Kromozom 14 Nedir?

Normalde FOXG1 geninden üretilen protein, özellikle embriyonik beynin telensefalon olarak bilinen bir bölgesinde doğumdan önce beyin gelişiminde önemli bir rol oynar. Telensefalon nihayetinde, çoğu gönüllü aktiviteyi, dili, duyusal algıyı, öğrenmeyi ve hafızayı kontrol eden beynin en büyük kısmı (serebrum) dahil olmak üzere birkaç kritik yapıya dönüşür.

FOXG1 geninin kaybı, FOXG1 Sendromu’nun yapısal beyin anormalliklerinin ve ciddi gelişimsel sorunların altında yatan normal beyin gelişimini doğumdan önce bozar. Ek gen kaybının durumun belirti ve semptomlarına nasıl katkıda bulunduğu açık değildir.

Genetik materyali diğer birkaç kromozomdan birinden 14q32 adı verilen bir kromozom 14 bölgesine taşıyan bir yeniden düzenleme (translokasyon), bir tür beyaz kan hücresi olan plazma hücrelerinden kaynaklanan bir kanser olan Multipl Miyelom vakalarının %20 ila %60’ında meydana gelir.

Translokasyon somatiktir, yani bir kişinin yaşamı boyunca var olan ve yalnızca belirli hücrelerde mevcut olduğu anlamına gelir. Translokasyon muhtemelen hücrelerin çok hızlı veya kontrolsüz bir şekilde bölünmesini önleyerek hücre bölünmesinin düzenlenmesinde kritik bir rol oynayan genleri etkiler. Bu genlerin bozulması, hücre büyümesinin ve bölünmesinin (proliferasyon) uygun kontrolüne (regülasyonuna) müdahale ederek Multipl Miyelomu karakterize eden plazma hücrelerinin aşırı çoğalmasına neden olabilir.

Halka Kromozom 14 Sendromu’na, halka kromozom 14 veya r (14) olarak bilinen bir kromozom anormalliği neden olur. Bir halka kromozomu, bir kromozomun iki yerde kırılması ve kırık uçlarının birbirine kaynaşmasıyla oluşan dairesel bir yapıdır. Halka Kromozom 14 Sendromu’na sahip olan kişiler, hücrelerinin bazılarında veya tamamında bu anormal kromozomun bir kopyasına sahiptir.

Araştırmacı kişiler, halka kromozomu oluştuğunda, kromozom 14’ün uzun (q) kolunun sonuna yakın birkaç kritik genin kaybolduğuna inanıyor. Bu genlerin kaybı, zihinsel engellilik ve gecikmiş gelişim de dahil olmak üzere, Halka Kromozom 14 Sendromu’nun bazı ana özelliklerinden muhtemelen sorumludur. Araştırmacı kişiler, hangi eksik genlerin bu bozukluğun belirti ve semptomlarına katkıda bulunduğunu belirlemek için hala çalışıyorlar.

Epilepsi, Halka Kromozomu 14 dahil olmak üzere Halka Kromozom Sendromları’nın ortak bir özelliğidir. Epilepsiye neden olan halka yapısının kendisiyle ilgili bir şeyler olabilir. Nöbetler, Halka Kromozom 14 üzerindeki bazı genlerin normal kromozom 14’tekinden daha az aktif olması nedeniyle meydana gelebilir. Alternatif olarak, nöbetler, bazı hücrelerde halka kromozomunun kararsızlığından kaynaklanabilir.

Terminal Delesyon 14 Sendromu olarak bilinen nadir bir durum, Halka Kromozom 14 Sendromu’na benzer belirti ve semptomlara neden olur. Terminal Delesyon 14 Sendromu, 14 numaralı kromozomun uzun (q) kolunun ucundaki (terminal) birkaç genin kaybından kaynaklanır. Ek olarak, Terminal Delesyon 14 Sendromu’na sahip olan bazı kişilerde başka bir kromozomdan genetik materyal kaybı veya kazancı vardır. Bu rahatsızlığı olan kişilerde zayıf kas tonusu (hipotoni), küçük bir kafa (mikrosefali), solunum yolu enfeksiyonları, gelişimsel gecikme ve öğrenme güçlükleri olabilir.

Kromozom 14’ün sayısındaki veya yapısındaki diğer değişiklikler, gecikmiş büyüme ve gelişme, ayırt edici yüz özellikleri ve diğer sağlık sorunları dahil olmak üzere çeşitli etkilere sahip olabilir. Kromozom 14’ü içeren birkaç farklı değişiklik rapor edilmiştir. Bunlar, her hücrede bir kromozom 14 segmentinin fazladan bir kopyasını (kısmi trizomi 14), tüm kromozomun sadece bazı vücut hücrelerinde fazladan bir kopyasını (mozaik trizomi 14) ve kromozom 14’ün bir kısmının delesyona uğraması veya duplike edilmesini içerir. Tüm vücut hücrelerindeki kromozom 14’ün tamamının fazladan bir kopyası olan tam trizomi 14, yaşamla uyumlu değildir.

Sağlık sorunları, Uniparental Disomi (UPD) adı verilen bir kromozom anormalliğinden de kaynaklanabilir. UPD, insanlar her bir ebeveynden bir kopya yerine bir kromozomun her iki kopyasını da bir ebeveynden miras aldığında ortaya çıkar. Kromozom 14’ün uzun kolu, yalnızca anneden miras alındığında aktif olan bazı genleri ve yalnızca babadan miras alındığında aktif olan diğer genleri içerir. Bu nedenle, iki baba kopyası veya kromozom 14’ün iki maternal kopyası olan kişilerde bazı işlevsel genler eksiktir ve diğerlerinin fazladan bir kopyasına sahiptir.

Kromozom 14’ün her iki kopyası da anneden miras alındığında, bu durum Maternal UPD 14 olarak bilinir. Maternal UPD 14 ayırt edici özellikleri; erken doğum, doğumdan önce ve sonra yavaş büyüme, kısa boy, gelişimsel gecikme, küçük eller ve ayaklar ve erken Ergenlik çağının başlangıcı sayılabilir.

Kromozomun her iki kopyası da babadan miras alındığında, bu durum Babaya Ait UPD 14 olarak bilinir. Paternal UPD 14, aşırı amniyotik sıvıyla (doğumdan önce bebeği çevreleyen) ilişkilidir, bu durumda karın duvarında bir açıklık, ayırt edici yüz özellikleri, kısa kaburgalı küçük, çan şeklinde bir göğüs ve gelişimsel gecikme gibi problemlere sebebiyet verebilir. Hem Maternal UPD 14 hem de Baba UPD 14 nadir görünmektedir.

Kromozom 14 ve diğer kromozomlar arasındaki genetik materyalin translokasyonları, çeşitli kanser türleriyle ilişkilendirilmiştir. Yapılan araştırmalar, bu translokasyonların hücre büyümesini ve bölünmesini kontrol altında tutmak için kritik olan genleri bozduğunu gösteriyor. Düzensiz hücre bölünmesi kanserin gelişmesine yol açabilir.

Kan oluşturan hücrelerin kanserlerinde (lösemiler), bağışıklık sistemi hücrelerinin kanserlerinde (lenfomalar) ve çeşitli ilgili hastalıklarda kromozom 14’ü içeren translokasyonlar bulunmuştur. Örneğin, çocuklarda ve genç erişkinlerde en sık görülen bir beyaz kan hücresi kanseri olan Burkitt Lenfoma, Kromozom 8 ve Kromozom 14 arasındaki bir translokasyonla ilişkilidir. Foliküler Lenfoma adı verilen başka bir lenfoma türü, genellikle yine aynı kromozomlar arasındaki bir translokasyonla ilişkilidir.