Merkezi Erken Ergenlik

İçindekiler

Tanım

Merkezi erken ergenlik, hem kız hem de erkek çocuklarda erken cinsel gelişime sebep olan bir durumdur. Normalde kızlarda 8-13 yaşları arası, erkeklerde ise 9-14 yaşları arasında ergenlik başlar. Fakat merkezi erken ergenliğe sahip olan kızlar 8 yaşından önce belirtileri göstermeye başlarken, aynı bozukluğa sahip olan erkekler ise bu durum 9 yaşından önce başlar. Genelde ergenlik belirtileri arasında kasık ve koltuk altı kıllarının büyümesi, boy uzunluğunda hızlı bir artış (bu aynı zamanda “büyüme atağı” olarak da bilinir), akne oluşumu ve koltuk altı kokusu gibi belirtiler görülür. Ayrıca kızlarda göğüs gelişimi görülür ve adet dönemleri başlar.

Erkek çocuklarda ise seste kalınlaşma, penis ve testislerinde büyüme görülür. Boyda hızlı artış nedeniyle, bu rahatsızlığa sahip olan çocuklar kendi yaşıtlarından daha uzun olabilir fakat normal bir durum olmadığı halde erken büyümeyi de durdurabilirler. Eğer uygun bir tedavi olmazsa, bu rahatsızlıktan etkilenen insanlar diğer insanlara kıyasla yetişkinlikte daha kısadırlar. Ayrıca kendi yaşıtlarından önce gelişmek ve büyümek, etkilenen bireyler için duygusal yönden zor olabilir. Bu da hem psikolojik hem de davranışsal olarak sorunlara sebep olur.

Sıklık

Merkezi erken ergenlik erkeklerde daha az yaygındır, kızlarda ise 5.000 ile 10.000 kızdan 1’ini etkilediği düşünülüyor.

Nedenler

Merkezi erken ergenliğin nedeni tam olarak bilinmemekte ile birlikte MKRN3 geninde meydana gelen mutasyonlar, bu hastalığın en yaygın genetik nedeni olarak biliniyor. Diğer genlerde meydana gelen değişikler, bu durumun nadir nedenleridir. Bunun yanı sıra, araştırmacılar var olan fakat henüz tanımlanmamış olan genlerdeki değişiklerin de merkezi erken ergenliğe dahil olabileceğinden şüphelenmektedir. Genetik nedenlerle birlikte beslenme, sosyoekonomik durum ve çevredeki çeşitli kimyasallara maruz kalma gibi faktörler de ergenliğin zamanlamasını etkiler.

Hipotalamus beyinde yer alan bir bezdir. Gonadotropin salgılatıcı hormon (GnRH) adı verilen bir hormon patlamalarını salmak için uyarılır ve uyarıldığında ergenlik başlar. Bu hormon, cinsel gelişimi için gerekli olan diğer hormonların salınımını da tetikler. MKRN3 geninde üretilen protein, ergenliğin başlamasını yönlendirmede büyük rol oynar. Ayrıca araştırmalar, MKRN3 proteininin hipotalamustan GnRH salınımını engellediğini ve böylelikle ergenlik başlangıcını geciktirdiğini göstermektedir.

MKRN3 gen mutasyonlarının, işlevsel olmayan bir MKRN3 üretimine neden olduğu düşünülmektedir. Bunun mekanizması tam olarak bilinmiyor. Araştırmacılar, GnRH salınımını engelleyecek MKRN3 proteini olmadan da hipotalamusun, normalden daha erken ergenlik başlangıcını uyaran hormon patlamaları saldığını tahmin ediyor.

Birçok gen için geçerli olan, genin her iki kopyası (her bir ebeveynden alınan birer kopya) tüm hücrelerde aktiftir. Fakat MKRN3 geninin aktivitesi, hangi ebeveynden miras alındığına bağlıdır. Yalnızca babasından miras kalan kopya etkinken, anneden miras kalan kopya etkin değildir. Bu tür ebeveyn özgü farklılığa, genomik damgalama adı verilen bir fenomen sebep olur. MKRN3 geninin yalnızca babadan gelen kopyası aktif olduğundan, bu durum sadece babadan miras alınabilir. Hem erkeklerde hem de kızlarda merkezi erken ergenlik olabilir fakat araştırmacılar, kızların erkeklerden daha ciddi şekilde etkilendiğinden şüpheleniyor. Çünkü kızlardaki ergenliğin başlangıcı erkeklere kıyasla normalden de daha erkendir. Babalarından miras olarak alınan MKRN3 gen mutasyonuna sahip olan erkek çocuklar, normal yaş aralığından daha da altında ergenliğe girebilir ve bu durum teşhis edilmez.

Kalıtım Modeli

Merkezi erken ergenlik, otozomal baskın bir rahatsızlıktır ve bu durum hücredeki değiştirilmiş genin bir kopyasının bozukluğa neden olması için yeterlidir. Bu rahatsızlık ebeveynden çocuğa aktarıldığında, ailesel merkezi erken ergenlik olarak adlandırılır. MKRN3 geni ile ilişkili mutasyonlar babadan miras alınır ve bu durumda baba etkilenir ancak bir birey değiştirilen geni anneden almışsa etkilenmemiş olabilir.

Ek olarak, bir baba da etkilenmemiş olabilir çünkü bazen mutasyona sahip olan erkekler bu durumun belirtilerini göstermezler. Bir baba bu durumu hem oğullarına hem de kızlarına geçirebilir. Ayrıca, merkezi erken ergenlik, ailelerinde hastalık geçmişi olmayan kişilerde de ortaya çıkabilir. Bu vakalara ise sporadik merkezi erken ergenlik denir.Görünüşte sporadik olarak görülen bazı vakalara, etkilenmemiş bir babadan miras kalan MKRN3 gen mutasyonları da neden olur.