Adenin Fosforibosiltransferaz Eksikliği

İçindekiler

Tanım

Adenin fosforibosiltransferaz (APRT) eksikliği, idrar yolu ve böbrekleri etkileyen kalıtsal bir hastalıktır. Hastalığın semptomları arasında ise en yaygın özelliği tekrarlayan böbrek taşları ve yine sıkılıkla görülen idrar yolu taşlarıdır. Böbrek ve idrar yolunda oluşan taşlar idrar yollarında tıkanıklığa sebep olurlar ve böylece idrara çıkma sırasında ve idrar çıkışında zorluğa neden olabilirler.

Etkilenen bireyler bebeklikten geç yetişkinlik dönemlerine kadar olan süre içerisinde herhangi bir zamanda bu hastalığın belirtilerini geliştirebilirler. Hastalık bebeklik döneminde ortaya çıktığında görülen ilk işaret bebeğin bezindeki kırmızımsı-kahverengi maddelerdir. Bu maddelerin oluşumu taşların düşmesinden kaynaklanmaktadır. Daha sonra, tekrarlayan böbrek ve idrar yolu taşları çocukluk dönemi boyunca böbrek fonksiyonlarında sorunlara sebep olabilir. Hastalığa sahip olan bireylerin yaklaşık olarak yarısı hastalığa ait belirti ve semptomları yetişkinlikte yaşarlar. Yetişkinlerde görülen hastalığa ait olan ilk belirti genel olarak böbrek taşları ve bu soruna bağlı olarak idrar sorunlarıdır. Hastalığa ait diğer belirti ve semptomları ise ateş, idrar yolu enfeksiyonu, idrarda kan, karın krampları, mide bulantısı ve kusmadır.

Eğer tedavi edilmez ise böbrek fonksiyonu düşebilir. Buna bağlı olarak da son dönem böbrek hastalığı (ESRD) görülebilir. Son dönem böbrek hastalığı ise hayatı tehdit eden, böbreklerin artık sıvı ve atık ürünleri etkili bir şekilde filtreleyemediğinde ortaya çıkmaktadır.

Bu hastalığa sahip olan bireylerin yüzde 15-20’sinde herhangi bir belirti ve semptom görülmediği düşünülürken, semptom gösteren bireylerde ise ortaya çıkan belirtiler ve bireylerin hastalıktan etkilenme dereceleri kişilere göre değişmektedir.

Sıklık

Hastalığın görülme sıkılığı Japonya’da 27.000’de 1 ve Avrupa’da ise daha az olarak 50.000-100.000 ‘de 1 olduğu düşünülmektedir. Bu popülasyonların dışında ise hastalığın sıklığı bilinmemektedir.

Nedenler

APRT genindeki mutasyonların sebep olduğu bir hastalıktır. Bu gen ise APRT proteinin yapımı için talimat sağlar. APRT proteini ise bir enzimdir ve bu enzim adeninin adenozin monofosfata dönüşmesine yardımcı olur. Bu dönüşüm ise hücreler enerjiye ihtiyaç duyduğunda gerçekleşmektedir.

Bu gendeki mutasyonlar ya enzim üretimini engeller ya da işlevi azalmış anormal protein üretimine sebep olur. Bu mutasyona bağlı olarak üretilen fonksiyonel enzim eksikliği, DNA yapı taşı olan adeninin AMP’ye dönüşümünü bozar. Sonuç olarak adenin bazı 2,8-dihidroksiadenin (2,8-DHA) adı verilen başka bir moleküle dönüştürülür. 2,8-DHA idrarda kahverengimsi kristaller oluşturur ve buna bağlı olarak da böbrekler ve idrar yollarında taş oluşturur. 2,8-DHA böbrekler için toksik olan bir moleküldür. Dolayısıyla böbrek fonksiyonun düşmesine neden olur. Bu durum da ESRD’ye ilerlemeyi açıklayabilir.

Kalıtım Modeli

Otozomal çekinik olarak aktarılan bir hastalıktır. Bu durumda hastalığın ortaya çıkabilmesi için hücrelerde mutasyonlu genin her iki kopyasının da bulunması gerekmektedir. Ve bu bireylerin anne-babasında mutasyonlu genin birer kopyaları bulunmaktadır ancak hastalığa ait belirti ve semptomlar ortaya çıkmamaktadır.