İmmün Yetmezlikli Anhidrotik Ektodermal Displazi

İçindekiler

Tanım

İmmün yetmezlikli anhidrotik ektodermal displazi (EDA-ID), cilt, saç, ter bezi gibi ektodermal dokuların anormal gelişiminin gözlendiği ve bağışıklık sisteminin etkinliğinin azaldığı bir ektodermal displazi türüdür. EDA-ID’nin belirtileri doğum sonrası hemen ortaya çıkmaya başlar; ciddi bağışıklık sistemi problemleri sebebiyle çoğu hasta yaşamını sadece çocukluk dönemine kadar devam ettirebilir.

EDA-ID hastası çocuklarda cilt anormallikleri derinin diğer kısımlarına göre daha kuru, kırışık ve koyu renkli alanlarla gösterir. Hastalarda saç ve vücut kıllarında seyrelme (hipotrikoz), eksik dişlilik (hipodonti) veya küçük sivri dişlilik görülme olasılığı yüksektir. Ter bezleri de bu hastalıkta etkilenen dokulardan biri olduğu için terleme azalır (hipohidroz). Hiç terlememe durumu (anhidroz), sıcak hava veya egzersiz durumunda vücut teri buharlaştırarak kendini soğutamadığından hipertermiye yol açabilir.

EDA-ID’deki bağışıklık eksikliği hastalar arasında farklılık gösterir. Sendroma sahip çocuklar genellikle vücudun enfeksiyona karşı korunmasında görevli antikor ya da immünoglobinleri anormal derecede az üretir. Antikorlardaki azalma sebebiyle çocuk enfeksiyonlarla mücadele edemez hale gelir. Bağışıklık sisteminin diğer önemli yönleri de bozularak tekrarlayan enfeksiyonlara sebep olabilir.

EDA-ID hastası çocuklarda zatürre, orta kulak iltihabı, sinüzit, lenfadit; deri, kemik ve gastrointestinal sistem enfeksiyonları yaygındır. Ayrıca hastaların dörtte birinde enflamatuar bağırsak hastalığı ya da romatid artrit gibi anormal enflamasyon içeren bozukluklar da görülür.

Benzer belirti ve semptomlara sahip olsa da, kalıtım biçimleri X’e bağlı çekinik ve otozomal baskın olmak üzere iki tip EDA-ID vardır.

Sıklık

X’e bağlı çekinik tip EDA-ID’ nin görülme sıklığının 250.000’de 1 olduğu tahmin edilmektedir. Literatürde tanımlı otozomal baskın tip EDA-ID ise yalnızca birkaç tanedir.

Nedenler

IKBKG geni mutasyonları X’e bağlı çekinik EDA-ID’ye, NFKBIA geni mutasyonları ise otozomal baskın EDA-ID’ye sebep olur. Bu iki genden de üretilen proteinler nükleer faktör-kappa-B’yi düzenler. Bu faktör DNA’ya bağlanarak vücudun enflamatuar tepkimeleri yönlendiren genlerin aktivitesini kontrol eden bir protein kompleksidir. Ayrıca hücreleri apoptoza sürükleyen sinyallerden korur.

EDA-ID’den sorumlu IKBKG ve NFKBIA gen mutasyonları nükleer faktör-kappa-B’nin aktivasyonunu azaltarak işlevi değiştirilmiş proteinlerin üretilmesine sebep olur. Bunun sonucunda oluşan bağışıklık hücrelerini ilgilendiren sinyal yollarındaki bozulma bağışıklık yetmezliğine yol açar. Bahsedilen gen mutasyonların ektodermal dokulardaki gelişime nasıl müdahale ettiği tam olarak bilinmese de, anormal nükleer faktör-kappa-B sinyalinin buna sebep olduğu düşünülmektedir.

Kalıtım Modeli

EDA-ID’ye IKBKG geni mutasyonları sebep olduğunda X’e bağlı çekinik bir modelde kalıtım görülür. Bu gen cinsiyet kromozomlarından biri olan X kromozomu üzerinde bulunmaktadır. erkeklerde yalnızca bir adet X kromozomu bulunduğundan mutasyonlu gen varlığı hastalığın ortaya çıkması için yeterlidir. Dişilerde ise iki X kromozomunda da mutasyonlu gen bulunması hastalığın oluşmasına yol açar ancak iki kromozomda da mutasyonlu gen olma olasılığı düşük olduğundan kadınlarda bu bozukluk erkeklere göre daha az görülür.

EDA-ID’ye NFKBIA geni mutasyonları sebep olduğunda ise hastalık otozomal baskın bir modelde kalıtılır. Her hücrede mutasyonlu genin bir kopyasını bulunması hastalığın ortaya çıkması için yeterlidir. Vakaların çoğunda ailelerde hastalık öyküsü yoktur.