Beyin Omurilik Sıvısı (BOS) Analizi Nedir?

Tanım

Beyin omurilik sıvısı, beyin ve omurilikte bulunan belirgin, rengi olmayan sıvıdır. Merkezi sinir sistemi, beyin ve omurilikten oluşmaktadır. Merkezi sinir sistemi, kas hareketleri, organ fonksiyonları, karmaşık düşünme ve planlama gibi birçok eylemin koordinasyonunu sağlar ve kontrol eder. Beyin omurilik sıvısı, dışarıdan gelebilecek ani etki ve zararlara karşı bir yastık gibi davranarak beyin ve omuriliğin korunmasını sağlar.  Ayrıca BOS sayesinde beyinde bulunan atık maddeler uzaklaştırılarak merkezi sinir sisteminin çalışması düzenlenmiş olur.

BOS analizi, beyin omurilik sıvısını inceleyerek beyin ve omuriliği etkileyen durumlar veya hastalıkların teşhisinin koyulmasına yardımcı olan bir dizi testtir.

Beyin omurilik sıvısı analizi aynı zamanda ”Spinal Sıvı Analizi” ve ”CSF Analizi”  olarak da bilinmektedir.

Bu Test Ne İçin Kullanılır?

BOS analizi ile aşağıdaki hastalıkların teşhisi konulabilmektedir:

• Menenjit, ensefalit gibi beyin ve omuriliğe ait bulaşıcı hastalıklar. Enfeksiyonları incelemek için yapılan BOS analizlerinde, beyin omurilik sıvısında bulunan beyaz kan hücreleri, bakteriler ve diğer maddelerin durumuna bakılır.
• Guillain-Barré Sendromu ve multipl skleroz (MS) gibi oto-immün hastalıklar. Bu hastalıklar için yapılan BOS testlerinde, beyin omurilik sıvısında bulunan yüksek protein seviyelerine bakılır. Bu testlere albümin proteini ve igG/albümin adı verilir.
• Beyin kanaması
• Beyin tümörleri

Neden Bir BOS Analizi Testine İhtiyaç Duyulur?

Beyin veya omurilikte enfeksiyon belirten semptomlara sahip olunması veya multipl skleroz gibi oto-immün bir hastalığa sahip olunması BOS analizi testi yapılmasını gerektirebilir.

Beyin veya omurilik enfeksiyonu belirtileri şunlardır:

• Ateş
• Şiddetli baş ağrısı
• Nöbetler
• Boyun tutulması
• Mide bulantısı ve kusma
• Işığa karşı duyarlılık
• Çift görme
• Davranış değişiklikleri
• Bilinç bulanması

Multipl Skleroz (MS) belirtileri ise şunlardır:

• Bulanık veya çift görme
• Kollarda, bacaklarda veya yüzde karıncalanma
• Kas spazmları
• Zayıf kaslar
• Baş dönmesi
• İdrar kesesi kontrolü sorunları

Guillain-Barré sendromunun belirtileri ise; güçsüzlük, bacaklarda, kollarda ve üst vücutta oluşan karıncalanmalardır.

Ayrıca, eğer beyin ve omuriliğe bir hasar alınırsa veya beyin ve omuriliğe yayılan bir kanser varsa da BOS analizi yapılması gerekebilir.

BOS Analizi Esnasında Ne Olur?

Lomber ponksiyon olarak da bilinen spinal musluk yöntemi ile beyin omurilik sıvısı toplanır. Spinal musluk yöntemi genelde bir hastanede gerçekleştirilir. Prosedür esnasında:

• Bir muayene masasına oturulur veya uzanılır.
• Bir sağlık uzmanı, hastanın sırtını temizleyerek anestezi enjekte eder, bu sayede prosedür esnasında acı hissedilmez. Enjeksiyon işleminden önce uyuşturucu bir krem de kullanılabilir.
• Sırt bölgesi komple uyuştuktan sonra ise sağlık uzmanı alt omurgadaki iki omur arasına ince, içi boş bir iğne yerleştirir. Omurlar, omurgayı meydana getiren küçük omurgalardır.
• Sağlık uzmanı, test edebilmek için iğneye küçük bir miktarda beyin omurilik sıvısı çeker. Bu işlem yaklaşık 5 dakika sürer.
• Sıvı çekildiği esnada hastanın mutlaka hareketsiz olması gerekir.
• İşlem gerçekleştikten sonra bir iki saat kadar sırtüstü yatılması gerekebilir. Bunun sebebi daha sonra oluşabilecek baş ağrısının önlenmesidir.

Test İçin Herhangi Bir Hazırlık Yapılması Gerekir mi?

Beyin omurilik sıvısı analizi için herhangi bir ön hazırlık yapılmasına gerek yoktur ancak testten önce mesane veya bağırsakların boşaltılması gerekebilir.

Testin Herhangi Bir Riski Var mıdır?

Spinal musluk işleminin çok az bir riski bulunmaktadır. İğne yerleştirildiği anda çok ufak bir acı ve baskı hissedilebilir. İşlem uygulandıktan sonra lomber sonrası baş ağrısı olarak bilinen bir baş ağrısı yaşanması normaldir. Yaklaşık olarak her 10 kişiden biri lomber sonrası baş ağrısı yaşamaktadır. Bu ağrı, birkaç saat, bir hafta veya daha fazla sürebilir. Birkaç saatten daha fazla süren baş ağrısı varsa mutlaka doktora danışılmalıdır. Doktor, bu ağrının azaltılması için önerilerde bulunabilir.

Sırt kısmında iğnenin yerleştirildiği kısımda ağrı veya hassasiyet olabilir. Ayrıca bu bölgede kanama da görülebilir.

Sonuçlar Ne Anlama Gelir?

BOS analizi sonuçlarına göre bir enfeksiyon, multipl skleroz gibi bir otoimmün bozukluk veya beyin veya omuriliğe ait herhangi bir hastalığa sahip olunup olunmadığı anlaşılabilir. Teşhisin koyulabilmesi için doktor birden fazla test yapılmasını isteyebilir.

BOS Analizi ile İlgili Bilinmesi Gereken Başka Bir Şey Var mıdır?

Bakterilerden kaynaklanan menenjit gibi bazı enfeksiyonlar, hayatıi tehlikesi bulunan acil durumlardır. Doktor, bakteriyel menenjit veya diğer ciddi enfeksiyonlar bulunduğundan şüpheleniyorsa teşhis kesinleşmeden önce hastaya ilaç verebilir.

Kaynak: https://medlineplus.gov/lab-tests/cerebrospinal-fluid-csf-analysis/

Görsel Kaynak: https://scienews.com/kk/ipage=7

Editör: Ecem Bolat