Mezotelyoma’nın Yan Etkileri Nasıl Yönetilir?

Tanım

Tedavi sürecinde ve sonrasında yorgunluk ve günden güne artan enerjisizlik görülebilir. Kanser hastalarında görülen bitkinlik, normal yorgunluktan çok daha farklıdır ve uyuyup dinlenmekle geçmez. Kişinin normal şartlarda eğlendiği aktivitelere bile artık ilgi duymadığı ya da uzun süre konsantre olamadığı görülebilir.

Bazen bitkinliğe kan hücresinde azalma(anemi) ya da ilaçların getirdiği yan etkiler neden olabilir ve bu tedavi edilebilir. Yorgunluktan kurtulmanın sürekli bir yolunu bulamasanız da enerji seviyenizi iyileştirmenin ve yönetmenin yollarını bulabilirsiniz.

Nefessiz Kalma

Nefes darlığı, plevral mezotelyomanın en yaygın semptomlarındandır. Plevral boşluktaki sıvının plevral efüzyon ile artmasının bir sonucudur. Artan sıvı akciğerlere baskı yapabilir ve nefes almayı zorlaştırabilir.

Plevral mezotelyomanın daha erken evrelerinde, sıvı artışını tedavi ettirtmek nefessizliğe iyi gelecektir. Doktorun sıvı artışını tedavi etmesinin efektifliği, akciğerlerin teşhislerden önce sağlığına ve ameliyat sonrası çalışma düzeylerine bağlı olacaktır.

Peritoneal mezotelyomada, sıvı birikmesi (ascites) karın şişmesine neden olabilir. Bu durum acı verebilir, diyaframa baskı uygularken sizi nefessiz bırakabilir.

Enfeksiyon veya düşük kan hücresi gibi faktörler de nefessizliğe sebep olabilir. Kanserin akciğerlerinizi etkisiz bırakması da nefessiz kalmanızın bir sebebi olabilir.

Sıvı Boşaltmanın Yolları

Akciğerlerde veya karın çevresinde sıvı birikmesi, mezotelyoma teşhisinden hemen önce biyopsi yapıldığı esnada boşaltılabilir.

• Plevral Musluk: Plevral mezotelyomada akciğerlerin etrafındaki sıvıyı boşaltır. Doktor bölgeye lokal anestezi ile uyuşturur ve kaburgaların arasına sıvı akması için bir torbaya bağlı plevral boşluğa iğne sokar ve bu işlem yaklaşık 30-60 dakika alabilir.
• Peritoneal Musluk: Peritoneal mezotelyomada, peritoneal musluk karından sıvıyı boşaltır. Doktor, karındaki bölgeye lokal anestezi uygulayarak deriden sıvı akması için deriye bağlı olan periton boşluğuna iğne sokar. Tüm sıvının drenaj torbasına toplanması birkaç saat alabilir.

Akciğerler Etrafındaki Sıvının Kontrol Edilme Yöntemleri

Talk Pleurodezi

Akciğer astarlarında tekrar sıvı birikmesini engellemek için kullanılabilir. Pleurodez, plevral boşluğun kapatılmasına verilen isimdir.

Steril talk tozu(talk bulamacı) plevral boşluğa sokulur, bu durum da plevradaki iki katmanın birbiriyle kaynaşmasına yardımcı olan ve boşluğu kapatan bir iltihaplanma yaratır. Talk pleurodezi en iyi kardiyotorasik cerrah tarafından VATS esnasında yapılır fakat bazen solunum doktorları da bu işlemi yürütebilir.

Talk pleurodezinden sonra bazı insanlar 24-48 saat arasında göğüste yanma ağrısı çekebilirler. Ağrı, ilaçla hafifletilebilir ve akciğer genişlemesini sağlamak için fizyoterapi gerekebilir.

Plevrektomi Dekortikasyonlu VATS

Sıvı boşaltıldığında ve VATS esnasında talk pleurodezi uygulandığında, plevranın dış katmanının (partial plevra) bir kısmı ya da tamamı çıkarılır. Bu işlem, plevrektomi dekortikasyonu ya da PD olarak bilinir. Bu işlem, göğüs kafesini kaplayan parietal plevra kalınlaştığında ve esnekliğini kaybettiğinde yapılabilir.

Plevrektomi Dekortikasyonu ile Açık Cerrahi (Torakotomi)

VATS ve talk pleurodezinden sonra bile sıvı akciğerlerin etrafında tekrar konumlanıp birikerek tekrardan nefes darlığına sebebiyet verebilir. Cerrah, PD ile torakotomi denilen daha kapsamlı bir ameliyatı önerebilir.

Kanser, VATS işleminin efektifliğini etkileyecek şekilde büyüdüyse bu ameliyat ilk seçenek olarak önerilebilir. Torakotomi, çoğu durumda sıvının tekrar birikmesini önlemeye yardımcı olan bir işlemdir. Ek olarak akciğerin genişlemesini sağlarken, oksijeni kana aktarma durumunu da kolaylaştırır.

Ağrı, VATS’dan sonra bile sürebilir ancak VATS işlemi başarısız olduysa ya da uygulanması mümkün değilse, semptomlardaki düzelme açık ameliyatı önemli bir seçenek haline getirebilir.

Kalıcı Plevral Kateter

Bazı insanlar çok hasta oldukları için veya kanser, ameliyatı zorlaştıracak şekilde büyüdüğü için VATS veya açık ameliyat için uygun olamazlar. Bunun yerine sıvıyı çıkarmak ve nefes alışverişini düzenleyebilmek için kalıcı plevral kateter(drenaj) önerilebilir. Drenaj, plevral sıvının pleuodezden sonra tekrar birikmesi durumunda da kullanılabilir.

Lokal anestezi esnasında uzmanlar, göğüs kafesinden plevral boşluğa ince bir tüp yerleştirir. Sıvı birikip, boşaltılması gerektiğinde (genelde haftada 1-2 kez) kateterin ucu bir şişeye bağlanır.

Bazen kalıcı bir plevral kateter ile plevral boşluk zaman içerisinde kapanabilir ve sıvı üretimini durdurabilir. Bu durumda tahliye giderilir.

Karındaki Sıvının Kontrolü

Kalıcı Peritoneal Kateter

Karın etrafında sıvı birikmeye devam ederse, sıvının bir şişeye akmasını sağlamak için küçük bir tüp yerleştirilebilir. Bu, kalıcı peritoneal kateter ya da drenaj olarak bilinir ve kalıcı plevral katetere benzer şekilde kullanılır.

Sıcak Kemoterapi

Asitleri kontrol etmek için doktor doğrudan karnın içine tek doz sıcak kemoterapiyi tavsiye edebilir. Bu laparoskopi esnasında uygulanabilir ve sıvının tekrar birikmesini önlemeye yardımcı olduğunu gösteren bazı vakalar vardır.

Evde Nefes Darlığının Giderilmesi

Nefes darlığı can sıkıcı olabilir ancak birtakım basit stratejiler ve tedavi ile evde rahatlama sağlanabilir.

• Diğer Durumların Tedavisi: Anemi ya da akciğer enfeksiyonu gibi diğer durumlar da nefes darlığına sebebiyet verebilir ve çoğunlukla tedavi edilebilir .
• Sandalyede Uyumak: Daha dik pozisyonda uyumanıza yardımcı olması amacıyla yatar sandalye kullanılabilir.
• İlaçlar Hakkında Tavsiye: Nefes darlığını hafifletme maksadıyla düşük dozda morfin gibi ilaçlar kullanımı konusunu doktorunuzla tartışın. Göğüs ağrısının iyi bir şekilde gözlemlendiğinden emin olun çünkü bu durum derin nefes almanızı etkileyebilir.
• Yardımcı Olabilecek Ekipmanlara Bakın: Akciğerlerin kapasitesini artırmak amacıyla teşvik spirometresi denen bir cihaza üfleyebilirsiniz. Akciğerlere oksijen vermek için evde oksijen konsantratörü ya da geziler için mobilize edilmiş oksijen tüpü kullanabilirsiniz.
• Hareketlerinizi Düzenleyin: Bazı hafif egzersizler yardımcı olabilir ancak doktorunuza da danışın.
• Yastığın Üzerinde Rahatlayın: Solunum kaslarının gevşemesini sağlamak için yastığınızın üzerinden çapraz bir kol yardımıyla bir masaya öne doğru yaslanın.
• Bir Esinti Yaratın: Kişi kendini zorlarsa nefes darlığı boy gösterebilir bu nedenle yüzünüze küçük bir fan tutabilirsiniz.
• Rahatlamanın Yollarını Bulun: Rahatlama podcastleri veya videoları dinleyin. Kimi insanlar meditasyon ve akupunktur öneriyor.

Acı veya Ağrı

Acı veya ağrı, mezotelyomanın bir semptomu olmakla birlikte tedavinin bir yan etkisi de olabilir ancak mezotelyoma kaynaklı acının vücuttaki yeri belirsizdir ve tam olarak hangi bölgede olduğunu göstermek zordur.

Eğer kanser yayılmış ve kemiklere ya da diğer organlara baskı yapıyorsa keskin, bıçaklanmış hissiyatı veren acılar meydana gelebilir.

Göğüsteki keskin acı akciğerlerdeki kan pıhtısından kaynaklı da olabilir, acı eğer farklı ve yeniyse acilen tıbbi yardım almalısınız. Ayrıca ameliyat sinirlerde tahribata neden olabilir bu da acı ya da bölgede hissizlik ile sonuçlanabilir.

Acıyı Kontrol Etmek

• Ağrı Kesiciler: Ağrıyı kontrol edip kesebilmek için farklı ilaçlar kullanılabilir. Morfin ve oksikodon gibi opioidler orta-ileri şiddetli mezotelyoma ağrılarıyla başa çıkmak için kullanılan yaygın ağrı kesicilerdendir.
• Sıvı Birikimini Yönetmek İçin Prosedürler: Nefes darlığının yanında akciğerlerin veya karın etrafında sıvı birikmesi ağrıya sebebiyet verebilir. Farklı tedaviler sıvıyı boşaltmaya yardımcı olurken tekrardan birikmesini de engellemeye çalışabilir.
• Radyasyon Tedavisi: Sinirlere, kemiklere veya büyük kan damarlarına baskı yaparak ağrıya neden olan mezotelyomayı küçültmek amacıyla kullanılabilir. Bazı durumlarda mezotelyoma, VATS ameliyatından kaynaklanan yara izleri yoluyla büyüyerek ciltte yumru oluşturabilir. Radyasyon tedavisi yumru boyutunu küçülterek o bölgedeki ağrıyı azaltabilir.
• Kemoterapi: Acıya sebebiyet veren mezotelyomanın boyutunu ve acıyı azaltabilir.
• Debulking Ameliyatı: Kişi yeterince iyi hissediyorsa ve şartlar elverişli ise mezotelyomanın ağrıya ve diğer semptomlara sebebiyet veren kısımlarını çıkarmak için ameliyat uygun olabilir. Doktorunuz daha fazla bilgilendirebilir.

Uyumakta Zorluk Çekmek

Enerji seviyeniz için gece uykunuzu verimli bir şekilde almak çok önemlidir, yorgunluğunuzu azaltır ve modunuzu yükseltir.

Uykusuzluk da acıya, nefes darlığına, anksiyeteye ve depresyona sebep olabilir. Ayrıca alınan bazı ilaçlar da uyumanıza engel olabilir. Halihazırda bir uyku probleminiz varsa, mezotelyomaya yakalandıktan sonra bu daha kötü hale gelebilir.

Daha İyi Bir Uyku İçin!

• Düzenli olarak antrenman yapmak daha iyi bir uyku için yardımcı olacaktır. Egzersiz programı için fizyoterapist veya egzersiz fizyoloğu ile planlama yapın.
• Alkol, nikotin ve hazır gıda tüketimini azaltın.
• Uyku öncesi teknolojik aletlerden uzak durun çünkü ışık, vücudu uyanma vakti olduğuna inandırır.
• Uyku öncesi düzenli bir rutini takip ederek sakin bir ortam ayarlayın. Rahatlatıcı bir müzik ya da ses yardımcı olacaktır. Odanızı karanlık, sessiz ve serin tutun.

İştahsızlık ve Kilo Kaybı

Bazı insanlar, teşhis konmadan önce bile iştahsız ve kilo kaybı yaşıyor olabilir. Bu semptomların sebebi hastalığın kendisinden kaynaklı veya bulantı, çiğnemede rahatsızlık, tat-koku değişikliği, nefessizlik, karın ağrısı ya da moral bozukluğu yüzünden olabilir.

İyi bir şekilde yemek yemek size günden güne daha güzel bir yaşam sunabilir, tedavinin yan etkilerini en aza indirebilir. Bir sorun yaşadığınız taktirde palyatif bakım uzmanları iştahınızı ve yemek yeme isteğinizi etkileyen semptomları yönetmeye yardımcı olabilirler. Ayrıca daha önce kanser tedavisi gören hastalara danışmanlık yapmış bir diyetisyen de size sağlıklı ve yardımcı olacak yemek yeme tavsiyelerinde bulunabilir.

İştahsızlık Durumunda Yemek Tüketimi

• Düzenli şekilde küçük porsiyonlarda öğün ve atıştırmalıklar tüketin. İçecekleri de yarım bardak şeklinde tüketin.
• Çırpılmış yumurta gibi daha sıvı yiyecekler tüketin. Sıvı yiyeceklerin yenmesi daha kolaydır.
• Yağlı ve şekerli gıdalar size hasta hissettirir.
• Yumuşak yiyeceklere lezzet katmak amacıyla limon suyu ve bitkiler kullanın.
• En sevdiğiniz yiyecekleri tüketin, vücudunuza istediğini verin!
• Katı yiyecekler size hoş gelmiyorsa diyetisyeninizden takviyeler için tavsiye isteyin.

Kabızlık

Bağırsak hareketlerinde zorlanma kabızlık olarak bilinir. Hareketsizlik, yemeklerde lif oranı eksikliği, yeterince sıvı tüketmemek ana nedenlerdendir. Opioid ilaçları, bulantı önleyiciler ve bazı kemoterapi ilaçları kabızlığa neden olur.

Birçok kabızlık vakası beraberinde karın ağrısı, şişkinlik, bulantı ve bağırsakta tıkanma gibi ek şikayetlerle ortaya çıkabilir. Kanser bazında baktığımızda bunun peritoneal mezotelyoma ile ilişkili olması çok daha olası olsa da nadiren plevral mezotelyoma ile bağlantılı olduğu vakalar da vardır. Semptomları rahatlatmak için bağırsaklara yardımcı olması amacıyla küçük bir tüp takılabilir. Eğer bağırsak komple tıkalıysa acil bir ameliyatla temizlenmelidir.

Kabızlığı Yönetmek

• Sıvı tüketin.
• Taze meyve, sebze ve lif içeren yiyecekler tüketin.
• Fiziksel aktivitelerinizi doktor ve fizyoterapistinizle konuşarak program dahilinde artırın.
• Doktorunuz yardımcı olacak ilaçlar önerebilir.
• Reçetesiz müshil deneyin.
• Bağırsak tıkanıklığı tedavisi için doktorunuzla görüşün.

Kaynak: https://www.cancervic.org.au/cancer-information/types-of-cancer/mesothelioma/treatment-mesothelioma.html

Görsel Kaynak: https://www.asbestos.com/mesothelioma/symptoms/chest-abdominal-pain/

Editör: Selin Su GÜNDÜZ