Alper Demirezen
Tanım
Akraba olmayan hayvanların bağımsız olarak benzer özellikler geliştirdiği süreç, Yakınsak Evrim olarak bilinir. Benzer vücut şekilleri, renkler, organlar ve organizmanın fenotipine katkıda bulunan diğer adaptasyonlar ise adaptasyon örnekleridir.
Farklı türler arasında benzer formları veya işlevleri paylaşan, ancak ortak atalarında bulunmayan karşılaştırılabilir yapılar veya homoplaziler, Yakınsak Evrim yoluyla üretilir. Tersine, homolog yapılar yani çeşitli canlılar tarafından paylaşılan, ancak genellikle biraz değiştirilmiş bir form veya şekilde olan belirli bir organ veya kemik ortak bir atadan farklılaşmaya işaret edebilir.
Yakınsak Evrim, bir dizi koşul altında gerçekleşebilir. Yakınsama, sıklıkla organizmaların benzer çevresel koşullara uyum sağlaması gerektiğinde gerçekleşir. Bunun örnekleri arasında, farklı kıtalara özgü olan ancak sert kuraklığa dayanmaya uygun kaktüs ve sütleğen türlerindeki kalın, su tutucu yaprakların ve dikenlerin evrimi yer alır. İki farklı organizma aynı nişi işgal ettiğinde de gerçekleşebilir. Avustralya’nın yeşil ağaç pitonlarının (Chondropython viridis) ve Güney Amerika’nın zümrüt ağaç boalarının (Corallus caninus) esrarengiz yeşil renklerini ele alalım, her ikisi de yağmur ormanlarının gölgeliklerinde yükseklerde yaşar ve kuşları avladıkları bir nişi işgal ederler.
Bireylerin ve kolonilerin üreme başarısını optimize etmek için, yaşam döngüsü ve davranışsal özellikler birbirine yakınlaşabilir. Bu tür özelliklere örnek olarak, birçok sosyal arı ve karınca türünün yanı sıra çıplak köstebek sıçanlarının (Heterocephalus glaber) benzer sosyal koloni mimarisi verilebilir. Moleküler açıdan bakıldığında birkaç farklı filum, bağımsız olarak proteinler ve toksinler geliştirmiştir. Örneğin, deniz anemonları (Cnidaria), yılanlar (Omurgalılar), akrepler (Eklembacaklılar) ve koni salyangozları (Yumuşakçalar) tarafından üretilen nörotoksinlerin tümü, avlarının nörotransmitter reseptörleri üzerinde benzer şekilde işlev görür.
Hayvanların diğer türlerin morfolojisine benzeyecek şekilde evrimleştiği taklit kompleksleri, Yakınsak Evrim’in gerçekleşebilmesinin bir başka yoludur. Bu adaptasyon, taklitçiye iki şekilde yardımcı olur ya toksik veya zararlı bir organizmanın fenotipini taklit ettiğinde taklitçiyi korur (Batesian Taklitçilik) ya da taklitçinin modelle karıştırılarak bir kaynaktan veya etkileşimden yararlanmasını sağlar (Müllerian Taklitçilik).
Farklı kladlardan gelen akraba ama farklı türlerin benzer özellikler geliştirdiği Paralel Evrim ve yakın akraba türlerin farklı özellikler geliştirdiği Iraksak Evrim’in aksine Yakınsak Evrim süreci söz konusudur.
Kaynak: https://biologydictionary.net/convergent-evolution/
Görsel Kaynak: https://anthroholic.com/convergent-evolution