X'e Bağlı Sideroblastik Anemi

İçindekiler

Tanım

X’e bağlı sideroblastik anemi, kanda oksijen taşıyan kırmızı kan hüreleri olan eritroblastların hemoglobini yeteri kadar üretememesi sonucunda oluşan kalıtsal hastalıktır. X’e bağlı sideroblastik anemili bireylerde normale göre daha küçük (mikrositik) olan hemoglobin eksikliği sebebiyle soluk (hipokromik) olan olgun kırmızı kan hücrelerine sahiptir. Anemiyle beraber kırmızı kan hücrelerinde anormal olarak demir birikimine neden olur. Kemik iliğindeki demir bulunduran eritroblastlara halka sideroblastlar denir.

X’e bağlı sideroblastik aneminin belirti ve semptomları, fazla demir yüklenmesi, azalan hemoglobin kombinasyonundan kaynaklanır. Çoğunlukla erişkinlik döneminde görülür, şiddetli ile hafif arasında değişiklik gösterir. Baş dönmesi, soluk cilt rengi, yorgunluk, hızlı kalp atışı ve genişleyen karaciğer ve dalak (hepatosplenomegali) gibi belirtileri görülür. Zaman ilerledikçe aşırı demir birikmesiyle birlikte karaciğer hasarı (siroz) ve kalp hastalığı gibi ciddi problemlere sebep olur.

Sıklık

Nadir görülen anemi şeklidir. Araştırmacılar hastalıkla ilgili farkındalığın artmasıyla beraber teşhis konulması da hızlanmıştır. Bununla beraber araştırmacılar tahmin edildiği gibi nadir görülmediğini düşünüyorlar.

Nedenler

ALAS2 geninde gerçekleşen mutasyonlar, X’e bağlı sideroblastik aneminin görülmesini sağlar. ALAS2 geni, kemik iliğinde heme (hemoglobin proteininin bileşeni) üretiminde önemli yeri olan eritroid ALA-sentaz enziminin üretimi için talimat verir.

ALAS2 mutasyonları, heme üretimini olumsuz etkileyen ve eritroblastların yeteri kadar hemoglobin üretmesini önleyen eritroid ALA-sentaz aktivitesini bozar. Eritroblastlara giden demirin neredeyse hepsi normalde heme katıldığında, heme üretiminin azalmasıyla fazla miktarda demir birikir. Buna ek olarak, vücut diyetten daha fazla demir depolayarak hemoglobin eksikliğini telafi etmeye çalışır. Aşırı miktarda demir birikimi vücutta organlara zarar verir. Düşük hemoglobin miktarları ve bununla beraber organlarda demir birikmesi sonucunda, X’e bağlı sideroblastik aneminin belirtileri görülür. ALAS2 geninde görülen bir mutasyonla beraber farklı bir gende (HFE) mutasyonlu bireyler X’e bağlı olan sideroblastik aneminin daha ağır tipi görülür. Nadir olan bu durumda, görülen her iki mutasyonun birlikte gösterdiği etki ciddi oranda demir birikimine sebep olur. Yalnızca HFE geninde görülen mutasyonlar, diyetteyken demir emilimini artırır ve bununla birlikte fazla miktarda demir yükü bozukluğu olan hemokromatoza yol açabilir.

Kalıtım Modeli

Sideroblastik anemi X’e bağlı olarak resesif modelle kalıtılır. Bu duruma etki eden gen, iki cinsiyet kromozomundan olan X kromozomunda yer alır. Erkeklerde (bir X kromozomu bulunur) her hücre için geni değiştirilmiş bir kopyasının olması yeterlidir. Dişilerde (iki X kromozomu bulunur), bozukluğun olması için genin her iki kopyası da mutasyon olması gerekir. Dişilerde genin her iki kopyasının da değiştirilmiş olma ihtimali az olduğundan, erkek bireylerde X’e bağlı olarak resesif anormalliklerden daha fazla etkilenir. X’e bağlı kalıtım özelliği babadan oğullarına aktarılamaz. X’e bağlı resesif kalıtım modelinde ise hücrede ki genin bir kopyasında değişiklik varsa taşıyıcıdır.

ALAS2 taşıyıcıları mutasyona uğrayan geni aktarabilirler, bir çoğu X’e bağlı sideroblastik anemi ile bağlantılı hiçbir semptom göstermez. Bununla beraber, anormal seviyede küçük taşıyıcılar kan testi yapılarak soluk renkli kan hücreleri varlığı tespit edilerek farklı değişiklikler gösterebilir.