Atlarda Kolik Nedir?

Tanım

Kolik kelimesi basitçe karın bölgesinde ağrı demektir. Ağrının kaynağı bağırsak, mide ya da karaciğer gibi karın bölgesine bulunan organlardan kaynaklanabilir. Genel olarak bağırsağın darbe alması ya da karın içinde anormal bir şekilde yerleşmiş olması koliğe sebep olabilir.

Atlarda kolik en yaygın acil durumlardan biridir bu yüzden koliğin ne olduğunu, genel belirtilerini ve ne yapılmasını gerektiğini bilmek oldukça önemlidir.

Kolik Tipler

Atların mide-bağırsak yolu oldukça uzundur ve genelde karın içinde bağımsızdır. Bu, bağırsağın karın içinde sıkışmasına ya da anormal bir yere hareket etmesine ve dolayısıyla koliğe sebep olabilir.

Diğer kolik tipleri:

• Darbe nedeniyle oluşan kolik
• Gaz nedeniyle oluşan kolik
• Spazmodik kolik
• Enterit ya da enfeksiyon nedeniyle oluşan kolik
• Düğümlenme nedeniyle oluşan kolik

Semptomlar

Kolik rahatsızlığı yaşayan atlarda aşağıda belirtilen semptomlar görülebilir:

• Yanlara bakma
• Karnını ısırmaya ya da tekmelemeye çalışması
• Yeri ya da havayı eşelemeye çalışması
• Uzanması ya da yuvarlanmaya çalışması
• Dışkısının küçük, kuru çıkması ya da hiç dışkılamaması
• İştah kaybı
• İçme davranışında değişiklik
• Kalp atışının yükselmesi
• Nefes alışlarda anormallik
• Terleme
• Huzursuzluk
• Donukluk ya da letarji
• Yapış yapış ya da kuru diş etleri
• Diş etlerinin anormal renkte olması

Nedenler

Atlarda çeşitli faktörlere ve yaşa, yaşam biçimine bağlı yatkınlıklara bağlı olarak çeşitli nedenlerden dolayı kolik oluşur. Örneğin; yaşlı atlarda kolik oluşması daha olasıdır çünkü bir kitle bağırsağın düğümlenmesine ve mide-bağırsak yolunun kapanmasına sebep olabilir. Genç atlarda ise, eğer düzgün bir şekilde arındırılmadıysa, kurtçuklar yüzünden zarar görmüş bağırsak nedeniyle kolik oluşabilir.

Koliğe sebep olabilecek diğer risk faktörleri:

• Beslenmede değişiklik (tahıl ya da saman)
• Egzersiz rutininde değişiklik
• Hava değişikliği
• Yaşlılık
• Gençlik
• Parazitlenme
• Kum yutma
• Fazla kilo
• Yüksek tahıllı beslenme/ az yemlenme
• Yemlenme/ beslenme süresinin uzaması
• Su içilmesinin azalması
• Diş hastalıkları
• Steroid içermeyen antienflamatuvar ilaçların uzun süreli kullanımı
• Stres

Tanı

Veterineriniz sağlık geçmişi, muayene bulguları ve tanı testlerini inceleyerek koliği tanılayabilir. Bir veterinerin koliği tanılayabilmek için bakabileceği en yaygın belirtiler artan kalp atışıyla birlikte karın bölgesinde ağrıdır. Veteriner ayrıca atınızın burnundan midesine nazogastrik tüp sokup reflü ya da bağırsağın engellendiğini belirten sıvı kontrolü yapmak isteyebilir.

Diğer bir önemli tanı biçimi de rektal palpasyondur. Veteriner rektumu palpe ederek çeşitli organlarda anormallikleri ve bağırsağın engel ya da hasar durumunu belirleyebilir.

Başka tanısal testler de önerilebilir. Bağırsağın hasarını belirlemek için abdominosentez uygulanarak karın bölgesinden sıvı alınır. İç organların kontrolü için ultrason uygulanabilir. Son olarak, organ fonksiyonlarını ve iltihabı incelemek için kan sayımı yapılabilir.

Tedavi

Kolik oluşan bir atı uygun bir şekilde tedavi edebilmek için öncelikle rahatsızlığın altında yatan sebebi belirlemek gerekir. Medikal tedavi çiftlikte gerçekleştirilebilir ya da detaylı bir inceleme için hastaneye götürülüp 24 saat bakım altında kalması ve olası bir ameliyat önerilebilir.

Medikal tedavi; acıyı ve iltihabı hafifletmek için banamin (fluniksin meglumin) gibi steroid içermeyen antienflamatuvar ilaçların kullanımını içerebilir. Nazogastrik tüp aracılığıyla mideye sıvı, elektrolit ve mineral yağların verilmesi de yardımı olabilir. Eğer at bu yöntemlerle iyileşmezse hastane bakımı ve ameliyat gerekebilir.

Kolik ameliyatı atın genel anestezi olmasını ve karın bölgesinde kolik semptomlarını bulup düzeltmek için ameliyat gerektirir. Zaman ve maliyet açısından kolik ameliyatı her at için mümkün olmayabilir. Koliğin ciddiliğine bağlı olarak, bir kolik ameliyatı 5 bin ila 10 bin dolar arasında bir maliyet çıkarabilir.  Çok ağır kolik durumlarında, eğer atın kurtulamayacağı düşünülüyorsa ötenazi önerilir.

Yaşam ve Yönetim

İyileşme süreci koliğin ağırlığına ve altında yatan sebebe bağlıdır. Eğer kolik ağır değilse ve çiftlikte az bir medikal tedaviyle iyileştirilebiliyorsa, at birkaç gün içinde normal hayatına dönebilir. Eğer durum hastane ve ameliyat gerektiriyorsa iyileşme süreci haftalar ya da aylar sürebilir. Genel olarak, kolik yaşandıktan sonra veterineriniz at normal hayatına ve beslenme düzenine dönmeden önce tamamen iyileştiğinden ve semptom göstermediğinden emin olmak için yeniden bir beslenme programı sunacaktır.

Önlem

Aşağıdaki önerilerle atınızın kolik riskini önleyebilirsiniz:

• Sürekli olarak taze suya erişim
• Otlandığından emin olun
• Kumlu bölgelerde yerden yemesini önleme
• Tahıl ve peletlenmiş yiyecekleri sadece gerektiğinde yedirin
• Özellikle yeme, egzersiz ve rutin değişimler sırasında kolik semptomlarını gözlemleyin
• Yılda bir kez ağız ve diş kontrolü yaptırın
• Rutin parazit önleme: rutin bir kurtçuk arındırma programı ile birlikte yılda 1-2 kez dışkı kontrolü yapılmalı
• Daha önce koliklemiş atların, damızlık kısrakların (doğduktan sonra ilk iki ay) ve bute ya da banamin gibi steroid içermeyen antienflamatuvar ilaçları kullanan atların yakından takip edilmesi gerekir.

Atlarda Kolik Hakkında SSS

Kolik Yaşayan Bir Ata Ne Olur?

Kolik yaşayan bir at karın bölgesinde ağrı hisseder. Bu ağrı sebebine göre hafif ya da ağır olabilir. Atın sahibi; atın yeri eşelemesinden, uzanmasından ve yuvarlanmasından, karnını ısırmaya ya da karnına vurmaya çalışmasından ve yemek yememesinden kolik yaşadığını fark edebilir.

Atım Kolik Yaşıyorsa Ne Yapmalıyım?

Eğer atınızın kolik yaşadığından şüpheleniyorsanız hemen veterinerinizi arayın. Atınız devamlı olarak yatıyorsa ve yuvarlanmak istiyorsa veterineriniz atınızı yürütmeyi önerebilir. Ayrıca veterineriniz banamin denilen ve ağızdan alınan macun şeklinde ilacınızın olup olmadığını sorabilir ve o gelene kadar atınıza ilacı vermenizi isteyebilir.

Veterineriniz Atınızda Koliğe Neyin Sebep Olduğunu Nasıl Anlayabilir?

Veterineriniz koliğe neyin sebep olduğunu sağlık geçmişine bakarak, fiziksel muayene uygulayarak nazogastrik tüp entübasyonu gibi tanısal testler uygulayarak ve karın bölgesindeki iç organların detaylı incelemesi için rektal palpasyon yaparak anlayabilir.

Kolik Yaşayan Bir At Hayatta Kalabilir Mi?

Evet, kolik yaşayan bir at hayatta kalabilir ve iyileşebilir. İyileşme süreci kolikin şiddetine, sebebinin ağırlığına ve atın tedaviye yanıt vermesine bağlıdır.

Kolik Ameliyatının Maliyeti Nedir?

Kolik ameliyatının maliyeti keşif ameliyatının dahiliyetine bağlı olarak 5 bin dolar ile 10 bin dolar arasında değişir. Komplikasyonlar olursa ve/ya da hastanede kalım süresi uzarsa maliyet artabilir.

Atımın kolik yaşamasını önleyebilir miyim?

Evet, az stresli ve daha sağlıklı bir yaşam tarzıyla kolik önlenebilir. Devamlı veteriner bakımı, kurtçuklardan arındırma ve ağız/diş incelenmesi anahtar noktalardır. Veterinerinize atınızın sağlığını geliştirecek ve kolik riskini azaltacak egzersizler olup olmadığını sorabilirsiniz.

Kaynak: https://www.petmd.com/horse/conditions/digestive/c_hr_equine_colic

Görsel Kaynak: https://image.petmd.com/files/2022-04/horse.colic_.jpg?VersionId=_ljBQCVd4JqenipAr8nwX75qx6K7cjro

Editör: Selin Su GÜNDÜZ