Glomerüler Filtrasyon Hızı (GFR) Testi Nedir?

Tanım

Glomerüler filtrasyon hızı (GFR) testi, böbrek fonksiyonlarını değerlendiren bir kan testidir. Bu test, böbreklerinizin ne derecede etkin olduğunu belirlemek için yapılan bir testtir. Böbrekleriniz, belin her iki tarafında, atıkları süzen küçük filtreler olan glomerüllere sahip olan iki organdır. Bu filtreler, kandaki atıkları ve fazla suyu temizler ve idrar yoluyla vücuttan uzaklaştırır.

Eğer böbrekler, böbrek hastalığı tarafından hasar görmüşse, kan gerektiği kadar hızlı süzülemez. GFR testi, böbrek hastalığını tespit etmek için böbreklerinizin her dakika ne kadar kan süzdüğünü ölçerek yapılır.

GFH doğrudan ölçülebilir, ancak bu karmaşık bir testtir. Bu nedenle sağlık uzmanları genellikle kandaki belirli atık maddelerin miktarına dayanarak GFR’yi tahmin eder. Tahmini bir GFR’ye eGFR (tahmini glomerüler filtrasyon hızı) denir.

eGFR’nizi belirlemek için sağlık uzmanınız genellikle kreatinin düzeyini ölçen bir kan testi sonucunu kullanır. Kreatinin, kaslardaki normal aşınma ve yıpranmadan kaynaklanan bir atık üründür. Eğer böbrekleriniz iyi çalışmıyorsa, kreatinin kanınızda birikebilir.

İnsanlar bedenlerine, beslenmelerine ve aktivite düzeylerine bağlı olarak farklı miktarda kreatinin üretebilirler. Bu sebeple, sağlık uzmanı eGFR’yi hesaplamak için kreatinin düzeylerini ve aynı zamanda aşağıdaki bilgileri kullanır:

• Yaş
• Ağırlık
• Boy
• Cinsiyet

eGFR bulmak için bu bilgiler matematiksel bir formül olan GFR hesaplayıcıya girilir.

eGFR ayrıca kandaki sistasin C seviyesine bakılarak da ölçülebilir. Bu, vücuttaki birçok hücre tarafından üretilen bir proteindir. Sistatin C düzeyleri, kas hacmi, yaş veya beslenmeden etkilenmez; bu sebeple bazı araştırmacılar, sistatin C’nin kreatin’den daha kesin bir GFR tahmini sağladığını düşünmektedir. Bazı durumlarda, yetişkinlerde eGFR hesaplamak için hem kreatinin hem de sistatin seviyeleri kullanılır.

Diğer isimler: tahmini GFR, eGFR, hesaplanmış glomerüler filtrasyon hızı, cGFR

GFR Testi Ne İçin Kullanılır?

• Belirtileri olmayan kişilerde böbrek hastalığını taramak için,
• Belirtileri olan kişilerde böbrek hastalığını teşhis etmeye yardımcı olmak için,
• Böbrek hastalığının ne kadar ciddi olduğunu belirlemeye yardımcı olmak için,
• Kronik böbrek hastalığı (KBH) olan kişilerin tedavinin yardımcı olup olmadığını görmek için takip edilmesi,
• Böbreklerine zarar verebilecek ilaçlar alan kişilerin izlenmesi,
• Böbreklerini etkileyebilecek belirli tedavilere başlamadan önce böbrek sağlığını kontrol etmek için kullanılır.

Neden GFR Testi Yaptırılmalı?

Böbrek hastalığının erken evresi genellikle belirtilere sebep olmaz. Bu yüzden rutin bir muayene sırasında böbrek sağlığının kontrol edilmesi için eGFR testi yaptırılabilir.

Ayrıca, böbrek hastalığı riski yüksekse bu testin yaptırılması gerekebilir. Aşağıdaki durumlarda böbrek hastalığı riski yüksek olabilir:

• Diyabet hastalığı,
• Yüksek tansiyon,
• Aile geçmişinde böbrek hastalığı, diyabet veya yüksek tansiyon öyküsü,
• Kalp hastalığı,
• Sigara kullanımı,
• Obezite sorunu.

Eğer böbrek hastalığı riskini artıran bir durum varsa mutlaka sağlık uzmanı ile ne sıklıkla test yaptırılması gerektiği konuşulmalıdır.

Daha ileri seviyelerdeki böbrek hastalığı bazı belirtilere sebep olur. Bu yüzden aşağıdaki belirtiler görüldüğünde eGFR testi yaptırılmalıdır:

• Bacaklarda, ayaklarda, bileklerde veya ellerde şişlik,
• Normalden daha sık veya daha az idrara çıkma,
• Kuruyan cilt ve/veya kaşıntı,
• Yorgunluk,
• Kas krampları,
• Bulantı ve kusma,
• İştah kaybı.

GFR Testi Sırasında Ne Olur?

Bu test sırasında sağlık uzmanı koldaki damardan küçük bir iğne ile test tüpüne kan örneği alır. İğne kola girerken ve çıkarken batma hissi oluşabilir. Bu his genelde beş dakikadan az sürer.

Bir GFR testi sırasında bir sağlık profesyoneli, kolunuzdaki bir damardan bir kan örneği alacaktır. Küçük bir iğne kullanarak, iğne yerleştirildikten sonra biraz kan bir test tüpüne veya flakona toplanacaktır. İğne girip çıkarken hafif bir batma hissedebilirsiniz. Bu genellikle beş dakikadan daha kısa sürer.

GFR Testi Öncesinde Ne Yapılmalıdır?

Sağlık uzmanı testten birkaç saat önce bir şey yiyip içilmemesi gerektiğini veya bazı yiyeceklerin tüketilmemesi gerektiğini söyleyecektir. Ayrıca bazı ilaçların kullanımı test sonuçlarına etki edebileceğinden dolayı sağlık uzmanına kullanılan ilaçların eksiksiz söylenmesi gerekir. Sağlık uzmanı gerek duymadığı takdirde ilaç kullanımı bırakılmamalıdır.

GFR Testinin Herhangi Bir Riski Var Mı?

Kan testi yaptırmakla ilgili çok az risk bulunmaktadır. İğnenin yerleştirildiği bölgede hafif ağrı veya morarma olabilir, ancak çoğu semptom hızlı bir şekilde geçer.

Sonuçlar Ne Anlama Geliyor?

eGFR sonuçları, böbreklerin dakikada ne kadar kan süzdüğünü gösteren bir sayı olarak raporlanabilir. Test sonuçları aynı zamanda kreatinin seviyesini ve sistatin C seviyesini de gösterir.

eGFR böbrek hasarını her zaman göstermeyebilir yani mükemmel denebilecek bir test değildir. Bu test, böbrekte hasar olmasa da normal olmayan sonuçlar vererek böbrekte hasar varmış gibi yansıtabilir.

Genel Olarak:

• eGFR sonucu normal aralıkta ise, muhtemelen böbrek hastalığı yoktur
• Normalin altında veya düşük eGFR sonucu, böbrek hastalığının olabileceğini gösterir.
• Çok düşük eGFR sonucu ise böbrek yetmezliği olabileceğini gösterir.

Eğer böbrek hastalığı teşhisi konarsa, sağlık uzmanı böbrekleri daha fazla hasardan koruyabilmek için ve de böbrek yetmezliğinin önüne geçebilmek için bazı yardımcı önlemleri açıklayacaktır.

GFR Testi hakkında Bilinmesi Gereken Başka Bir Şey Var Mı?

Sağlık uzmanı böbrek sağlığını kontrol etmek için başka testler de isteyebilir. Bu testler eGFR sonucuna göre veya anormal bir eGFR sonucunun nedenini bulmak için istenebilir.

• İdrarda Protein Testi: İdrarda protein olması, böbrek hasarına işarettir.
• Mikroalbumin/Kreatinin Oranı Testi: Bu test, idrar örneğin küçük miktarda bir protein olan albumini kontrol eder. İdrarda albumin olması, böbrek hastalığının ilk işaretlerinden biri olabilir.
• BUN (Kan Üre Azotu) Testi: BUN, böbreklerin kandan uzaklaştırdığı atık üründür. Bu test, kandan alınan bir örnekte BUN seviyesini kontrol eder.

Kaynak: https://medlineplus.gov/lab-tests/glomerular-filtration-rate-gfr-test/

Görsel Kaynak: https://labs.selfdecode.com/blog/egfr/

Editör: Yasemin CANKAT