Kromozom 12 Nedir?

İçindekiler

Tanım

Normal şartlar altında insanların her hücresinde 23 çifte bölünmüş olan 46 kromozom bulunmaktadır. Her anne ve babadan alınan ve bir aslında bir kopya olan kromozom 12’nin iki kopyası, her çiftten birini oluşturmaktadır. Kromozom 12, yaklaşık olarak 134 milyon DNA yapıtaşını (baz çifti olarakta bilinmektedir) bünyesinde barındırır ve hücrelerdeki toplam DNA‘nın %4 veya %4,5’ini temsil etmektedir.

Her bir kromozomdaki genlerin belirlenmesi, genetik araştırmanın aktif bir alanıdır. Araştırmacılar, her bir kromozomdaki gen sayısını tahmin etmek için farklı yaklaşımlar kullandıklarından, tahmini olarak gen sayısı sürekli değişmektedir. Kromozom 12, protein üretim emrini verebilmek için yaklaşık olarak 1.100-1.200 gen içerir. Bu proteinler vücut yapısında çeşitli ve farklı roller oynamaktadırlar.

Kromozomal Değişikliklerle İlgili Sağlık Koşulları

Aşağıda sırasıyla bulunan kromozomal değişikliklere bağlı olarak ortaya çıkmış olan rahatsızlıklar, kromozom 12’nin yapısında veya kopya sayısında oluşan değişikliklerden dolayı kaynaklanmaktadır.

Pallister-Killian Mozaik Sendromu

Pallister-Killian Mozaik Sendromu genel olarak, izokromozom 12p veya i (12p) olarak adlandırılan anormal bir ekstra kromozomun varlığından dolayı kaynaklanmaktadır. Bir izokromozom, iki özdeş kolu olan bir kromozomdur. Normal kromozomlar, bir uzun (q) koluna ve bir kısa (p) koluna sahiptir, ancak izokromozomların iki q kolu veya iki p kolu bulunmaktadır. İzokromozom 12p, iki p kolundan oluşan kromozom 12’nin bir versiyonudur.

Hücreler normalde her bir kromozomun iki kopyasına sahiptir, her biri bir ebeveynden miras alınır. Pallister-Killian mozaik sendromlu kişilerde, hücreler kromozom 12’nin iki normal kopyasına sahiptir, ancak bazı hücrelerde ayrıca izokromozom 12p bulunur. Bu hücreler, kromozom 12’nin p kolundaki tüm genlerin toplam dört kopyasına sahiptir. İzokromozomdan gelen ekstra genetik materyal, normal gelişim sürecini bozarak bu bozukluğun karakteristik özelliklerine neden olur.

Pallister-Killian mozaik sendromu genellikle bir izokromozom 12p’den kaynaklanmasına rağmen, nadir vakalarda bozukluktan kromozom 12’yi içeren diğer, daha karmaşık kromozomal değişiklikler sorumludur.

PDGFRB ile İlişkili Kronik Eozinofilik Lösemi

Kromozom 12’yi içeren translokasyonlar, PDGFRB ile İlişkili Kronik Eozinofilik Lösemi adı verilen bir tür kan hücresi kanserinde önemli bir rol oynamaktadırlar. Bu durum, bir tür beyaz kan hücresi olan eozinofil sayısının artması ile karakterize edilmiştir. PDGFRB genini diğer genlerle birleştiren translokasyonlar da PDGFRB’ye neden olabilirler. PDGFRB ile İlişkili Kronik Eozinofilik Lösemi de bu translokasyonlar nadir olarak bulunmaktadır. Bu translokasyonlar, bir kişinin yaşamı boyunca yalnızda kanser hücrelerinde bulunmaktadır. Somatik mutasyon adı verilen bu tür bir genetik değişim kalıtsal değildir.

ETV6–PDGFRB füzyon geninden üretilen, ETV6/PDGFRβ olarak adlandırılan protein, normal olarak tek tek genlerden üretilen proteinlerden daha farklı bir işlev görmektedir. ETV6 proteini normalde gen aktivitesini kapatır ve PDGFRβ proteini sinyal yolaklarını aktive etmekte rol oynar. ETV6/PDGFRβ protein kanalları her zaman açıktır, sinyal yolaklarını ve gen aktivitesini aktive eder.

Daha ayrıntılı bilgi için şu içeriğimizi okuyabilirsiniz: PDGFRB ile İlişkili Kronik Eozinofilik Lösemi

Diğer Kromozomal Koşullar

Kromozom 12’nin sayısındaki veya yapısındaki diğer değişikliklerin sağlık ve gelişim üzerinde çeşitli etkileri olabilir. Bu etkiler arasında zihinsel gerilik, yavaş büyüme, belirgin ve anormal yüz özellikleri, zayıf kas tonusu (hipotoni), iskelet anormallikleri ve kalp rahatsızlıkları bulunur.

Her hücrede kromozomun fazladan bir parçası (kısmi trizomi 12 olarakta adlandırılır), her hücrede kromozomun eksik bir bölümü ve halka kromozom 12 adı verilen dairesel bir yapı da dahil olmak üzere kromozom 12’yi içeren birkaç farklı değişikliğe sahiptir. Halka kromozomları, bir kromozomun iki yerde kırılması ve kromozom kollarının uçlarının dairesel bir yapı oluşturmak üzere birbirine kaynaşmasıyla oluşur.

Kanserler

Kromozom 12 üzerindeki değişiklikler çeşitli kanser türlerinde tespit edilmiştir. Bu genetik değişiklikler somatiktir, yani bir kişinin yaşamı boyunca kişide bulunmaktadır ve yalnızca belirli hücrelerde bulunmaktadır. Örneğin, kromozom 12 ve diğer kromozomlar arasındaki genetik materyalin yeniden düzenlenmeleri (translokasyonları) genellikle kan oluşturan hücrelerin belirli kanserli dokularında (lösemiler) ve bağışıklık sistemi hücrelerinin (lenfomalar) kanserli dokularında bulunur. Ek olarak, somatik mutasyonlar kanser hücrelerinde ekstra bir kromozom 12 kopyasına (trizomi 12), özellikle de Kronik Lenfositik Lösemi adı verilen bir lösemi türüne yol açabilir.

Kromozom 12’yi içeren translokasyonlar, yağ dokusundan oluşan lipomlar ve liposarkomlar gibi katı tümörlerde de bulunmuştur. Bu tümörlerde, en yaygın kromozom 12, q13-q15 olarak adlandırılan bir bölgedeki uzun (q) kolu içerir. En az iki diğer nadir tümörde, anjiyomatoid fibröz histiositomalarda ve berrak hücreli sarkomlarda, kromozom 12 anormallikleri tanımlanmıştır. Anjiyomatoid fibröz histiyositomlar esas olarak adolesanlarda ve genç erişkinlerde görülür ve genellikle kollarda ve bacaklarda (ekstremitelerde) bulunur. Berrak hücreli sarkomlar çoğunlukla genç erişkinlerde görülür ve tendonlarla ve aponevroz adı verilen ilgili yapılarla ilişkilendirilme eğilimindedir.

Araştırmacı kişiler, kromozom 12 üzerindeki hangi genlerin translokasyonlar tarafından bozulduğunu belirlemek için çalışmalar yürütmektedirler ve bu kromozomal değişikliklerin, tümör hücrelerinin kontrolsüz büyümesine ve bölünmesine nasıl katkıda bulunabileceğini incelemektedirler.

Kaynak: https://medlineplus.gov/genetics/chromosome/12/

Görsel Kaynak: https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Human_male_karyotpe_high_resolution_-_Chromosome_12.png

Editör: Meryem GÖKOĞLU