EP300 Geni Nedir?

EP300 Geni: E1A Bağlayıcı Protein p300

Normal Fonksiyon

Vücuttaki dokularda bulunan çoğu genin hareketlerini düzenlemekle sorumlu p300 şeklinde isimlendirilmiş bir proteinin oluşturulmasına yönelik direktifler EP300 geni tarafından verilir. p300 proteini, hücre bölünmesi ve hücre büyümesini kontrol etmede görev almakla birlikte hücrelerin olgunlaşması ve farklılaşmasını sağlama sürecinde de önemli bir paya sahiptir. Bu proteinin doğum öncesi ve sonrasında olağan şekilde gelişim gösterme adına kritik olduğu belirlenmiştir.

DNA’da depolanmış yönlendirmeler aracılığıyla gerçekleşen, protein üretimindeki birinci adım olan transkripsiyonu aktif hale getirmesi sonucunda p300 proteini, kendi fonksiyonlarını uygular hale gelir. Asetil grubu şeklinde isimlendirilmiş küçük bir molekülün p300 proteini sayesinde histon adı verilmiş proteinlere bağlanması sonucunda DNA, transkripsiyon sürecine hazır olur.  Yapısal proteinler olan histonlar, DNA’yı bağlamakla ve kromozomların şekillerini oluşturmakla sorumludurlar. Histonun asetilasyonunun gerçekleşmesi, kromozomun şeklinde değişiklikler meydana getirerek genleri trankripsiyona hazır duruma getirir. Bu işleve dayanılarak p300 proteini, histon asetiltransferaz şeklinde isimlendirilir.

Bununla beraber p300 proteini transkripsiyon faktörleri olarak bilinen, transkripsiyonu başlatmakla yükümlü diğer proteinleri transkripsiyonu gerçekleştirmeden sorumlu proteinler ile bir araya getirir. Bu süreç bazında p300 proteini, transkripsiyonel koaktivatör şeklinde isimlendirilir.

Genetik Değişiklikler ile İlişkili Sağlık Koşulları

Rubinstein-Taybi Sendromu

Orta-ileri derece düşünsel yetersizlik, kısa boy, ayırt edici yüz hatları, geniş baş parmaklar ve ayak parmakları ile nitelendirilmiş Rubinstein-Taybi Sendromu rahatsızlığına sahip bireylerde EP300 geni üzerinde gelişen 80 den fazla mutasyon olduğu saptanmıştır. EP300 geninde meydana gelen farklılaşmalar, Rubinstein-Taybi Sendromu vakalarının az bir yüzdesine sebebiyet verir. Gelişen mutasyonların bazıları p300 proteininin anormal ölçüde küçük, fonksiyonsuz bir çeşidinin üretimine neden olurken bunun dışındaki diğer mutasyonlar da genin kopyasının hiçbir proteini üretmesine izin vermez.  Genetik değişikliklerin her biri, her hücredeki EP300 geninin işlevsel olan bir kopyasının kaybıyla neticelenir ve bu durum da p300 proteininin miktarını yarı yarıya düşürür. Araştırmacılar, p300 proteininin miktarında gözlenen bu azalmanın bu rahatsızlığın belirli özelliklerine ne şekilde sebebiyet verdiğini tam olarak saptayamasa da EP300 geninde meydana gelen değişikliklerin doğum öncesi ve de sonrasındaki olağan gelişimi engellediği kesindir. Rubinstein-Taybi Sendromu özelliklerinin temelinde çok yönlü sistemlerin gelişimi ile ilgili sıkıntıların olduğu düşünülmektedir.

Mesane Kanseri

Mesane kanserine ilişkin bilgilere MedlinePlus Genetics sayfasından ulaşabilirsiniz.

Prostat Kanseri

Prostat kanserine ilişkin bilgilere MedlinePlus Genetics sayfasından ulaşabilirsiniz.

Diğer Rahatsızlıklar

EP300 geninde gelişen mutasyonlar, Menke-Hennekam Sendromu  şeklinde isimlendirilmiş bir rahatsızlığın çok ender görülen sebeplerindendir. Menke-Hennekam Sendromu, Rubinstein-Taybi Sendromu’nda görülen düşünsel yetersizlik, gelişimde gecikmeler gibi birtakım özellikleri barındırmasına rağmen bu sendroma sahip bireylerde Rubinstein-Taybi Sendromu’nda görülen ayırt edici yüz hatları, başparmak ve ayak parmakları anomalileri gibi özellikler görülmez. Menke-Hennekam Sendromu’na ait diğer özellikler değişkenlik gösterir. Bu özelliklere örnek olarak işitme ya da görme bozukluğu, epilepsi, sık görülen solunum yolu enfeksiyonları, ve iletişimde etkisi olan otistik tutumlar gösterilebilir.

Menke-Hennekam Sendromu’na sebebiyet veren EP300 geninde gelişen gen mutasyonları, genin ekson 30 ya da ekson 31 şeklinde adlandırılmış kısımlarında görülür. Bu mutasyonlar nedeniyle p300 proteinindeki aminoasitlerde farklılaşmalar meydana gelir. Araştırmacılar, meydana gelen bu farklılaşmaların uyarlanmış proteine Menke-Hennekam sendromunun belirtilerine sebebiyet verecek ve gelişimi kısıtlayacak türde yeni bir fonksiyon kazandırdığını ileri sürüyorlar.

Kanserler

Ender olarak, kromozom 22’yi içine alan translokasyonlar adıyla bilinen kromozomal  yeniden düzenleştirmeler, bazı kanser çeşitleri ile bağdaştırılmıştır. Sadece belli hücrelerde görülen bu değişiklikler, somatiklerdir yani bireyin hayatı boyunca kazanılırlar. Translokasyonlar, kanser hücrelerinde meydana geldiklerinde EP300 genini barındıran kromozom 22 bölgesinin bozulmasına yol açabilir. Örnek verecek olursak araştırmacılar, akut miyeloid lösemi  olarak isimlendirilmiş kan yapıcı kansere sahip bazı bireylerde kromozom 8 ile kromozom 22 arasında bir translokasyon olduğunu gözlemişlerdir.  Bir diğer translokasyon olup  kromozom 11 ve kromozom 22’yi kapsayan translokasyon, kanserle alakalı tedavi görmüş insanların azında ortaya çıkmıştır. Görülen kromozomal değişim, başka kanser çeşitleri için kemoterapi sürecini izleyen Akut Miyeloid Lösemi gelişimi ile bağlantılıdır.

EP300 geni üzerinde gelişen somatik olan mutasyonlar daha çok çeşitli kanser türünde saptanmıştır. Bu mutasyonlar sonucunda genin işlevsel bir protein üretimi engellenmiş olur. Hücreler p300 proteini içermediği taktirde kanserleşmiş tümörlerin gelişip büyümesine olanak sağlar hale geldiklerinden bölünmeyi ve büyümeyi etkin bir şekilde önleyemezler. EP300 geninde gelişen somatik mutasyonlar, mide, pankreas, kolon, rektum, ve meme kanserleri olmak üzere az bir sayıda katı tümörde gözlenmiştir. Yapılan araştırmalar, bu gendeki mutasyonların belirli prostat kanserlerinin oluşumunda da payı olabileceğini göstermektedir. Bu genetik değişimler, prostat tümörlerinin büyüyüp büyümeyeceğini ya da vücudun daha başka bölgelerine yayılım gösterip göstermeyeceğini anlamaya fayda sağlayabilir.

Bu Genin Diğer İsimleri

• E1A ile İlişkili Protein p300
• E1A Bağlayıcı Protein, 300kD
• EP300_İNSAN
• p300
• p300 E1A ile İlişkili Koaktivatör

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/gene/ep300/

Görsel Kaynak: https://www.rcsb.org/3d-view/ngl/5bt3

Editör: Meryem Melisa KAR