Konjenital Genelleştirilmiş Lipodistrofi

İçindekiler

Tanım

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi (ayrıca Berardinelli-seip genelleştirilmiş lipodistrofi olarak da adlandırlır.) neredeyse tamamen yağ dokusu (adipoz) eksikliğinden kaynaklı vücutta çok kaslı bir görünüme neden olmasıyla karakterize olan nadir bir durumdur. Yağ dokusu derinin alt kısmında ve iç organları çevreleyen kısımlar dahil vücudun bir çok yerinde bulunur. Enerji için yağ depolar ve ayrıca yastıklama da yapar. Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi, hepsi yağ dokusu kaybı ile karakterize olmuş lipodistrofiler olarak adlandırılan bir grup ile ilgili bozukluklardır. Yağ dokusu eksikliği karaciğer ve kaslarda olduğu gibi vücudun başka yerlerine yağ depolanmasına neden olur bu da ciddi sağlık sorunlarına yol açar.

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi semptomları ve belirtileri genellikler doğumdan önce veya çocukluktan itibaren ortaya çıkar. En sık görülen özelliklerinden biride insülin direncidir, bu durum vücut dokularının insülini tanımamasıdır. İnsülin, normalde kan şekeri seviyelerini düzenlenmesinde yardımcı olan bir hormondur. İnsülin direnci, şeker hastalığı denilen çok ciddi bir hastalığa da dönüşebilir. Bu hastalıktan etkilenen bireylerin kan dolaşımında ayrıca trigliserit adı verilen yüksek düzeyde yağ bulunur (hipertrigliseridemi), Bu deri altında patlayan ksantomlar ve pankreas iltihabı denilen küçük sarı yağ birikintilerinin oluşmasına neden olmaktadır (pankreatit). Bunlara ilaveten, konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi karaciğerde anormal bir şekilde yağ birikmesine (hepatik steatoz) neden olur, bu olay sonucunda ise karaciğer büyümesi (hepatomegali) ve karaciğer yetmezliği ortaya çıkar. Bu olaylardan etkilenen kişilerde, hipertrofik kardiyomiyopati adı verilen bir kalp hastalığı oluştuğu görülmektedir. Bu hastalıkta kalp yetmezliğine ve ani ölüme neden olabilecek anormal kalp ritmine (aritmi) yol açabilir.

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi hastalığına yakalanan kişiler ayırt edici bir fiziksel görünüme sahiptirler. Çok kaslı görünüme sahiptirler çünkü yağ dokularının tamamen olmayışından kaynaklı kas dokunun aşırı büyümesi söz konusudur. Deri altında yağ dokunun bulunmamasından kaynaklı damarlarda belirgin bir görüntüye sahiptir. Etkilenen bireyler gözlerinin üstünde belirgin kemik yapısına sahiptirler (yörünge çıkıntıları), aynı zamanda büyük eller ve ayaklar ve belirgin bir göbek deliğine sahiptirler (göbek). Etkilenen kadınlarda genişlemiş bir klitoris (klitoromegali) olabilir, vucüt kıllarında artış (hirsutizm), düzensiz adet dönemler ve yumurtalıkların çoğunda kist, gibi hormonal değişikliklere neden olabilmektedir. Bu bozukluğu olan birçok kişide, kan dolaşımındaki yüksek insülin seviyelerine bağlı bir cilt hastalığı olan akantozis nigrikans oluşabilir. Akantozis nigrikans, vücut kıvrımlarındaki ve kırışıklıklardaki derinin kalın, koyu ve kadifemsi bir şekilde olmasına yol açar.

Araştırmacılar dört tip konjenital jeneraliz lipodistrofi tanımlamışlardır, bu dört tip genetik nedenleriyle birbirlerinden ayrılmaktadır. Tiplerin ayrıca tipik belirtileri ve semptomlarında da farklılıklar gözükmektedir. Örneğin, yukarıda açıklanan özelliklere ek olarak, konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi tip 1 olan kişilerde, ergenlikten sonra kol ve bacaklardaki uzun kemiklerde kistler oluşmaktadır. Tip 2 olan kişilerde hafif ila orta zihinsel engeller ortaya çıkabilir. Tip 3 olanlarda ise diğer sağlık sorunları ile beraber zayıf büyümeye ve boy kısalğına neden olmaktadır. Tip 4 kas zayıflaması ile ilgilidir, gelişimin gecikmesi, eklem anormallikleri, midenin alt kısmının daralması (pilor stenozu) ve ani ölüme yol açabilecek aritmiye yol açabilir.

Sıklık

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi, dünya çapında her 10 milyon kişiden 1’inin bu hastalığa yakalandığı tahmin edilmektedir. Tıbbi literatürde ise bu hastalığa yakalanmış 300 ila 500 kişi saptanmıştır. Bu durum dünya çapındaki popülasyonlarda belirgin olsa da, Lübnan ve Brezilya’nın belirli bölgelerinde daha yaygın olduğu görülmektedir.

Nedenler

AGPAT2, BSCL2, CAV1 ve CAVIN1 genlerindeki mutasyonlar, sırasıyla 1 ila 4 konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi tiplerine neden olur. Bu genlerden üretilen proteinler, adipoz dokuda yağ depolayan hücreler olan adipositlerin gelişiminde ve işlevinde önemli rol oynarlar veya adipositlerin işlevi ve vücudun yağları düzgün bir şekilde depolayıp kullanamamasına neden olur. Yağ dokusunun bu anormallikleri hormonları bozar ve vücudun birçok organını etkiler, bu da konjenital genelleştirilmiş lipodistrofinin çeşitli belirti ve semptomlarına neden olur.

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi ile ilişkili genlerin bazıları, diğer hücre ve dokularda da rol oynar. Örneğin, BSCL2 geninden üretilen protein, işlevi bilinmemekle birlikte beyinde de bulunur. Bu proteinin beyinde kaybı, konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi tip 2’nin neden bazen zihinsel yetersizlikle ilişkili olduğunu açıklamaya yardımcı olabilir.

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi bulunan bazı kişilerde yukarıda listelenen genlerin hiçbirinde mutasyon bulunmadı. Araştırmacılar bu bozuklukla ilişkili ek genetik değişiklikler arıyor.

Kalıtım Modeli

Konjenital genelleştirilmiş lipodistrofi, otozomal resesif modelde kalıtsaldır yani her hücredeki genin her iki kopyasında da mutasyon olduğu ortaya konulmuştur. Otozomal çekinik hastalığa sahip bir bireyin anne ve babasından her biri mutasyona uğramış bir genin kopyasını taşımaktadır fakat genellikler hastalığın belirtilerini ve semptomlarını göstermemektedirler.