Alper Demirezen
İçindekiler
Tanım
Stoma, karında bağırsak hareketleri ile dışkının vücudu terk etmesini sağlayan, cerrahi olarak oluşturulmuş bir açıklıktır. Bağırsak ucu açıklıktan dışarı çıkarılarak deriye dikilmektedir. Bazı hasta bireyler bağırsak ameliyatından sonra kalıcı ya da geçici bir stomaya ihtiyaç duymaktadırlar.
Stoma Türleri Nelerdir?
İki tür stoma çeşiti vardır. Bunlardan birisi kalın bağırsağın kolon kısmından türeyen kolostomi, diğeri ise ince bağırsağın ileumdan türeyen ileostomidir.
Geçici olan stoma yalnızca bağırsak iyileşene kadar gerekli olmaktadır. Böyle bir vaziyette, çoğu zaman bir ilmek stomadan yararlanılmaktadır, böylelikle de bir bağırsak ilmeği dışarı çıkarılarak kesilip cilde dikilir ve iki açıklık oluşturulmaktadır. Stomayı kapatıp yeni bağırsağa katmak için 3 ya da 12 ay sonra hasta birey tekrardan cerrahi operasyon geçirecektir. Bu duruma stoma ters çevrilmesi olarak isimlendirilmektedir.
Rektum kanseri olan her 10 kişiden 1’si kalıcı stomaya ihtiyaç duymaktadır. Ağız içi gibi, stoma da yumuşak, nemli ve kırmızı veya pembe renge sahip olmaktadır. Etrafını çevreleyen cilt gibi aynı düzeyde ya da hafif kalkık olabilmektedir. Stomanın etrafında sadece deri bulunmaktadır. Stomaların boyutu değişkenlik göstermektedir ve ameliyat sonrasında farklı şekil alabilmektedirler.
Stoma Nasıl Çalışır?
Bağırsağın hareketi ile beraber bağırsakta birikmiş olan atık maddeler yani dışkı gibi maddeler stoma aracılığı ile dışarı çıkmaktadır. Bunun kontrolünü gerçekleştirmek zordur nitekim ne zaman meydana gelineceği bilinmemektedir o yüzden atıkları toplamak adına vücudun dış kısmına küçük ve tek kullanımlık torba giyilmektedir. Buna stoma torbası denmektedir.
Stoma torbaları yapışkandır. Onun için cilde sıkıca yapışmaktadırlar, koku geçirmemektedirler ve sızıntı sağlamayan bir sistemi oluşturmaktadırlar. Torba filtre görevi görmektedir bu yüzden bağırsak hareketlerinin şişirmesi sonucunda atık maddeler dışarı verilmektedir. Stomalar iç çamaşırları gibi dışarıdan görülmemektedir.
Bazı hasta bireyler stoma torbası takmayı pek tercih etmemektedirler. Onun yerine bir çeşit lavman olan kolostomiyi tercih etmektedirler. Elbette bu seçenek içinde bir uzman doktordan tavsiye alınmalıdır, görüşülmelidir.
Stoma İle Yaşamak
Bir stoma ile yaşamak veya sahip olmak geçici bir süreliğine de olsa hasta bireylerin hayatında ciddi bir değişikliğe sebep olmaktadır ve alışmaları biraz zaman almaktadır. Buna ilaveten binlerce Avustralyalı hasta bireylerin stomaları vardır normal bir hayat idame etmektedirler.
Stomaya sahip bireylerin seyahat planları, sosyal hayatlarını ve cinsel ilişkilerine müdahale edebilmektedir ve bu kişiler sahip oldukları stoma yüzünden bunları erteleyebilir ve bu durum da onların hayatlarını etkileyebilmektedir ancak doğru bir planlama ile bunların üstesinden gelmek mümkün olabilmektedir. Hasta bireyler yorucu bir işe ya da hobilere sahip değiller ise normal faaliyetlerine devam edebilmektedirler.
Stoma Nasıl Görünmektedir?
Hasta bireyler stomaya sahip oldukları için dışarıdan gözükeceği endişesi ile yaşamaktadırlar ancak hasta birey çevresindeki herhangi birisine bu durumu açıklamadığı takdirde stoma torbasını fark etmeyecektir. Stomanın olması durumunda bazı kıyafetlerin örnek kemer gibi daha az rahatlık sağladığı bilinmektedir ancak normal kıyafetler giyilebilmektedir. Stoma ve/veya stoma torbası olan hasta bireyler için dizayn edilmiş iç çamaşırları mevcut olabilmektedir ve hasta bireyler için uygun görülebilmektedir.
Stoma Sonrası Cinsel Hayat Nasıl Etkilenmektedir?
Stoma sahibi hasta bireyler cinsel birliktelik sırasında zevk alma ya da verme hususunda endişeye düşmektedirler. Erkekler için stomaya sahip olmak genel olarak pelvik bölgedeki en az bir organın bir bölgesinin veya tamamının çıkarılmasını içermektedir. Bu çıkarılma işlemi ereksiyonu sağlayan sinirleri etkilemektedir. Kadınlar da ise rektumun çıkarılması durumunda vajinada farklı hisler meydana gelebilmektedir. Bu farklı hissin neden rektum vajinanın yastıklama görevini üstlenmektedir bir yandan da. O yüzden rektumun çıkarılması halinde vajina yastıklanamayacağı için rahatsız edici olabilmektedir.
Stoma Ne Yenmesi Üzerine Nasıl Etkilemektedir?
Stomaya sahip olan hasta bireylerde bazı yiyeceklerin birikmesi ve bunun sonucunda tıkanıklıkların meydana geldiği gözlemlenmektedir. Bu durum katıların, sıvıların ve gazların normalde olduğu gibi içinden geçemeyeceği anlamını taşımaktadır. Stomanın uygun entegrasyonunu sağlayabilmek ve tıkanıklıkları gidermek için hasta bireylerin yeme-içme alışkanlıklarının değiştirmesi gerekmektedir. Zaman içerisinde sağlıklı diyet besinlerine hasta bireyler adaptasyon sağlayabilmektedirler. Stomanın tıkanıklığı söz konusu olunca rahatsız edici olabilmektedir bununla birlikte şişkinliğe ve mide bulantılarına yol açabilmektedir. İki saatten fazla sürede tıkanıklık yaşanılırsa ve mide bulantıları başlarsa bir sağlık kurumuna başvurmak gerekmektedir.
Destek/Yardım
Stoma Tedavisi Hemşiresine Görünmek
Stomaya ihtiyaç duyulduğu takdirde muayene gerçekleştiren uzman hekim cerrahi işlem öncesi hastayı stoma tedavisi hemşiresine yönlendirecektir. Stoma tedavisi hemşireleri özel eğitim almış personellerdir ve büyük hastanelerde, bölge hemşirelik kurumunda ve özel muayene kliniklerde bulunmaktadırlar.
Bir stoma tedavisi hemşiresi hasta bireyler ile stoma için en iyi pozisyon hakkında bilgi verebilir, cerrahi operasyon ve hasta bireylerin iyileşmesi ile ilgili soruları cevaplayabilir ve stoma ile yaşama uyum sağlama konusunda hastaları bilinçlendirmektedirler.
Stoma Derneklerine Katılmak
Hasta bireylerin rızası doğrultusunda stoma tedavisi hemşireleri hasta bireyleri stoma ya da ostomi derneğine üye yapmaktadır. Çok maliyetli olmamak kaydı ile yıllık üyelik ücret karşılığında hasta bireyler ücretsiz stoma aletleri ve ürünleri elde edebilmektedirler. Stoma ya da ostomi dernekleri bunların yanında derneğe üye olanlara yardım ve bilgi sağlamaktadır ve her yaştan insan için destek ve/veya yardım gruplarını koordine etmektedirler. Avustralya Stoma Dernekleri Konseyi, Avustralya genelindeki stoma derneklerini temsil etmektedir.
Stoma Cihazı Programına Kaydolmak
Avustralya Hükümetine bağlı olan SAS (Stoma Appliance Scheme), geçici ya da kalıcı stomaya sahip olan hasta bireylere ücretsiz stoma malzemeleri tedarik etmektedir. SAS’a başvuru sağlayabilmek için hasta bireylerin Medicare kartına sahip olmaları gerekmektedir ve derneğe üye olmaları gerekmektedir.
Kaynak : https://www.cancervic.org.au/cancer-information/types-of-cancer/bowel_cancer/having-a-stoma.html
Görsel Kaynak: https://www.coloplastcharter.co.uk/advice-and-support/ostomy-support/the-basics/before-surgery/what-will-my-stoma-be-like/
Editör: Selin Su GÜNDÜZ