Alper Demirezen
Giriş
Modern kuşlar propatagium olarak isimlendirilen özel bir yapı sayesinde uçma yeteneğine sahip olmaktadırlar. Bu özel yapı olmadan kanatlanamamaktadırlar. Bu özel yapının evrimsel kökeni bir sır olarak kalmıştır, fakat yapılan yeni araştırmalar nonavian dinozorlarından evrimleştiğini göstermektedir. Elde edilen bulgular, fosillerde korunmuş kol eklemlerinin istatistiksel analizlerinden elde edilmiştir ve kuş uçuşunun kökeni hakkındaki bilgilerdeki bazı boşlukları doldurmaya yardımcı olmaktadır.
Modern kuşlar uzun zaman önce yaşamış bazı dinozorlardan köken aldığı bilinen bir durumdur. Araştırmacı bilim insanları bu durumdan yola çıkarak kuşlara özgü olan bazı özellikleri açıklamak için dinozor fosillerini incelemeye başlamışlardır. Ancak özellikle kuşların kanatlarında Tokyo Üniversitesi Yer ve Gezegen Bilimleri Bölümü’ndeki araştırmacıların ilgisini çeken özel bir şey var.
Tokyo Üniversitesi Yer ve Gezegen Bilimleri Bölümü’nden Doç. Dr. Tatsuya Hirasawa kuşların kanatlarının ön kısmında omuz ve bileği birbirine bağlayan özel bir yapı ve kas olan propatagium olduğunu akabinde diğer omurgalı canlılarda var olmayan bu kasın, uçma işlevi olmayan kuşlarda kaybolduğu ya da fonksiyonunu yitirdiği de teşhis edildiğini dolayısıyla, kuşlarda uçuşun nasıl evrimleştiğini anlamak için propatagiumun nasıl evrimleştiği bilinmesi gerektiğini, bu da modern kuşların uzak ataları olan Theropod dinozorlarını araştırmaya teşvik ettiğini ifade etmiştir.
Tyrannosaurus rex ve Velociraptor gibi theropod dinozorlar kanatlara değil kollara sahiptiler. Araştırmacı bilim insanları dinozorların kollarında var olan propatagiumun erken bir örneğine denk gelmiş olsalar idi modern kuşların dinozorların kollardan kanatlara olan evrimini erkenden tespit edeceklerdi.
Fakat bu o kadar kolay değil, çünkü propatagium iyi fosilleşmeyen yumuşak dokulardan oluştuğundan, direk kanıt bulmak mümkün olamayabilir. Araştırmacılar bunun yerine, bir örnekte propatagiumun varlığını ya da yokluğunu saptamak için dolaylı bir çözüm bulmak zorunda kaldılar.
Hirasawa’nın laboratuvarında yüksek lisans öğrencisi olan Yurika Uno, bir propatagiumu bulabilmek için faydalanılan yöntem bir kuşun kanadı ya da dinozorun kolu boyunca eklem açıları ile veri toplamak olduğunu ifade etmiştir.
Modern kuşlarda, kanatlar propatagium yüzünden tam anlamı ile uzama göstermemektedir. Bu da bağlantı bölümleri arasında mümkün olan açı aralığını kısıtlamaktadır. Dinozor örneklerinde eklemler arasında benzer şekilde belirli bir açı kümesi tespit edildiği zaman, onların da bir propatagium’a sahip olduklarından oldukça net bir şekilde rapor edilecektir. Kuşların ve dinozor olmayanların fosilleşmiş duruşlarının nicel analizleri sayesinde, beklenilen eklem açıları aralıkları tespit edilmiştir.
Tespit edilen bu ayrıntıya araştırma ekibi dayanarak, propatagiumun büyük bir olasılık ile ünlü Velociraptor da dahil olmak üzere maniraptoran theropodlar olarak bilinen bir grup dinozorda evrimleştiği bulunmuştur. Araştırmacı bilim insanları, propatagiumun, tüylü oviraptorosaurian Caudipteryx ve kanatlı dromaeosaurian Microraptor’unki de dahil olmak üzere korunmuş yumuşak doku fosillerinde tetkik edildiği zaman bu keşif desteklenmiştir. Araştırmacı bilim insanları çalıştıkları tüm örnekler, bu soyda uçuşun evrimleşmesinden önce meydan gelmiştir.
Yapılan bu araştırma da, propatagiumun ne zaman meydana geldiği bilindik bir durum anlamını taşımaktadır. Araştırmacı bilim insanlarını bundan sonra ki basamakta propatagiumun nasıl meydana geldiği sorusuna yoğunlaştırıyor. Bu özel theropod türlerinin çevrelerine daha iyi uyum sağlamak için neden böyle bir yapıya ihtiyaç duydukları cevaplanması daha zor ve uğraştırıcı bir soru olduğu anlamına gelmektedir.
Araştırma ekibi, fosil bulgular ile modern omurgalıların embriyonik gelişimi arasındaki olası ilişkilerini araştırmaya ve çalışmaya başlamışlardır. Bilim insanları ayrıca bazı theropodların propatagium’u uçmayı nesneleri kavramak için yapılmış olması sebebi ile geliştirmiş olabileceğini tahmin etmektedirler. Hirasawa dinozorlar ile ilgili bilgilerin arttığını, elde edilen bulgulara dayanarak ifade etmektedir.
Araştırmacı bilim insanları bu çalışmaya ait makaleyi Zoological Letters dergisinde yayımlamışlardır.
Kaynak: https://phys.org/news/2023-02-birds-wings.html
İleri Okuma İçin: Yurika Uno et al, Origin of the propatagium in non-avian dinosaurs, Zoological Letters (2023).
Görsel Kaynak: https://phys.org/news/2023-02-birds-wings.html
Editör: Yasemin CANKAT