Ceren Şevval Yıldız
Giriş
Kan lekelerinin bileşenleri aylar ve haftalar boyunca değişir. Adli tıp bu gerçeği gelecekte suçlulara hüküm giydirmek için ya da masumiyetlerini ispat etmek için kullanmayı umut ediyor.
Kan lekesi olan kâğıt yaklaşık olarak bir yıldır çatının terasında yağmurdan korunmuş bir halde durmaktaydı fakat diğer taraftan hava şartlarına maruz kaldı. Neyse ki bu şiddet içeren bir cinayetin ya da suçun kanıtı değildi. Aslında kan damlaları İsviçre Ulusal Bilim Vakfı’nın bir projesinin bir parçasıydı. Araştırmacılar uzun süreli bu çalışmayı bir izin yaşını hatasız ve eksiksiz bir şekilde belirleyebilmek için adli tıp metodu geliştirme isteğiyle kurmuştu.
Bu, özellikle suçun gerçeklemesinden haftalar veya aylar sonrasına kadar eğer tükürük, meni veya kan bulunmazsa önemlidir. Bu aşamada vücut sıvısını, mesela DNA analiziyle spesifik bir insanla eşleştirmek çoğunlukla yeterli olmayabilir. Bu durumda işaretin, suçla hiçbir şekilde alakası olmayan önceki ve sonraki durumlarda değil, suçun işlendiği vakit bırakıldığının kanıtlanması da yaşamsal önem taşınmaktadır.
Zürih Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü, Adli Farmakoloji ve Toksikoloji Merkezi bölüm başkanı Andrea Steuer, “Mevcut durumda bu tür yaş tespiti için rutin bir yöntem yok” diye açıklıyor.
Kan Lekesi Ne Zaman Bırakıldı?
Bu nedenle Steuer’in ekibi, örnek vermek gerekirse yerde bulunan veya şüphelilerin giydiği kıyafetlerindeki kan lekesinin bileşiminin, lekenin ne zaman bırakıldığını ortaya çıkarıp çıkaramayacağını araştırmakta. Biyokimyasal sürecin başlangıcı, kanın vücudun korunan kısmından çıkmasından hemen sonradır. Kandaki bazı bileşenler bozunur ya da modifiye olur, yeni maddeler yıkım ürünleri olarak birikir. Bu bilgi kanıtın yaşını tespit etmede kullanılabilir.
Araştırmacılar araştırmalarında iki farklı durumu dikkate aldılar: On bir kişiden kan örnekleri aldılar ve bu kan örneklerini emici bir kağıt üzerine damlattılar. Daha sonra bunları sabit çevre koşulları denilebilecek bir laboratuvar çekmecesinde ya da örneklerin yağmur hariç rüzgar, değişken sıcaklıklar ve UV ışığı gibi iklim koşullarına maruz bırakılan Adli Tıp Kurumu’nun çatısında masanın altında tuttular.
48 hafta süresince dokuz farklı zamanda örnekleri topladılar ve kütle spektrometresi ile analiz ettiler. Bu ekipman madddeleri boyut ve kimyasal özelliklerine göre ayırabilen bir alettir.
Araştırmacılar bu metodu kullanarak kan örneklerinde 10.000’den fazla birbirinden farklı maddeler buldular. Steuer “Çoğunun ne olduğu konusunda hiçbir fikrimiz yok.” diyor. Ama bu pek de önemli değil. Araştırmacıların ilk amacı, zamanla miktarı ölçülebilir biçimde değişebilen maddeleri tanımlayabilmek için çok büyük miktardaki veriyi kullanmaktı. Steuer “Ben ve ekibim yaş tespiti yapabilmek için mümkün olan adayları daha ayrıntılı bir şekilde karakterize edebiliriz” diye açıklıyor.
Samanlıkta İğne Aramak!
Karmaşık istatistiksel analizler gerçeği söylemek gerekirse Steuer’in ekibinin birkaç uygun maddeyi belirlemesine olanak tanıdı. En umut verici şeylerden biri, kanda bulunan proteinler parçalandığında oluşabilen bir molekül olan çok küçük yapıdaki fenilalanilalanindir. Başlangıçta kan örneklerinde sadece çok küçük miktarlarda fenilalanilalanin vardı, fakat fenilalanilalanin deneyin sonuna kadar zaman içinde sürekli bir şekilde arttı.
Bu gözlemden yola çıktığımızda halen daha bir adli test metodunun geliştirilip geliştirilemeyeceği kesin durmamaktadır. Tek tek test edilmesi gereken şeyler vardır. Örneğin fanilalanilalanin miktarı üzerinde havanın nemi ve sıcaklığı gibi çevresel faktörlerin etkisine bakılmalıdır. Farklı insanlardan alınan kanlarda belirli farklılıklar olmadığından emin olmak da oldukça önemlidir. Steuer “Soruya ne kadar bakarsan, o kadar karmaşık hale gelir.” diyor.
Ekip şimdilerde meni idrar ve tükürük izlerini araştırabilmek için aynı yöntemi izlemekte; fakat artık örnekler çatıda saklanmıyor, sadece laboratuvarda saklanıyor. Steuer, “Ekstrem çevre koşullarının başlattığı belirsizlik, açık havada çok büyük. “diye açıklıyor. “Fakat bu yöntemin sadece iç mekanlarda işe yaradığı görülse bile bu yine de çok iyi bir ilerleme olarak düşünülecektir.”
Bu makale Journal Drug Testing and Analysis dergisinde yayınlandı.
Kaynak: https://phys.org/news/2023-05-age-blood-crime.html
Görsel Kaynak: https://insidesources.com/black-victims-forgotten-in-the-national-fog-of-gun-violence/crime-scene-of-a-murder-case-3d-illustration/
Editör: Emine Öykü GÜNER