MEN1 Geni Nedir?

İçindekiler

MEN1 Geni: Menin 1

Normal İşlev

‘Menin’ olarak adlandırılan bir proteinin oluşturulmasına yönelik direktifler MEN1 geni tarafından verilir. Menin proteini, hücrelerin kontrolsüz bir şekilde ya da çok hızlı bölünmesini ve büyümesini engelleme özelliği sayesinde bir tür tümör baskılayıcısı olarak işlev görür. Bu proteinin fonksiyonelliği tam anlamıyla tanımlanamamış olsa da çok çeşitli hücresel faaliyette yer aldığı düşünülmektedir. Bu hücresel faaliyetlere; DNA’nın kendini kopyalaması, onarması ve hücrelerin kendi kendini yok etmesi durumu olarak bilinen apoptoz sürecinin kontrolü örnek olarak verilebilir. Birden fazla hücrenin çekirdeğinde bulunan menin proteini, gelişimsel sürecin tüm aşamalarında aktif olarak görev alır.

Pek çok transkripsiyon faktörü de dahil olmak üzere menin proteini başka proteinler ile etkileşime girer. Transkripsiyon faktörleri, DNA’nın belirli bölgeleri ile bağ kurarak bazı genlerin aktif hale gelip gelmeme sürecinin kontrolüne yardımcı olur. Bu genlerden birkaçı, hücre büyümesi ve bölünmesinde rol alır. Çalışmacılar, menin proteini ile etkileşime giren diğer proteinleri tanımlamak ve tümör baskılayıcı olmasındaki spesifik görevini ortaya çıkarmak için çalışmalarına devam etmektedirler.

Genetik Değişiklikler ile Alakalı Sağlık Koşulları

Ailesel İzole Hiperparatiroidizm

MEN1 geninde gelişim gösteren bazı gen mutasyonlarının, paratiroid bezlerinin olağandışı aktivitesi ile nitelendirilen ailesel izole hiperparatiroidizm rahatsızlığı ile sonuçlandığı saptanmıştır. Paratiroid bezleri, kandaki kalsiyum seviyesi dengesinin kontrolünün sağlanmasına yardımcı olur. Ailesel izole hiperparatiroidizm rahatsızlığına sahip bireylerde, kandaki kalsiyum dengesinin sağlanamaması durumunda böbrek taşları, kemiklerin zayıflaması, yüksek kan basıncı, yorgunluk, bulantı ve kusmalar gözlemlenir. Primer hiperparatiroidizm, çoklu endokrin neoplazi tip 1 olarak adlandırılan bir başka rahatsızlığın da görülen en yaygın semptomlarındandır. Bununla birlikte ailesel izole hiperparatiroidizm rahatsızlığı, hiperparatiroidizm bulunan bireylerde tanılanır ancak çoklu endokrin neoplazi tip 1 rahatsızlığının diğer belirti ve semptomlarını bulundurmaz.

Ailesel izole hiperparatiroidizm rahatsızlığı ile ilişkilendirilen MEN1 geni mutasyonları, menin proteininin tek bir protein yapı taşında farklılaşmalara sebebiyet verir. Protein yapı taşında gözlenen bu farklılaşmaların, menin proteininin başka proteinler ile etkileşim kurma kabiliyetini etkilediği düşünülmektedir. Menin proteininin işlevi bozulduğu durumlarda hücreler çok sık bölünürler ve bu durum da paratiroid bezlerinde tümör gelişimine yol açar. Araştırmacılar, ailesel izole hiperparatiroidizm rahatsızlığına neden olan gen mutasyonlarının, çoklu endokrin neoplazi tip 1 rahatsızlığına neden olan mutasyonlara kıyasla menin proteininin fonksiyonelliği üzerinde daha orta dereceli etkileri olduğunu saptamışlardır. Nadiren, ailesel izole hiperparatiroidizm rahatsızlığına sahip bireyler sonraki süreçlerde çoklu endokrin neoplazi tip 1 rahatsızlığının belirtilerini de göstermeye başlarlar ancak bireylerin çoğunda bu durum hiç gözlenmez. Ailesel izole hiperparatiroidizm rahatsızlığı, çoklu endokrin neoplazi tip 1 rahatsızlığının daha hafif ya da erken bir formu olarak nitelendirilebilir.

Çoklu Endokrin Neoplazi

MEN1 geninde gelişim gösteren 1.300’den fazla gen mutasyonu doğrultusunda çoklu endokrin neoplazi tip 1 rahatsızlığının ortaya çıktığı gözlenmiştir. Çoklu endokrin neoplazi, genellikle endokrin bezleri olarak adlandırılan vücudun hormon üretmek ile sorumlu bezlerinde iki ya da daha fazla tümörün gelişmesi ile ilişkilendirilir. Gelişen tümörler kanserli olmayan veya kanserli olan olarak ayrılabilir. Çoklu endokrin neoplazi tip 1 rahatsızlığı bulunan bireylerde en çok etkilenen endokrin bezlerine paratiroid bezleri, pankreas, hipofiz bezi ve hatta bazı organlar ve ek endokrin bezleri örnek olarak verilebilir.

Çoklu endokrin neoplazi tip 1 ile sonuçlanan MEN1 gen mutasyonları; olağandışı derecede kısa, fonksiyonel olmayan, kolaylıkla yıkılan kararsız bir menin protein formu oluşumuna neden olur. Bu mutasyonların sonucunda, hücrelerde bulunan MEN1 geninin bir kopyası fonksiyonelliğini yitirmiş protein oluşumuna yol açar. Hücrelerde bulunan MEN1 geninin diğer kopyası da farklılaşmaya uğrarsa, hücre aktif gen formuna sahip olmadığından dolayı herhangi bir işlevsel menin proteini üretimi gözlenmez. Sebebi bilinmeyen durumlardan dolayı gelişim gösteren ikinci gen mutasyonları, en çok endokrin bezlerinin hücrelerini etkisi altına alır. Bu hücreler, menin proteini olmadığı taktirde çok sık bölünmeye başlayarak tümör geliştirirler. Menin proteininin tümör gelişimini önleyici rolü olduğu bilinse de araştırmacılar, çoklu endokrin neoplazi tip 1 rahatsızlığının nitelendirildiği spesifik tümörler ile menin proteini yoksunluğu arasındaki bağlantıyı tam olarak çözememişlerdir.

Primer Makronodüler Adrenal Hiperplazi

Bu rahatsızlığa ilişkin bilgilere sitemizdeki ilgili içerik üzerinden ulaşabilirsiniz.

Diğer Tümörler

Gelişim gösteren gen mutasyonlarından bazıları bireyin yaşam süresi boyunca edinilir ve yalnızca belirli hücrelerde bulunur. Somatik mutasyonlar olarak adlandırılan bu farklılaşmalar, kalıtsal özellik taşımazlar. MEN1 geninde gelişen somatik mutasyonlar, kalıtsal olmayan çok çeşitli tümörde tanımlanmıştır. Bu mutasyonlar, özellikle paratiroid bezlerindeki kanserli olmayan tümörlerin, pankreas tümörleri olarak bilinen fonksiyonel olmayan nöroendokrin tümörlerin, insülinomlar ve gastrinomların ve akciğerlerdeki bronşların bronşiyal karsinoid şeklinde isimlendirilen kanserli tümörlerinin ciddi bir yüzdesini oluşturur. Çoklu endokrin neoplazi tip 1 rahatsızlığına sahip bireylerde de bu tümör türlerinin çoğu bulunur. Tıpkı çoklu endokrin neoplazi tip 1 rahatsızlığında olduğu gibi MEN1 geninin hücrelerde bulunan her iki kopyası da belirli hücrelerde aktifliğini yitirdiği taktirde tümörlerin gelişimi gözlenir.