Mert Yalçıntaş
İçindekiler
Tanım
Prostat kanserinin teşhisi için basit bir test yoktur. PSA kan testi ve dijital rektal muayene, kullanılan iki ana testtir. Bu testler, ayrı veya birlikte kullanılabilir. Sadece prostattaki değişimi gösterir yani prostat kanserini teşhis etmez. Eğer iki testte de normal olmayan bir durum varsa daha fazla test gerekebilir.
Prostat Spesifik Antijen (PSA) Kan Testi
PSA, hem normal hem de kanserli prostat hücreleri tarafından üretilen bir proteindir. Kanda bulunur ve kan testi ile ölçülebilir. Bu test sonuçları, kandaki PSA seviyesini nanogram olarak gösterir.
PSA testi, hızlı büyüyen kanseri ve yayıldığı diğer bölgeleri gösterebilir ve bu durum tedavi için faydalı olabilir. Ayrıca yavaş büyümekte olan ve nispeten zararsız olan kanseri de tespit edebilir. Bazı insanlar semptom göstermezken yine de PSA testine girmek isteyebilirler.
PSA testi yaptırmadan önce, özel koşullar bağlamındaki faydalar ve riskler hakkında doktorunuzla görüşmeniz önemlidir.
PSA Seviyelerini Anlamak
Herkes için “normal” denebilecek bir PSA seviyesi yoktur. Eğer PSA seviyeniz 3 ng/mL üzerindeyse (eşik denebilir) bu durum prostat kanserinin işaretçisi olabilir. Daha genç veya ailesinde prostat kanseri olan insanlar için eşik değeri daha düşük bir değerde olabilir.
PSA seviyesi, günden güne değişiklik gösterebilir. Eğer PSA seviyeniz beklenenden yüksekse doktorunuz prostat kanseri riskinize bakmak için testi tekrarlayacaktır. PSA seviyeniz kanser olmamanıza rağmen de yüksek çıkabilir.
PSA seviyesini artıran diğer yaygın nedenler; iyi huylu prostat hiperplazisi, yakın zamandaki cinsel aktivite, prostatta enfeksiyon veya yakın zamandaki dijital rektal muayene olabilir. Bazı prostat kanseri olan insanların PSA değerleri yaşıtlarının değerleri ile eşit olabilir.
PSA Testleri İçin Güncel Kılavuzlar
Eğer normal PSA testi yaptıracaksanız, kılavuzlar şunları önerir:
- Ailesinde daha önce prostat kanseri olmayan erkekler 50-69 yaşları arasında, her iki yılda bir PSA testi yaptırır.
- Eğer ailede daha önce bu kansere yakalanan varsa 40-45 yaşlarından itibaren, her iki yılda bir PSA testi yaptırılır.
Serbest PSA Testi
Doktorunuz, serbest PSA testi yaptırmanızı önerebilir. Bu test, kandaki serbest PSA’nın toplam PSA’ya oranını ölçmektedir. Serbest PSA, diğer kan proteinlerine bağlı değildir.
PSA seviyesi, 4-10 ng/mL arasındaysa ve doktor biyopsiye ihtiyaç olup olmadığına emin değilse bu test önerilir. Düşük serbest/total PSA oranı prostat kanserinin habercisi olabilir.
Dijital Rektal İnceleme (DRE)
DRE’de ürolog, prostatın arkasını hissetmek amacıyla parmağını rektuma yerleştirir. Eldiven takarlar ve parmaklarına daha rahat incelemek için jel sürerler.
Eğer bölgede sertlik ya da yumru hissedilirse daha ileri testler istenebilir. Bu değişiklikler her zaman prostat kanserine işaret etmez. Normal DRE’ye sahip olmak prostat kanseri olunmadığı anlamına da gelmez çünkü doktorun parmağı prostatın tamamına ulaşamaz.
DRE, doktorların uygulamak istediği rutin bir test değildir ama ürologlar daha fazla test gerekip gerekmediği kanaatine varmak amacıyla kullanacaktır.
MRI Taramaları
MRI (manyetik rezonans görüntüleme) taraması, kuvvetli bir mıknatıs ve radyo dalgalarını, vücudun içini görüntülemek amacıyla kullanır. Özelleştirilmiş MRI türü, prostat kanserini tespit etmeye yardımcı olur ve mpMRI olarak adlandırılır. Üç farklı MRI görüntüsünün daha detaylı bir görüntü elde etme amacıyla birleştirilmesine denir.
Doktor, biyopsi gerekip gerekmediğini anlamak için veya biyopsi iğnesini prostatın belli bir bölgesine yönlendirmek amacıyla MRI önerebilir. Bu tarama ayrıca kanserin yayılıp yayılmadığını gözlemlemek için de kullanılır.
Taramadan önce, vücutta kalp pili veya başka metalik bir nesne olup olmadığıyla birlikte herhangi bir alerji veya hastalığınızı da bildirmeniz gerekmektedir. Ayrıca önceki taramalarda kullanılan boyaya vücudunuzun tepki gösterip göstermediğini de doktorunuzla paylaşmalısınız.
Biyopsi
MRI sonuçlarına bağlı olarak ürolog, prostattan doku örneği almak için biyopsiyi önerebilir. Size gerekli risklerini, faydalarını ve karar vermeniz için süreyi belirteceklerdir.
Prostat biyopsisini gerçekleştirmenin iki yolu vardır:
- Transperinal Biyopsi (TPUS): anüs ve skrotum arasındaki deriden iğne yerleştirilir.
- Transrektal Biyopsi (TRUS): iğne, rektumtan yerleştirilir.
Prosedür esnasında doktor, prostatın farklı bölgelerinden örnekler alabilir ve MRI’da gözüken şüpheli bölgelerin dokularından da örnek alabilir. Bu örnekler laboratuvara gönderilir ve “patolog” adı verilen uzman doktorlar tarafından incelenir.
Uygulanan biyopsi tipine bağlı olarak prosedürden sonra, idrarda veya bağırsak hareketlerinde az miktarda kan gözlemlenebilir. Bu durum, spermlerinizde de görülebilir.
Daha İleri Testler
Eğer biyopsi sonuçları, prostat kanserini işaret ediyorsa, diğer testler kanserin yayılıp yayılmadığını gösterebilir.
Kemik Taraması
Bu tarama, prostat kanserinin kemiklere yayılıp yayılmadığı hakkında bilgi verebilir. Taramadan önce, küçük miktarda radyoaktif boya damarlara verilir. Boya, kemiklerin anormal büyüyen kısımlarını gösterir. Boyanın kan akışı ile kemiklere iletilmesini beklemek birkaç saat alabilir.
Vücut, makine ile taranır ve boya tespit edilir. Genellikle daha koyu ve birikmiş olan boyalar kanserli hücrelerin bulunduğu bölgelerde toplanır. Tarama acısızdır ve radyoaktif boya birkaç saat içinde vücuttan atılabilmektedir.
BT Taraması
Bilgisayarlı tomografi, vücut içinin detaylı fotoğrafını oluşturabilmek için X-ray ışınları kullanır. Karın bölgesine tomografinin uygulanması, kanserin bölgedeki lenf düğümlerine yayılıp yayılmadığını gösterebilir.
Boya, damara enjekte edilir ve tarayıcı fotoğraflarının daha net olmasını sağlar. Hasta, bir masaya sabitçe yatırılır ve yavaşça tarayıcının içine sokulur. Tarayıcı büyük ve çevreleyicidir. Tarama birkaç dakika alır ve acısızdır ancak hazırlanma süresi 10 ila 30 dakika sürebilir.
PET-CT Taraması
PET (pozitron emisyon tomografisi), bilgisayarlı tomografi ile birleştirilerek özelleştirilmiş bir tarama testi ortaya çıkarır. PET-CT taraması, kanserin yayılmasını veya nüksetmesini ortaya çıkarabilir. Prostat kanseri için tarayıcı genellikle prostat spesifik membran antijeni (PSMA) adı verilen prostat kanseri hücreleri tarafından üretilebilen bir maddeyi tespit etmeye çalışır.
Taramadan önce hastaya az miktarda radyoaktif çözelti enjekte edilir ve bu çözelti PSMA’nın tarayıcıda görünmesini sağlar.
Prognoz
Prognoz, bir hastalığının beklenen sonucu anlamına gelmektedir. Prognozu doktorla tartışmak isteyebilirsiniz ama hiç kimse hastalığın kesin seyrini tahmin edemez. Prognozu belirlemek için doktor aşağıdakileri dikkate alır:
- Test sonuçları
- Prostat kanserinin türü
- Evresi, büyüklüğü ve risk kategorisi
- Tedavinin verdiği cevabın efektifliği
- Yaş, dirilik ve tıbbi geçmiş gibi unsurlar
Prostat kanseri genellikle yavaş büyür ve en agresif vakalarında bile prostat kanserinin diğer kanserlerden daha yavaş büyüdüğü gözlenmiştir. Bazı düşük riskli prostat kanserleri çok yavaş büyüdüğü için semptoma bile sebebiyet vermez ve yayılmaz.
Diğer kanserlere kıyasla prostat kanseri erken teşhis edildiği taktirde en fazla 5 yıllık daha hayatta kalma imkanı verme oranına sahiptir.
Görsel Kaynak: https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/prostate-cancer/prostate-cancer-diagnosis
Editör: Ahmet Alperen CANBOLAT