Baş ve Boyun Kanserleri Nedir?

İçindekiler

Tanım

Baş ve Boyun Kanserleri, başın ve boynun çeşitli yerlerinde ortaya çıkan kanserlere verilen genel bir isimdir. Bu kanserlerin görüldüğü başlıca yerler; ağız, dil, damak, çene, tükürük bezleri, bademcikler, yutak, gırtlak, burun ve sinüslerdir. Baş ve Boyun Kanserleri, bu bölgelerdeki herhangi bir dokuda veya lenf nodunda kötü huylu tümörlerin büyümesiyle gelişir.

Baş ve Boyun Kanserleri’nin çoğu, ağız, burun ve boğaz gibi nemli yerlerin yüzeylerini kaplayan yassı hücrelerde ortaya çıkar ve Yassı Hücreli Karsinom ya da Skuamöz Hücreli Karsinom (SCC) olarak anılır. Bu kanserlerden bazıları, rahimde ve rahim ağzında bulunan glandüler hücrelerde gözlenir ve Adenokarsinom olarak adlandırılır. Yassı Hücreli Karsinomlar (SCC) ve Adenokarsinomlar, vücudun farklı yerlerinde oluşabilir.

Baş ve Boyun Bölgesindeki Diğer Kanserler

Beyin, göz, yemek borusu, tiroit bezi, deri ve kafa derisi, kanserleşmenin görülebileceği diğer yerlerdir. Ayrıca, kafadaki ve boyundaki kemiklerde ya da kaslarda da kanser oluşabilir. Fakat bunlar, Baş ve Boyun Kanserleri olarak değerlendirilmezler.

Primeri Bilinmeyen Kanser (CUP), ortaya çıkış yeri bilinmeyen fakat metastaz olduğu tespit edilmiş kanserdir. CUP ilk olarak, başta veya boyunda belirmişse buna, “Metastatik Baş ve Boyun Kanseri” denilir. Ayrıca, Baş ve Boyun Kanserleri gibi tedavi edilir.

Baş ve Boyun Kanseri Çeşitleri

Baş ve Boyun Kanserleri, ortaya çıkış yerlerine göre sınıflandırılırlar.

Ağız (Ağız Boşluğu)

Ağız boşluğu da diyebileceğimiz ağız, dudağı, diş etlerini ve dili kapsar. Dil tabanında bulunan kaslar, yutağın üst kısmına (orofarenks) doğru uzanır. Ağızda ortaya çıkan kanserler, Ağız Kanseri olarak adlandırılır.

Ağzın herhangi bir yerinde kanser gelişebilir: Dudaklar, diş etleri, yanakların ve dudakların iç kısmı, dilin ön bölümünün üçte ikisi, ağız tabanı, ağzın kemikli çatısı (sert damak) veya yirmilik dişlerin hemen arkasındaki küçük, diş eti kısmı.

Baş ve Boyun Kanserleri — **Görsel-I:** Ağız boşluğu

Yutak (Farenks)

Yutak, burnun arkasından başlayıp yemek borusu (özofagus) ve soluk borusu (trakea) olmak üzere iki yere açılan içi boş bir borudur. Yutağın üç bölümünde de kanser ortaya çıkabilir:

Nazofarenks yani Üst Yutak: Burnun arkasında ve yumuşak damağın yukarısındadır. Bu bölgede oluşan kanserlere “Nazofarenks Kanseri” denir.
Orofarenks yani Orta Yutak: Yumuşak damak ve dil tabanından, bademciklerin de bulunduğu ağzın arkasına doğru uzanan bölgedir. Bu bölgede başlayan kanserler “Orofarenks Kanseri” olarak adlandırılır.
Hipofarenks yani Alt Yutak: Gırtlağın arkasındadır. Bu bölgede ortaya çıkan kanserlere “Hipofarenks Kanseri” denilir.

Gırtlak (Larenks)

Gırtlak, alt yutak ile soluk borusunu birbirine bağlayan küçük bir geçiş noktasıdır. Burada ortaya çıkan kansere “Gırtlak Kanseri” denir.

Ses telleri, gırtlakta bulunur. Bu yapıların arasından hava geçmesiyle ses telleri titreşir ve ses oluşur. Bir şeyi yuttuğumuzda epiglottis adı verilen küçük kapak şeklindeki bir yapı, gırtlağın üstünü örter ve yutulan maddenin soluk borusuna kaçmasını engeller. Ses tellerinin altında subglottis vardır. Gırtlağın aşağısında, soluk borusunun önünde ise tiroit bezi bulunur.

Tükürük Bezleri

Tükürük bezleri, tükürük üreterek ağzın nemli kalmasını ve yiyecekleri yutmamızı sağlar. Ayrıca, ağzı enfeksiyonlara karşı korur. Tükürük bezleri, üç ana gruba ayrılabilir:

Parotis Bezi (Kulakların hemen önünde bulunur.)
Dil Altı Bezi
Çene Altı Bezi (Çene kemiğinin altındadır.)

Bunların haricinde ağzın içinde ve boğazda, daha küçük boyutta yüzlerce tükürük bezi vardır. Bunlar “Minör Tükürük Bezi” olarak adlandırılır. Tükürük Bezi Kanserleri’nin büyük çoğunluğu, parotis bezinde ortaya çıkar. Çene altı ve dil altı bezlerinde ise kanser oluşumuna çok sık rastlanmaz.

Burun Boşluğu ve Paranazal Sinüsler

Burun boşluğu (nazal kavite), burnun iç kısmında bulunan büyük bir boşluktur. Bu boşluk, soluduğumuz havayı ısıtır, nemlendirir ve süzer. Burun boşluğunun etrafındaki kemiklerin arasında küçük, içi hava dolu boşluklar vardır. Bunlara “Paranazal Sinüsler” denir. Paranazal Sinüsler, sesimizin tınısını etkilemektedir.

Dört çift Paranazal Sinüs vardır:

Yanak Sinüsleri (maksiller sinüsler): Gözlerin altında ve yanak bölgesindedir.
Alın Sinüzleri (frontal sinüsler): Alnın arkasındadır.
Etmoit Sinüsler: Burnun yukarısında ve gözlerin arasındadır.
Sfenoit Sinüsler: Burnun gerisinde ve gözlerin arasındadır.

Baş ve Boyun Kanserleri’nin Görülme Sıklığı

Avustralya’daki verilere göre her yıl 3170’i erkek, 1230’u kadın olmak üzere, yaklaşık 4400 kişiye Baş ve Boyun Kanserleri tanısı konulmaktadır. Bu teşhislerin yaklaşık 1370’i Ağız ve Dil Kanseri, 1000’i Dudak Kanseri, 890’ı Yutak Kanseri, 590’ı Gırtlak Kanseri, 320’si Tükürük Bezi Kanseri ve 170’i Nazal veya Paranazal Sinüs Kanseridir.

Risk Etmenleri Nelerdir?

Baş ve Boyun Kanserleri için birtakım risk etmenlerinden söz edilebilir. Bunlardan ikisi, alkol ve tütündür. Alkol ve tütünün birlikte kullanımı, ayrı ayrı tüketimlerinden çok daha fazla risk içerir. Araştırmalar bu riskin, hem sigarayı hem de alkolü sık kullanan kişilerde 35 kat daha fazla olduğunu göstermektedir. Önemli risk etmenleri şunlardır:

Alkol kullanmak: Alkol tüketmeyenlere kıyasla, tüketenlerde Baş ve Boyun Kanseri riski yaklaşık 6 kat daha fazladır.
Tütün içmek (Sigara, Puro, Tütün çubuğu): Tütün kullananlarda risk, kullanmayanlardan 7 kat daha fazladır.
Virüsler: İnsan Papilloma Virüsü (Human Papilloma Virus/HPV), özellikle de HPV 16, Orofarenks Kanseri ile bağlantılıdır ve diğer Baş ve Boyun Kanser türlerinde de önemli rolü vardır. Epstein-Barr Virüsü (EBV) de bazı Baş ve Boyun Kanserleri ile ilişkili olabilir.

Risk oluşturabilecek diğer etmenler ise şunlardır:

İleri yaş: Baş ve Boyun Kanserleri, 40 yaş ve üzeri kişilerde daha yaygın görülür.
Cinsiyet: Erkeklerde Baş ve Boyun Kanserleri’nin görülme olasılığı, kadınlardan üç kat daha fazladır.
Aile geçmişi: Annesi, babası, kardeşi veya çocuğu Baş ve Boyun Kanseri’ne yakalanmış kişilerde, bazı Baş ve Boyun Kanserleri’nin ortaya çıkma olasılığı iki kat daha fazladır.
Etnik köken: Tütün çiğneme ya da tuzlu balık tüketimi gibi toplumsal alışkanlıklar nedeniyle Güney Çin ve Güneydoğu Asya ülkelerinde bazı Baş ve Boyun Kanserleri daha yaygın olarak görülmektedir. (Tuzlu balıkta yüksek oranda nitrat bulunmaktadır. Nitratlar proteinlerle etkileşime girip DNA’ya hasar verebilecek kimyasal maddelerin oluşmasına neden olur.)
Çalışırken kimyasallara maruz kalmak: Asbest lifi, talaş, kuru temizleme çözücüleri, bazı boyalar gibi kimi maddeleri solumak, bazı Baş ve Boyun Kanserleri için risk oluşturur.
Düşük bağışıklık: Böbrek nakli olmuş kişilerdeki gibi bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, Ağız ve Orofarenks Kanserleri için daha yüksek risk taşımaktadır.
Güneşe maruz kalmak: Mor ötesi ışınlar, dudakta Cilt Kanseri’ne neden olabilir.
Arek cevizi, Betel cevizi, Pan, Gutka: Bu ürünleri çiğnemek ya da içmek, Ağız Kanseri’ne yol açabilir.

Dengeli sebze ve meyve tüketimi, Ağız ve Orofarenks Kanserleri’nin oluşma ihtimalini azaltabilir. Yukarıdaki risk etmenlerinden endişe ediyorsanız, doktorunuzla konuşmanızda fayda var.

Baş ve Boyun Kanserleri’nin Belirtileri Nelerdir?

Baş ve Boyun Kanserleri’nin birçok belirtisi olabilir. Diğer taraftan bunlar, başka hastalıklara da işaret edebilir. Bu yüzden kesin tanı, testler yardımıyla konulmaktadır. Bu belirtilerden herhangi birine sahipseniz, vakit kaybetmeden hekiminizle görüşünüz.

Ağız Kanseri

Ağızda ağrı veya ağrılı yutkunma
Ağızda iyileşmeyen yara ya da şişlik
Ağızda alışılmadık kanama veya uyuşukluk
Ağızda, diş etlerinde ya da dilde beyaz veya kırmızı lekelenmeler
Ağız kokusu, konuşmada değişiklik ya da sözcükleri telaffuzda güçlük
Yiyecekleri çiğnemede ya da yutmada güçlük, dili zor hareket ettirme
Kilo kaybı, boyunda yumru, sallanan dişler ya da artık yerine uymayan takma dişler
Kulak ağrısı veya çınlaması

Yutak Kanseri

Diş ağrısı ya da yutarken zorluk
Geçmeyen boğaz ağrısı ya da öksürük
Öksürürken kanlı balgam gelmesi, ağız kokusu, kilo kaybı, göğüs kemiği çevresinde hafif ağrı, ses değişikliği ya da kısıklığı
Boyunda şişlik, kulak ağrısı ya da tekrarlayan kulak enfeksiyonları
Nefes alırken zorlanma hissi
Yüzde uyuşma
Burun tıkanıklığı
İşitme kaybı
Baş ağrıları

Gırtlak Kanseri

Boyunda ya da boğazda şişlik ya da yumru
Geçmeyen boğaz ağrısı
Ses kısıklığı dahil seste kalıcı değişiklik
Yutarken zorlanma veya ağrı
Sürekli öksürük
Nefes alırken zorlanma
Kilo kaybı

Tükürük Bezi Kanseri

Kulağın, çenenin, dudağın yakınında ya da ağzın içinde şişlik
Yüzün veya boynun iki tarafında görünüş farklılığı
Yutmada veya ağzı geniş bir şekilde açmakta zorlanma
Yüzün bir tarafında sarkma, uyuşukluk veya kas zayıflığı (felç)

Nazal veya Paranazal Sinüs Kanseri

Koku almada azalma, özellikle tek bir burun deliğinde sürekli burun tıkanıklığı
Sık burun kanaması, boğazda ya da burnun gerisinde aşırı miktarda mukus
Sık baş ağrısı veya sinüslerde baskı hissi
Yutmada sorun
Sallanan ya da ağrılı üst dişler
Yüzde, burunda ya da ağızda yumru
Yüzde, üst dudakta, ağız içinde veya üst dişlerde uyuşukluk
Kulaklarda ağrı ya da baskı hissi
Şişmiş veya sulanmış göz
Çift görme
Tam ya da kısmi görme kaybı

Kaynak: https://www.cancervic.org.au/cancer-information/types-of-cancer/head-neck-cancers/head-neck-cancers-overview.html

Görsel Kaynaklar:

Editör: Elif Berfin KORGAN

Baş ve Boyun Kanserleri Nedir?

Baş ve Boyun Kanserleri: Tanım, Çeşitleri, Sıklık, Risk Etmenleri ve Belirtileri

Tanım

Baş ve Boyun Bölgesindeki Diğer Kanserler