kullanılan en önemli tetkiktir. Bu sayede kanserin vücudun neresinde başladığını anlayabiliriz.

Doku örnerği genelde lokal anestezi ile alınsa da bazı durumlarda genel anestezi de uygulanabilir. Aşağıda belirtilen tekniklerden birisi ile biyopsi yapılarbilir.

• İğne Aspirasyon Biyopsisi: İnce bir iğne sayesinde hücrelerin toplanmasıdır.
• Çekirdek Biyopsi: Daha geniş uçlu bir iğne yardımıyla doku örneği alınmasıdır.
• İnsizyonal Biyopsi: Tümörün bir kısmının alınmasıdır.
• Eksizyonal Biyopsi: Tümörün hepsinin alınmasıdır.

Alınan biyopsi örnekleri boyama işlemi yapılmak üzere patoloji laboratuvarlarına gönderilir. İmmünohistokimya denilen bu boyama yönteminde, kanserler bağlantısı bulunan proteinlerin veya değişiklik gösteren hücrelerin açığa çıkarılması söz konusudur.

Bir biyopsi örneği aynı zamanda çoğu zaman bazı kanser türlerinde gözlemlenen genler ve proteinler için de test edilir. Bu testler, sitogenetik test, genomik test veya gen ekspresyonu temelli profilleme testlerini içerebilir. Bu tür testler genelde araştırma projelerinin birer parçasıdır ve CUP teşhisi için ne kadar faydalı olduğu henüz belli değildir.

Biyopsi her ne kadar kuvvetli bir teşhis yöntemi olsa da eğer kanser ulaşılması zor bir yerde ise veya operasyon için yeterliliğiniz yoksa size herhangi bir yararı olmayacaktır.

Endoskopi Nedir?

Bu yöntem sayesinde vücudun anormal olduğu düşünülen kısımlarına bakılır. Endoskop adı verilen ince, esnek, ucunda kamera ve ışık kaynağı gibi eklentiler bulunan cihaz sayesinde doğal açıklıklardan (ağız, anüs veya vajina) ya da açılan küçük bir kesik ile vücut içine giriş yapılır ve istenilen bölge gözlemlenir. Endoskop aynı zamanda kesit alınmasını sağlayan bir aparata sahip olduğu için gerekli görünülürse biyopsi örneği bu bıçak sayesinde eş zamanlı alınabilir. En bilinen endoskop çeşitleri aşağıdaki listede belirtildiği gibidir.

Görüntüleme Testleri Nelerdir?

X-Ray

• Bu test vücut içinden görüntüler almak için kullanılır.
• X-ray görüntüleri göğüsten veya vücudun diğer kısımlarından alınabilir.
• Bazı x-ray uygulamalarında, görüntünün kalitesini arttırmak için kontrast boyaları kullanılabilir.
• Ağrısız olan bu teknikte, kullanılan küçük dozdaki radyasyon vücudunuza zarar verecek miktarda değildir.
• Mamografi, düşük dozaj x-ray kullanılarak göğüsün görüntüsünün alınmasıdır. İki plastik tabaka arasında hafif bir şekilde sıkıştırılan göğüslerin görüntülerinin alınması kimi zaman rahatsız verici olabilir. Bu işlem ortalama 10-30 dakika sürmektedir.

Ultrason

• Ses dalgalarından yararlanılan bu test ile vücuttan görüntüler alınabilir.
• Vücudunuzdan veya vücut içinizden görüntü alabilen cihaz ses dalgaları sayesinde tümör gibi yoğun parçalara çarparak eko yapar. Deri yansıyan ses dalgaları görüntü haline dönüştürülerek bilgisayardan incelenir.
• Ultrason cihazı küçük veya taşınabilir olabilir. Vücut dışında kullanılan çeşidinde deri üstünden işlem yapılırken, vücut içi ultrasonda doğal açıklıklardan bir enstrüman ihtiyacı vardır.
• Genelde 10 ile 20 dakika arasında değişen test süresi ile acısız bir işlem olan ultrason bazı durumlarda rahatsız verici olabilir.

CT Taraması (Bilgisayarlı Tomografi)

• Bilgisayarlı tomografi taramasında vücut içinin detaylı görüntülerini almak için x-ray bombardımanı kullanılır.
• Taramaya girmeden önce bir içecek veya enjeksiyon halinde kontrast boyası almanız gerekebilir. Bu boya sayesinde görüntünün kalitesi daha iyi bir biçimde çıkar. Aldığınız bu boyayı ilk dakikalarda tüm vücudunuzda bir sıcaklık halinde hissedebilirsiniz ayrıca ağzınızda garip bir tat bırakacaktır.
• Bu boya bazı insanlarda alerjik reaksiyon gösterebilir. Eğer önceki taramalarınızda bu tarz bir reaksiyon gözlemlediyseniz, tarama ekibine bu konu hakkında bilgi verin.
• Cihazın görüntü alabilmesi için tarayıcının içinde hareket edebilen bir masaya uzanmanız gerekecektir. Büyük bir simiti andıran cihazın görüntü alması yaklaşık 30 dakika sürmektedir.

PET-CT Taraması (Pozitron Emisyon Tomografisi)

• Bilgisayarlı tomografi ile desteklenmiş pozitron emisyon tomografisidir.
• Düşük dozaj radyoaktif glikoz kullanılan PET taramasında amaç vücudun değişik bölgelerindeki hücrelerin aktivitesini ölçmektir.
• Sizden alınan bir miktar kan ile karıştırılan düşük dozaj glikoz tekrardan damar yolu ile ile size geri verilir ve solüsyonun tüm vücuda yayılması için 30 ila 90 dakika arası beklenilir.
• Bilgisayarlı tomografi sayesinde tüm vücudun görüntüsü alınır. Kanserli hücreler diğer normal dokulara göre daha fazla glikoz kullandığı için görüntü de parlayan kısımlar kanserli dokunun varlığını gösterir. (Beyin ve bazı organlar da glikozu yüksek oranda kullandıkları için bu organlarda görüntüleme sırasında ışıldama yapacaktır.)

Kemik Taraması

• Bu test sayesinde anormal kemik bölgeleri görüntülenebilir.
• Az miktarda radyoaktif bir boya damar yolu ile enjekte edildikten sonra boyanın tüm vücutta absorbe edilmesi için 2-3 saat beklenilir.
• Tüm vücut görüntüsü alındıktan sonra “hot spot” adı verilen ve görüntüde siyah bir şekilde beliren anormal bölgelerin varlığına bakılır.
• Radyoaktivitesi sizi etkilemeyecek bu test aynı zamanda acısızdır.

MRI Taraması (Manyetik Rezonans)

• Vücudun istenilen bölgesinden görüntü almak için kullanılan MRI taramasında mıknatıs ve radyo dalgaları kullanılır.
• Taramaya başlamadan önce görüntü kalitesini arttırmak için özel bir boya enjektesi olabilir.
• İki ucu açık olana bir silindiri andıran görüntüleme cihazı bazı insanlarda endişe yaratabilir. Bu durumdan rahatsız olmamak için doktorunuzdan hafif bir rahatlatıcı isteyebilirsiniz.
• Ayrıca gürültü olan bu cihazda görüntü alınırken gürültünün sizi rahatsız etmemesi için kulak tıkaçları kullanmanız gerekir.
• Kalp pili veya herhangi bir metal implatasyonu sahip insanlar MRI taramasına uygun değillerdir.

Evreleme, kanserin yayılma durumunu anlamak için kullanılan bir yoldur. Ancak primer kanserin bilinmemesi ve kanserin çoktan vücutta yayılmış olmasından dolayı CUP hastalarıne herhangi bir evre verilmez.

Prognoz Nedir?

Prognoz, hastalığın neden olabileceği muhtemel çıktılara denir. Prognozu ve tedavi yollarını doktorunuzla konuşabileceğiniz gibi hiçbir doktorun kesin bir prognoza varmasının olası olmadığını da unutmamanız gerekiyor.

Doktorunuz, prognozunuzu çalışırken test sonuçları, CUP çeşidi, tümörün büyüklüğü ve konumu, tedaviye verdiğiniz yanıtı, yaşınız ve sağlık geçmişiniz gibi daha birçok faktörü göz önüne alacaktır.

CUP vakalarının çoğu kesin bir iyileşme ile sonuçlanmasa da yapılan tedaviler sayesinde kanserin aylar hatta yıllar boyunca kontrol altında tutulması muhtemeldir. Örnek olarak lokalize CUP gösteren kişilerde (boyundaki bir lenf nudülünde vs.) cerrahi müdahale ve yüksek doz kemoradyoterapi ile kanserin uzun süreli kontrolü ve hatta bazı durumlarda iyileşme bile sağlanabilir.

Prognoz ne olursa olsun, palyatif tedavi ile ağrı gibi semptomlar hafifletilebilir ve yaşam kalitesi arttırılabilir. İlerlemiş kanserin herhangi bir aşamasında palyatif tedavi kullanılabilir.

Önemli Noktalar Nelerdir?

• Primer kanseri tanımlamak için birkaç farklı test kullanılabilir.
• Genel sağlık durumunuz, sekonder kanserin konumu ve primer kanserin muhtemel konumuna göre testlerin çeşitleri değişebilir.
• Kan testleri genel sağlık durumunuzu, kan hücresi sayınızı ve tümör belirteçlerini ölçebilir. İdrar testleri de anormal hücrelerin kontrollerinde kullanılabilir.
• Biyopsi, CUP için ana testi oluşturur. Biyopsi örneğini almak için iğneli işlemler (iğne aspirasyonu veya çekiredek biyopsi) ya da cerrahi işlemler (insizyonal veya eksizyonal biyopsi) kullanılabilir.
• Endoskopi, örnek alımı veya vücut içi incelemeler için kullanılabilir. Farklı tür endoskopi işlemleri farklı isimlerle anılır.
• X-ray, ultrason, MRI, CT, PET-CT gibi görüntüleme teknikleri vücut içinin görüntüsünün alınması için kullanılır.
• Eğer testler primer kanserin yerini teşhis edebilirse bunlar artık CUP olarak dikkate alınmaz ve primer kanser tipine göre tedavi yolu belirlenir.
• Doktorunuz prognozunun hakkında sizinle konuşacaktır. Bu, neler olabileceği dahil bir varsayımdır ama hiç kimse hastalığın kesin çıktılarının tam olarak bilemez.

Kaynak: https://www.cancervic.org.au/cancer-information/types-of-cancer/unknown-primary/diagnosing-unknown.html

Görsel Kaynak: https://www.evaluate.com/vantage/articles/events/conferences/esmo-2019-thyroid-results-strengthen-selpercatinibs-case

Editör: Meryem Melisa KAR