Primer Miyelofibroz

Tanım

Primer Miyelofibroz (Birincil ilik dokulaşması), kan hücreleri üreten doku olan kemik iliğinde skar dokusunun (fibroz) birikmesi ile nitelendirilen rahatsızlıktır. Fibroz nedeniyle kemik iliği yeterli miktarda normal kan hücresi üretemediğinden dolayı kan hücrelerinin eksikliği görülür, bu durumda Primer Miyelofibroz hastalığının birçok belirti ve semptomun temel nedeni ortaya çıkar.

Başta, Primer Miyelofibroz hastalığı görülen çoğu insanın hiçbir belirti veya semptomu yoktur. Sonunda, fibroz; trombositlerin, kırmızı kan hücrelerinin ve beyaz kan hücrelerinin sayısının azalmasına sebep olabilir. Trombositlerin azalması kolay kanamaya veya dokularda morarmaya neden olur. Kırmızı kan hücrelerinin eksikliği (anemi), genellikle aşırı yorgunluğa veya nefes darlığına ve son olarak beyaz kan hücrelerinin kaybı,  yüksek enfeksiyona neden olabilir.

Kemik iliğinde kan hücresi oluşumu (hematopoez) bozulduğundan, karaciğer veya dalak gibi diğer organlar kan hücreleri üretmeye başlayabilir. Ekstramedüller Hematopoez olarak isimlendirilmiş olan bu süreç, çoğunlukla genişlemiş dalak (splenomegali) veya genişlemiş karaciğer (hepatomegali) oluşumu ile sonuçlanır. Splenomegali hastaları, özellikle sol taraflarındaki kaburgalarının altında, karın bölgesinde ağrı veya dolgunluk hissederler. Primer Miyelofibrozun diğer yaygın belirti ve semptomları arasında kemik ağrısı, gece terlemeleri ve ateş belirtileri bulunur.

Sıklık

Primer Miyelofibroz hastalığı, 50 ila 80 yaş aralığındaki insanlarda sıklıkla teşhis edilir. Ancak her yaşta ortaya çıkabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Bu hastalık, dünya çapında yaklaşık 500.000 kişide 1 görülen nadir bir rahatsızlıktır.

Nedenler

JAK2, MPL, CALR ve TET2 genlerindeki mutasyonların çoğu Primer Miyelofibroz vakasıyla ilişkilidir. JAK2 ve MPL genleri, kan hücrelerinin büyümesini ve bölünmesini (proliferasyonunu) teşvik eden proteinler üretilmesi için emirler verir. CALR geni, yeni oluşan proteinlerin uygun şekilde katlanmasını sağlamak ve hücrelerde doğru miktarda depolanan kalsiyum seviyesini korumak da dahil olmak üzere çoklu fonksiyonlara sahip bir protein üretmek için emir verir. TET2 geni, işlevi henüz keşfedilmemiş proteini üretmek için emirler verir.

JAK2 ve MPL genlerinin her ikisinden üretilen proteinler, hücrenin dışından hücrenin çekirdeğine kimyasal sinyaller ileten jak/STAT yolağı ismi verilmiş bir sinyal yolağı parçasıdır. MPL geninden üretilen trombopoietin reseptörü olarak isimlendirilen protein, sinyal yolağını aktive eder ve JAK2 proteini aktivasyondan sonra sinyalleri iletir. jak/STAT yolağı boyunca, bu iki protein kan hücrelerinin çoğalmasını, özellikle de megakaryosit olarak bilinen bir kan hücresi türünü teşvik eder.

Primer Miyelofibroz ile ilişkili JAK2 genindeki veya MPL genindeki mutasyonlar, jak/STAT yolağının aşırı aktivasyonuna sebep olur. Jak/STAT sinyalinin anormal aktivasyonu, anormal olan megakaryositlerin aşırı üretimini aktive eder ve bu megakaryositler, kolajeni serbest bırakmak için başka bir hücre tipini uyarır. Kolajen, normalde kemik iliğindeki hücreler için yapısal destek sağlayan bir proteindir. Bununla birlikte Primer Miyelofibrozda görülen  fazla kolajen, kemik iliğinde skar dokusu oluşturur.

CALR ve TET2 genlerindeki mutasyonlar, Primer Miyelofibroz’da diğer rahatsızlıklara nazaran yaygın olmasına rağmen, bu mutasyonların rahatsızlığın gelişiminde nasıl bir paya sahip olduğu belirsizliğini korumaktadır.

Primer Miyelofibroz görülen bazı insanlarda, bu durumla ilişkili bilinen genlerin hiçbirinde mutasyon yoktur. Araştırmacılar, bu hastalığa sebep olabilecek diğer genleri tanımlamak için çalışmaya devam etmektedir.

Kalıtım Modeli

Primer Miyelofibroz, genellikle kalıtsal olmamakla birlikte gebe kaldıktan sonra kan oluşturan hücrelerde erken meydana gelen gen mutasyonlarından kaynaklandığı keşfedilmiştir. Bu gende oluşan değişimlere somatik mutasyonlar denilmektedir.

Hastalığın Diğer İsimlendirmeleri

• Birincil miyelofibroz
• Miyeloid Metaplazi İle Miyelofibroz
• Miyeloid Metaplazi
• Kronik İdiyopatik Miyelofibroz
• İdiyopatik Miyelofibroz
• Agnojenik Miyeloid Metaplazi

Kaynak: https://ghr.nlm.nih.gov/condition/primary-myelofibrosis

Görsel Kaynak: https://www.healio.com/news/endocrinology/20190703/red-blood-cell-hematocrit-measures-higher-with-teenage-insulin-resistance

Editör: Elif Berfin KORGAN