in

EntellektüelEntellektüel ÇılgıncaÇılgınca ÇalışkanÇalışkan

Beyin Tümörleri Nedir?

Tümörler, Kanserler, Risk Faktörleri ve Belirtileri

İçindekiler

Tümör Nedir?

Tümör, hücrelerin kontrolsüz büyümesi anlamına gelir. Hücreler, vücudun dokuları ve organları oluşturan yapı birimleridir. Vücudumuz sürekli olarak yeni hücreler üretir. Bu sayede, yıpranmış dokuların yenilenmesine, yaraların iyileşmesine katkı sağlar; büyümeye yardımcı olur.

Hücreler genellikle, düzenli bir biçimde çoğalır ve ölür. Bu şekilde, ölen hücrelerin yeri, yeni hücrelerle dolar. Bazı durumlarda hücreler alışılmış düzeninin dışına çıkar ve çoğalmaya devam eder. Bu anormal hücreler, beyin kanseri gibi katı kanserlerde tümör adı verilen yumruları oluşturur. Lösemi gibi kanser türlerinde ise bu tür hücrelerin kanda birikmesi söz konusudur.

İyi Huylu ve Kötü Huylu Tümörler

Tümörler çoğunlukla, iyi huylu ve kötü huylu olarak adlandırılır. Yavaş bir şekilde büyüyen iyi huylu tümörler genellikle yayılma eğiliminde değildirler ve kanser olarak nitelendirilmezler. Çok daha hızlı bir şekilde büyüyen kötü huylu tümörler ise yayılmacı bir davranış gösterirler ve kanser olarak tanımlanırlar. Bu iki terim genellikle, beyin dışındaki tümörler için kullanılır. Beyin tümörlerinin bu türde kesin bir ayrımı yoktur.

Yavaş büyüyen beyin tümörlerinin yayılma ihtimali düşük olanları “iyi huylu” olarak nitelendirilebilir. Yavaş büyüyen diğer beyin tümörlerine ise “düşük dereceli” denilir. Bu tümörler, yavaş büyümelerine rağmen beyne yayılabilirler. Beynin bazı bölgelerindeki iyi huylu tümörler, hayatı tehdit eder durumda olabilir ve acil tedavi gerektirebilir.

Kötü huylu, yani kanserli tümörler, hayatı tehdit ederler ve çok çabuk büyüyebilirler. Beyinde ve omurilikte yayılabilirler. Tedaviden sonra tekrarlayabilirler. Fakat bazı kötü huylu tümörler, tedaviye olumlu yanıt vermektedir.

Birincil ve İkincil Kanser

Beyin tümörü, birincil ya da ikincil türde kanser olabilir. Kanser, ilk olarak beyinde ortaya çıkabilir. Buna Birincil Beyin Kanseri denilir. Birincil Beyin Kanseri’nin, vücudun diğer kısımlarına yayılması sık görülen bir durum değildir. Fakat bu kanser türü, beynin farklı bölgelerine etki edebilir.

Bazı durumlarda, vücudun başka bir yerinde kanser gelişir ve kan yoluyla beyne ulaşır. Buna, İkincil Kanser ya da Metastaz adı verilir. Metastaz, kanserin ortaya çıktığı yer ile anılır. Örneğin, Bağırsak Kanseri, beyne sıçrasa ve bireyde Beyin Kanseri’ne özgü belirtiler olsa bile yine de Metastatik Bağırsak Kanseri olarak adlandırılır.

Beyin ve Omurilik

Beyin ve omurilik, “Merkezi Sinir Sistemi (MSS)”ni oluşturur. Bu iki kısım beraber çalışarak, zihinsel ve bedensel etkinlikleri denetler.

Beyin

Beyin tat, dokunma, koku, görme ve işitme gibi duyulardan sinirler yardımıyla alınan bilgileri yorumlar. Yine sinirler yoluyla kaslara ve organlara mesaj gönderir. Beynin üç ana bölümü vardır: büyük beyin, beyincik ve beyin sapı.

Omurilik

Omurilik, sinir hücreleri ve sinir demetlerinden oluşur ve beyin sapından kuyruk sokumuna kadar uzanır. Bu yapı, beyin ile vücudun diğer tüm kısımlarını “Çevresel Sinir Sistemi” adı verilen sinir ağları aracılığıyla birbirine bağlar. Omurilik, omurga kanalı içinde yer alır ve omur adı verilen çok sayıda kemiğin oluşturduğu omurga tarafından korunur.

Meninksler 

Meninks, beyni ve omuriliği saran ince, koruyucu zardır.

Beyin Omurilik Sıvısı

Beyin ve omurilik, kafatası ve omurga içinde “Beyin Omurilik Sıvısı (BOS)” denilen bir sıvı içinde yüzer. Beyin içinde bu sıvının dolduruğu boşluklara “ventrikül” adı verilir.

Hipofiz Bezi 

Hipofiz bezi, beynin alt kısmında bulunan bezelye büyüklüğünde bir salgı bezidir. Bu bez, kimyasal habercileri, yani hormonları kana salgılar. Büyüme ve gelişme gibi çok sayıda bedensel işlev, hipofiz bezi kaynaklı bu hormonların denetimi altındadır. Bu hormonlar ayrıca, vücuttaki diğer salgı bezlerinin kontrolünden de sorumludur.

 

Beyin Tümörleri
                                        Görsel 1: Beynin Yapısı                                               

Beyin ve omurilik, nöronlar (sinir hücreleri) ve gliya hücreleri olmak üzere iki çeşit hücreden oluşur. Bilgi, nöronlar tarafından işlenir ve gönderilir. Gliya hücreleri ise nöronların yerinde durmalarını sağlayarak onlara destek olurlar ve nöronların besin ihtiyaçlarını karşılarlar. Ölü nöronları, atık maddeleri ve mikropları bulundukları yerden temizlerler.

Beynin Görevleri

İnsan vücudunun en karmaşık organı olan beyin genellikle, vücudun komuta merkezi olarak anılmaktadır. Kan dolaşımı ve kalp atım hızı gibi kendiliğinden olan olayların yanı sıra konuşma, karar verme gibi istemli hareketler de beyin tarafından kontrol edilir.

Büyük beyin, beynin en büyük kısmıdır ve çeşitli bölümlerden oluşur.

Beyin Yarım Küreleri

Büyük beyin, iki yarım küreden oluşur. Sağ yarım küre, vücudun sol kısmındaki kasların kontrolünden sorumludur. Sol yarım küre ise sağ taraftaki kasların yanı sıra konuşmayı da kontrol eder.

Korpus Kallozum

Büyük beynin iki yarım küresi, sinir liflerinden oluşan bant şeklindeki bir yapı ile birbirine bağlanır. Korpus kallozum adı verilen bu yapı, yarım küreler arası bilgi aktarımını sağlar.

Beyin Lobları

Her bir yarım küre, dört farklı lobtan oluşur: Frontal (ön) lob, Parietal (yan) lob, Oksipital lob (art kafa lobu) ve Temporal lob (şakak lobu). Bu lobların hepsinin farklı görevleri vardır. Örneğin ön lob, düşünme, planlama, sorun çözme, duygular, kişilik, vücut hareketleri gibi durumları kontrol eder. Yan lob, duyulardan gelen bilgileri işler. Art kafa lobu, görsel bilginin işlendiği yerdir. Şakak lobu ise hafıza, anlama, konuşma gibi işlevlerde görev alır.

Beyin Tümörleri
                                    Görsel-II: Beynin Lobları                       

Beyin veya Omurilik Tümörü Nedir?

Beyin ve Omurilik Tümörleri, anormal hücrelerin gelişip bir kitle ya da yumru gibi yapıları oluşturmasıyla ortaya çıkar. Bu tümörler, kanser özelliği gösteren (kötü huylu) ya da göstermeyen (iyi huylu) türde olabilir. Bununla birlikte, iki oluşum da ciddi olabilir ve acil tedavi gerektirebilir.

Sıklık

Avustralya’da her yıl yaklaşık 2000 kişide kötü huylu beyin tümörü tespit edilmektedir. Kötü huylu omurilik tümörleri ise daha nadirdir. Yılda tahmini 55 bireyde kötü huylu omurilik ya da diğer merkezi sinir sistemi tümörlerinin teşhisi yapılır.

İyi huylu beyin ve omurilik tümörleri, kötü huylu olanlardan çok daha sık görülmektedir.

Beyin Tümörü Türleri

Şu ana kadar 40’tan fazla Birincil Beyin ve Omurilik Tümörü, diğer bir ifadeyle Merkezi Sinir Sistemi (MSS) Tümörü tanımlanmıştır. Bu tümörler temel olarak, hücrelerin mikroskop altındaki görüntüsüne ve genetik yapısından kaynaklı davranışlarına göre sınıflandırılırlar. Hekimler bu sınıflandırmaları kullanarak hastaya en uygun tedaviyi uygulamaya koyarlar.

En Yaygın Birincil Beyin Tümörleri

  1. Gliyomlar: Gliya hücrelerinde gelişen gliyomlar, en çok görülen beyin kanseri türüdür. Farklı gliyal hücrelerden gelişen çeşitli gliyomlar vardır.
  2. Astrositom: Astrosit adındaki gliya hücrelerinden gelişen tümörlerdir.
  3. Gliyoblastom (GBM/ Glioblastoma Multiforme): Yüksek dereceli, yani hızlı büyüyen bir tür astrositomdur. Gliyomların çoğunluğunu gliyoblastomlar oluşturur.
  4. Oligodendrogliyom: Oligodendrogliya hücrelerinde oluşan tümör türüdür.
  5. Ependimom: Ependim adı verilen gliyal hücrelerde tümörleşmeye başlayan gliyom türüdür. Ependimomlara çocuklarda daha sık rastlanır.
  6. Medulloblastom: Beyincikte gelişen, yüksek dereceli bir tümör türüdür. Çocuklarda, yetişkinlerden daha sık görülür.
  7. Meninjiyom: Beyin ve omuriliği saran zarlarda (meninksler) oluşan tümör yapılarıdır.
  8. Hipofiz Tümörü: En yaygın Birincil Beyin Tümörlerindendir. Genellikle düşük derecelidir.
  9. Schwannom: Beyindeki sinir hücrelerini çevrelemekte olan Schwann hücrelerinde gelişen bir tümör türüdür. Sıklıkla düşük derecelidir. Akustik nöromalar da Schwannom türüdür.

Beyinde İkincil Kanser

Vücudun herhangi bir yerinde başlayıp daha sonra beyne yayılan tümöre, Metastaz ya da İkincil Kanser denilmektedir. Beyne yayılan bu kanser türleri arasında en çok görülenler, Melanom (cilt kanseri), Akciğer, Meme, Böbrek ve Bağırsak Kanserleridir.

Risk Faktörleri

Birçok Beyin ve Omurilik Kanserinin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Fakat beyin tümörlerinin oluşumuyla ilgili birkaç risk faktöründen söz edebiliriz.

  1. Aile geçmişi : Nadir de olsa, anne veya babadan alınan hatalı bir gen, Beyin Kanseri riskini artırabilir. Örnek vermek gerekirse Nörofibromatoz, genetik geçişli bir hastalıktır ve bu rahatsızlığa sahip bireylerde sinir hücrelerinin tümörleşmesi gözlenir.
  2. Işın tedavisi (Radyoterapi) : Özellikle çocuk çağı lösemisi tedavisi için baş bölgesine ışın terapisi uygulanan bireylerde, çok sık görülmemekle beraber, beyin tümörü oluşabilir.
  3. Cep telefonları, mikrodalga fırınlar : Günümüzde birçok kişi, cep telefonları ve mikrodalga fırın gibi elekromanyetik ışın kaynaklarının Beyin Kanserine yol açabileceği konusunda endişe etmektedirler. Fakat cep telefonu kullanımının kansere yol açacağı, şu ana kadar ispatlanmamıştır. Yine de bu tür bir endişe taşıyorsanız, kulaklık kullanmayı, cep telefonunuza ayırdığınız vakti azaltmayı, telefonla arama yapmak yerine mesajlaşmayı tercih edebilirsiniz. Mikrodalga fırının kullanımı, 1980’lerden beri yaygındır. İyi çalışır durumdaki mikrodalga fırınların, insanlar için zararlı olacak seviyelerde elektromanyetik ışın yaydığına dair herhangi bir kanıt mevcut değildir.

Belirtiler

Bazı beyin tümörleri, yavaş bir şekilde büyürler. Bu durumda belirtiler de aynı yavaşlıkta gelişebilir. Kişi, uzun süre herhangi bir sorun olduğunun farkında bile olmayabilir. Bazı durumlarda ise tümörlerin hızlı büyümesinden kaynaklı olarak belirtiler de hızlı bir şekilde gelişir.

Genel Belirtiler

Kafatası içindeki basıncın (intrakraniyal basınç) artması beyin tümörü belirtilerine neden olabilir. Tümörün çok fazla yer kaplaması ya da beyin-omurilik sıvısının beyindeki akışına engel olması, bu basıncı oluşturabilir.

İntrakraniyal basıncın belirtileri şunları içerir:

  1. Baş ağrıları (Kişi genelde uyandığında daha kötü hisseder.)
  2. Mide bulantısı ve kusma (Çoğunlukla sabahları ya da sonrasında kötüleşir.)
  3. Kafa karışıklığı ve sinirlilik
  4. Bulanık ya da çift görme
  5. Sara nöbetleri (Bilinç kaybının da eşlik ettiği belirgin nöbetler ya da daha hafifi, kişinin çevrede olan biteni fark edemediği “dalma” olarak nitelendirilen durumlar şeklinde ortaya çıkabilir.)
  6. Vücudun bazı yerlerinde güçsüzlük
  7. (Daha ileri durumlarda) uyuklama hali

Tümörün Yerinden Kaynaklı Belirtiler

      Frontal (ön) Lob 

  1. Plan yapma ve düzen oluşturmada zorluk
  2. Davranışlarda, kişilikte, sosyal becerilerde değişiklik
  3. Depresyon ya da değişken ruh hali
  4. Yüzün ya da vücudun bir tarafında zayıflık
  5. Yürümede güçlük
  6. Koku kaybı
  7. Görme ya da konuşma sıkıntıları
  8. Doğru kelimeyi bulmada zorluk

      Temporal (şakak) Lob

  1. Olayları ve konuşmaları unutma
  2. Kendisine söylenileni anlayamama
  3. Yeni bilgileri öğrenmede ve hatırlamada güçlük
  4. Tuhaf duygular, kokular ya da bir olayı daha önceden yaşamışlık hissi ile beliren kasılma nöbetleri

      Hipofiz Bezi

  1. Baş ağrıları
  2. Görme kaybı (genellikle çevresel görüşte kayıp)
  3. Mide bulantısı ya da kusma
  4. Sertleşme sorunları
  5. Cinsel istekte azalma
  6. Tiroid ya da diğer hormonlarda değişiklik

      Beyin Sapı  

  1. Koordinasyon sıkıntıları
  2. Yutmada ya da konuşmada güçlük
  3. Çift görme
  4. Yüzde güçsüzlük ve uyuşukluk
  5. Halsizlik ve yorgunluk
  6. Uyku / uyanma düzenlerinde değişiklikler

      Meninksler 

  1. Baş ağrıları
  2. Kusma
  3. Kolda ya da bacakta güçsüzlük
  4. Kişilik değişiklikleri ya da kafa karışıklığı

      Parietal (yan) Lob 

  1. Okuma ya da yazma sorunları
  2. Vücudun bir kısmında his kaybı
  3. Konumsal farkındalıkta azalma (solu ve sağı ayırt edememe, nesnelerin yerini saptayamama gibi)

      Oksipital (art kafa) Lob

      Tam ya da kısmi görme kaybı

      Omurilik 

  1. Sırt ve boyun ağrısı
  2. Kolda / bacakta uyuşma ya da karıncalanma
  3. Sakarlık ya da yürümede zorluk
  4. Gaita ya da idrar kaçırma (inkontinans)

      Beyincik 

  1. Koordinasyon ya da denge sorunları
  2. İstemsiz göz hareketi
  3. Boyun tutulması
  4. Baş dönmesi
  5. Konuşmada zorluk (staccato speech / heceleri birbirinden ayrı ve kesik olarak söyleme)

Kaynak: https://www.cancervic.org.au/cancer-information/types-of-cancer/brain_tumour/brain-tumours-overview.html

Görsel Kaynaklar:

  1.  https://saglik.ihya.com/files/beyin-omurilik-s%C4%B1v%C4%B1s%C4%B1.JPG
  2.  https://epilepsivehayat.com/wp-content/uploads/2019/06/beynin-bolumleri-2-1024×493.jpg
  3.  https://i4.hurimg.com/i/hurriyet/75/0x0/5aafc32c2269a21b6ce061cd

Editör: Elif Berfin KORGAN

Ne düşünüyorsunuz?

5 Points
+ Oy - Oy

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir