Meryem Melisa KAR
İçindekiler
Tanım
Peter Debye, 1936 yılında Nobel Kimya Ödülüne layık görülen Hollandalı – Amerikalı bir kimyager ve fizikçidir. Kendisi X-ışınlarını, dipol hareketlerini ve ışık saçılımını araştırmış ve moleküler yapı çalışmalarına oldukça büyük katkılar sunmuştur.
Erken Yaşlar
Asıl ismi Peter Joseph William Debya olan bilim insanı, 24 Mart 1884 yılında Hollanda’nın Maastricht kentinde dünyaya gelmiştir. Peter Debye, Prusya Rhenish’te yer alan Aachen Teknoloji Üniversitesi’ni kazanmıştır. Burada yoğunluklu olarak matematik ve fizik üzerine çalışmalar yapmıştır.
1905 yılında elektrik mühendisliği lisansını tamamlamış ve 2 yıl sonra girdap akımlarıyla ilgili problemleri çözebilmek için deneyler yapıp, ilk makalesini yayınlamıştır. Aachen’de okurken Arnold Sommerfel’den teorik fizik dersleri alan Peter Debye, önemli keşiflere imza atmıştır.
Kariyer Yolculuğu
1906 yılında Sommerfeld, Peter Debye’yi yanına aldı asistan olarak almıştır. 1908 yılında Peter Debye, radyasyon basıncı konusunda tezini yazmış ve doktora derecesini almıştır. 1910 yılında ise Münih’te öğretim üyesine olarak görevine başlamıştır.
1911 yılında Peter Debye, Zürih Üniversitesi’nde teorik fizik profesörü olarak ders vermeye başladı. Buradaki ilk deneyiminden sonra 1912 yılında Uttrecht Üniversitesi’ne ve daha sonrasında da 1915 yılında Göttingen Üniversitesi’ne geçiş yaptı. Altı yıl sonra, yani 1920 yılında fizik profesör olarak Zürih’te yer alan Eidgenössische Technische Hochschule (ETH) kurumuna geçiş yaptı ve burada müdür olarak belli bir süre çalıştı.
Peter Debye, 1927 yılında Leipzig Üniversitesi’ndeki bir pozisyonu kabul etti ve ardından 1934 yılında Berlin yer alan Kaiser Wilhelm Fixik Enstitüsü’nün bölümü olan Max Planck Enstitüsü’nün direkötrü oldu, buna ek olarak Berlin Üniversitesi’nde fizik profesörü oldu. 1936 yılında Lorentz Madalyası ile ödüllendirildi ve 1937 yılından 1939 yılına kadar Fizik Derneği başkanı olarak görev aldı.
Bilime Katkıları
Peter Debye, 1912 yılında moleküllerin dipol momentitlerini inceledi. Bir dipol, elektron yükü bir molekülde eşit olmayan bir şekilde dağıldığında meydana gelir ki bu, molekülük bir kısmının hafif bir negatif yük taşıdığı ve bir kısmının ise hafif bir pozitif yük taşıdığı anlamına gelmektedir. Bir dipol momenti, dipolün gücünü ölçmektedir.
Peter Debye, dipol momentlerinin boyutunu hesaplamak için çeşitli denklemler geliştirdi ve ayrıca molekülleirn yapısına ilişkin bilgileri de belirledi, bu sebeple moleküler dipol moment birimleri, Debye birimleri olarak da bilinmektedir.
1914-1915 yılları arasında Peter Debye, Paul Scherrer ile birlikte X-ışınları kırınımı üzerinde çalıştı ve birlikte zaman alıcı kristaller hazırlamak yerine toz halindeki kristal örnekleri kullanmanın bir yolunu tasarlayarak Debye-Scherrer X-ışını kırınımı yöntemini geliştirdiler.
1923 yılında Peter Debye ve asistanı Erich Huckel, Debye-Hückel denklemini tasarlayarak Svante Arrhenius’un elektrolikt çözeltilerinde elektriksel iletkenlik teorisini geliştirdi.
1923 yılında Peter Debye, X-ışınlarının elektronlarla çarpıştığında dalga boyunun arttığını çarpıştığında dalga boyunun arttığını bağımsız olarak keşfederek, adını Amerikalı fizikçi Arthur Compton’dan alan Compton Etkisini anlamaya yardımcı olacak bir teori geliştirdi.
Dipol momentleri ve X-ışını kırınımı konusundaki çalışmaları sayesinde moleküler yapı çalışmasına katkılarından dolayı 1936 yılında kendisi Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü.
İlerleyen Dönemki Çalışmaları
1940 yılında Peter Debye, Amerika’da bulunan Corneşş Üniversitesi’ne kimya profesörü ve kimya bölümünün müdürü olarak geçiş yaptı. Bu pozisyonu on yıldan fazla bir süre sürdürdü, 1946 yılında ABD vatandaşı oldu ve Alpha Chi Sigma kardeşliğinin bir üyesi oldu. 1952 yılında Peter Debye, üniversiteden emekli oldu ve ardından emekli profesör olarak ölene kadar araştırma yapmaya devam etti.
Kişisel Hayatı
Bazı biyografilerde Peter Debye’nin Naziler tarafından kendisine dayatılan vatandaşlığı kabul etmeyi reddettiği için ABD’ye taşındığı belirtilmektedir. Bazı kayıtlar Peter Debye’nin Wilhelm Kaiser Enstitüsü’nün Yahudi halkının ve diğer Aryan olmayan insnaların temizlenmesine aktif olarak katıldığını belirtse de, bunun gerçekliği hala tartışılmaktadır.
Peter Debye, 1913 yılında Mathilde Alberer ile evlendi. Peter Debye’nin Peter P. Debye isminde bir oğlu ve Mathilde Maria isminde bir kızı oldu. Oğlu Peter, fizikçi oldu ve babasıyla birlikte bazı araştırmalarda çalıştı. Peter Debye, 2 Kaım 1966 yılında 82 yaşındayken kalp krizi sebebiyle hayatını kaybetti.
Kaynak: https://www.famousscientists.org/peter-debye/
Görsel Kaynak: https://solid.phys.ethz.ch/about/history.html
Editör: Doğa DEMİRBAŞ