Kalıtsal Folat Emilim Bozukluğu

İçindekiler

Tanım

Kalıtsal folat emilim bozukluğu, vücudun yiyeceklerden emme kapasitesini engelleyen bozukluktur. Folatlar, RNA ve DNA’nın üretiminde birçok işlevde görevlidir. Kalıtsal olarak fosfat emilim bozukluğu olan bebeklerde bu vitaminleri doğumdan öncesinde anne karnında aldıklarından dolayı doğduklarında vücutlarında belirli seviyede folat bulunur. Emme yeteneğinin bozulmasından dolayı yaşamın ilk birkaç ayından itibaren belirti göstermeye başlar. Bebeklerde folat emilimi kalıtsal olarak bozuk olduğu durumlarda beslenme güçlükleri, ishal ve beklenen oranda kilo alma fakat büyümede zayıflık görülür. Etkilenen bireylerde genellikle megaloblastik anemi olarak bilinen kan hastalığı gelişir. Megaloblastik anemi, bireyde düşük seviyede kırmızı kan hücresi olduğunda (anemi) ve geriye kalan kırmızı kan hücreleri normalden daha büyük olduğunda (megaloblastik) oluşur. Bu anormal kan bozukluğu belirtilerinde iştah azalması, baş ağrısı, enerji eksikliği, soluk cilt, ellerde ve ayaklarda uyuşma ya da karıncalanma görülür.

Kalıtsal folat emilim bozukluğu olan kişilerde beyaz kan hücresi eksikliği (lökopeni) de olabilir. Bunun sonucunda enfeksiyonlara karşı duyarlılık artabilir. Ayrıca trombosit sayısında azalma (trombositopeni) görülebilir, kolay morarma ve anormal olarak kanamaya neden olabilir. Kalıtsal folat emilim bozukluğunda bazı bebeklerde gelişimsel olarak gecikme ve nöbet gibi nörolojik sorunlar görülebilir. Zamanla, tedavi edilmeyen bireylerde zihinsel gerilik ile hareketli koordine etmede (ataksi) sorunlar görülebilir.

Sıklık

Kalıtsal olarak görülen folat malabsorpsiyonunun sıklığı bilinmemektedir. Dünya çapında yaklaşık olarak etkilenen 15 aile rapor edilmiştir. Araştırmacılar, özellikle gelişen tıbbi bakımın olmadığı bölgelerde, bozukluğun görüldüğü bazı bebeklerde teşhis ve tedavi edilemeyeceği düşünülüyor.

Nedenler

SLC46A1 geni, proton-bağlı folat taşıyıcı (PCFT) proteinlerin üretimi için sinyal verir. PCFT, bağırsak duvarlarında bulunan hücrelerle epitel hücrelerin normal olarak çalışması için önemlidir. Hücreler bağırsaktan geçerken besinlerin emilimini sağlayan mikrovilli adındaki parmak benzeri çıkıntılara sahiptir. Görünümlerine bağlı olarak mikrovilli grupları toplu fırça olarak da bilinir. PCFT, aktif taşıma da mekanizmada olan fırça kenarı olarak bilinir. PCFT, aktif taşıma sisteminde bulunan fırça kenarı zar boyunca folatları harekete geçirmek için enerji kullanma sürecinde bulunur. Beyin ve beyin omurilik sıvısı arasında bulunan folatların taşınmasında görev alır. SLC46A1 geninde görülen mutasyon aktivitesi oldukça az olan yada hiç olmayan PCFT proteiniyle sonuçlanır. Bazı durumlarda mutasyona uğrayan protein hücre zarına taşınmaz, taşınmadığı içinde işlevini yerine getiremez. Fonksiyonel PCFT eksikliğinde, vücudun gıdalardan folatları emme kapasitesini olumsuz olarak etkiler. Kalıtsal folat malabsorpsiyonunun belirti ve semptomlarına sebep olur.

Kalıtım Modeli

Bu durum otozomal resesif olarak kalıtılır. Bu durumda her hücrede bulunan genin iki kopyasının da mutasyona uğradığı anlamına gelir. Otozomal çekinik olan bu hastalık bireylerin ebeveynlerinin her mutasyona uğrayan geninin bir kopyasını taşır. Tipik olarak belirti ve semptomlarını göstermez.