Serebral Folat Taşıma Eksikliği

İçindekiler

Tanım

Serebral folat taşıma eksikliği, beyinde B vitamin folatın ya da diğer ismiyle B9 vitamininin eksikliğinden kaynaklanan bir bozukluktur. Bozukluğa sahip bebeklerin yaklaşık 2 yaşına kadar gelişimleri normal bir biçimde devam eder. Önceden kazanılan zihinsel yetenekleri ve ve hareket becerilerini bu yaştan sonra kaybetmeye başlarlar. Bu durum psikomotor gerileme olarak bilinmektedir. Zeka geriliği, konuşma güçlüğü ve tekrarlayan epilepsi nöbetleri oluşmaya başlar. Hareket koordinasyon zorluğu (ataksi) ve titreme gibi bazı hareket problemleri şiddetli olarak görülebilir; hatta bazı hastalar tekerlekli sandalye ihtiyacı duyabilirler.

Etkilenen kişilerde beyindeki beyaz maddenin dokusal kaybıyla karakterize bir durum olan lökodistrofi de meydana gelmektedir. Lökodistrofi, serebral folat taşıma eksikliğinde meydana gelen ve tedavi yoksunluğunda kötüleşen nörolojik sorunlara katkı sağlar.

Sıklık

Serebral folat taşıma eksikliğinin yaygınlığı bilinmemektedir. Bilimsel literatürde tanımlanmış vaka sayısı 20’den azdır.

Nedenler

Serebral folat taşınma eksikliği, FOLR1 genindeki mutasyonlardan kaynaklanır. FOLR1 geni folat reseptör alfa adlı bir proteinin üretimi içi gerekli talimatları sağlar. Bu protein, hücre zarında bulunur ve burada folata bağlanarak vitaminin hücreye taşınmasını sağlar. Folat reseptör alfa, beyinde özellikle koroid pleksus bölgede büyük miktarlarda üretilir. Bu bölge beyin ve omuriliği çevreleyip koruyan beyin omurilik sıvısını salar. Folat reseptör alfanın, folatı kan dolaşımıyla beyin hücrelerine getirmede önemli bir rolü olduğu düşünülmektedir. Bu protein, folatı koroid pleksus boyunca beyin omurilik sıvısına taşır ve böylelikle beyne ulaştırır. Folat, sinir sistemi sinyal iletiminde rol alan ve beyinde bulunan miyelin ve nörotransmitterler olarak bilinen kimyasal habercileri üretmek için gereklidir. Bununla birlikte folat, DNA üretimi ve onarımı, gen anlatımının düzenlenmesi ve protein üretimine katılmaktadır.

FOLR1 geni mutasyonları, protein eksikliği ya da hatalı işleyen proteinlere yol açmaktadır. Sonuç itibarıyla, kan dolaşımındaki folat beyin omurilik sıvısına taşınamadığı için beyindeki çoğu süreç bozulur ve serebral folat taşıma eksikliğine özgü nörolojik sorunlar meydana gelir.

Serebral folat taşıma eksikliği semptom ve belirtileri geç bebeklik dönemine kadar ortaya çıkmaz çünkü diğer mekanizmalar eksikliğin sebep olduğu zararı karşılar. Örneğin, folat reseptör beta adlı bir protein, doğum öncesinde ve erken bebeklik döneminde folat taşınmasından sorumludur.

Kalıtım Modeli

Serebral folat taşıma eksikliği, otozomal çekinik bir modelde kalıtsaldır yani hücredeki genin her iki kopyası da mutasyonludur. Otozomal çekinik hastalığa sahip kişinin ebeveynlerinin her biri mutasyonlu genin bir kopyasını taşımasına rağmen durumun belirti ve semptomlarını göstermezler.