HIV Tarama Testi Nedir?

HIV Testi Nedir?

HIV (insan bağışıklık yetmezliği virüsü) testi, HIV bulaşıp bulaşmadığını görmek için kan örneğinizi kontrol eder. HIV bağışıklık sisteminizdeki belirli hücreleri yok eden bir virüstür. Bu hücreler, mantar, virüs ve bakteri gibi mikroplardan dolayı oluşan hastalıklara karşı vücudunuzu korur. Çok fazla bağışıklık hücresi kaybederseniz vücudunuz olası enfeksiyonlarla ve diğer hastalıklarla savaşmakta sıkıntı yaşayacaktır.

HIV, HIV enfeksiyonuna sahip bir kişiden kan ve diğer vücut sıvıları ile teması yüzünden yayılır. Bu genellikle ilaç enjekte etmek için kullanılan iğneler ya da diğer eşyalar paylaşıldığında ya da cinsel birliktelik sırasında olur.

HIV, AIDS‘e (Kazanılmış Bağışıklık Yetersizliği Sendromu) neden olan virüstür. AIDS, HIV enfeksiyonunun son, en ciddi evresidir. Tedavisiz HIV, bağışıklık sisteminizi giderek yok eden AIDS’e yol açar. AIDS ile vücudunuz, sağlıklı insanlarda sorunlara neden olmayan mikroplardan ötürü olası enfeksiyonlarla savaşmakta sıkıntı yaşar. Bunlara fırsatçı enfeksiyonlar denir ve yaşamı tehdit edebilirler. AIDS, belirli kanserleri geliştirme riskinizi arttırır.

HIV’li birçok insan AIDS’e sahip değildir. Eğer HIV’iniz varsa ve reçeteli HIV ilaçları alıyorsanız hiçbir zaman AIDS olmayabilirsiniz. HIV için test yaptırmak virüsü erken yakalamanıza yardımcı olur, dolayısıyla tedaviye başlayabilir, sağlıklı kalabilir ve HIV’in yayılmasını engelleyebilirsiniz.

HIV’e maruz kaldığınızı düşünüyorsanız derhal sağlık uzmanınız ile PEP (temas sonrası koruma) denilen acil tedavi hakkında konuşun. PEP, maruz kalma ihtimalinden sonraki üç gün içinde başlanılırsa HIV enfeksiyonunu önleyebilir. Ne kadar erken başlarsan o kadar iyi olur. PEP alımı sonrasında ve sırasında HIV testi yaptırmanız gerekecektir.

HIV testinin üç ana türü vardır. Onların hepsi doğrudur fakat enfeksiyondan hemen sonra vücudunuzda HIV bulabilen test yoktur. Bunun nedeni, vücudunuzda ki HIV’in belirtilerinin bir test ile ortaya çıkması için yeterince artması haftalarca sürebilir. Enfeksiyon ile bir testin HIV’i bulabildiği arasındaki süre vücudunuzun HIV’e tepkisi ve sahip olduğunuz testin türüne bağlıdır:

HIV Antikor Testleri: Kanınızdaki, tükürüğünüzdeki ya da idrarınızdaki HIV antikorlarını arar. HIV antikorları bir HIV enfeksiyonuna sahip oluğunuzda bağışıklık sisteminizin ürettiği hastalıklarla savaşan proteinlerdir. Bazı insanlar diğerlerinden daha hızlı antikor üretirler. Bir antikor testi enfeksiyondan sonra 23 gün kadar erken sürede HIV antikorlarını bulabilir ancak vücudunuzun bu testi ortaya çıkarması için yeterli antikor üretmesi 90 gün kadar uzun sürebilir.

Antikor testleri farklı yollarla yapılabilir:

• Laboratuvar Testleri: Damardan alınan bir kan örneğini kullanır. Genelde, laboratuvar testleri enfeksiyondan sonra diğer HIV antikor testlerinden daha çabuk antikorları bulabilir. Test sonuçları genellikle kan örneğiniz alındıktan sonraki birkaç günde hazırdır.
• Hızlı Testler: Parmağınızdaki kanı, tükürüğünüzü ya da idrarınızı kullanır. Takriben 30 dakikada sonuçları verirler.
• Evde Testler: Tükürüğünüzün bir örneğini toplamak ve test etmek için ihtiyacınız olan her şeyle beraber hızlı kendi test kitlerini içerir. Posta testleri ile test yapmak için bir laboratuvara göndermek üzere parmağınızdan bir damla kan toplarsınız.

HIV Antikor/Antijen Testleri: En sık kullanılan HIV testleridir. Vücudunuzdaki HIV antikorlarını ve antijenlerini ararlar. Bir antijen, enfeksiyonla savaşmak için bağışıklık sisteminizi tetikleyen HIV virüsünün parçasıdır. Bir HIV ‘e maruz kaldıktan sonra antijenler kanınızda antikorlardan daha çabuk ortaya çıkar:

• Damardan Bir Kan Örneği Kullanan Laboratuvar Testleri: Enfeksiyon olduktan sonra ki 18 ile 45 gün kadar erken sürede bir HIV  enfeksiyonu bulabilir.
• Hızlı Testler: Parmağınızdan kanın bir damlasını kullanır. Bu test enfeksiyon olduktan sonraki 18 ile 90 gün arasında başlayan HIV enfeksiyonlarını bulabilir.
• Evde Testler ya da Posta Testler: Test yapmak için bir laboratuvara gönderilmek üzere evde parmağınızdan kan toplamayı sağlar. Hızlı testler gibi, bu testler enfeksiyondan 18 ile 90 gün sonra HIV bulunmaya başlayabilir.

NAT (nükleik asit testleri) Testleri: Damardan alınan ve laboratuvarda test edilen kanınızın bir örneğinde HIV’i arar. Bu testler ayrıca “virüs kaynaklı yük testleri” olarak adlandırılır. Genellikle enfeksiyondan sonraki 10 ile 33 gün kadar kısa sürede bulabilir. Ancak, çoğunlukla HIV tedavisini izlemek için kullanırlar ve pahalı olduklarından dolayı rutin tarama için kullanılmazlar. Eğer:

• HIV ‘e maruz kalmış olabilirseniz ve ateş, titreme, ağrı gibi grip benzeri belirtiler, aşırı yorgunluk, şişmiş lenf düğümleri (boynunuzda, kasıklarınızda veya koltuk altınızda), döküntü, ağzınızda yaralar gibi belirtileriniz varsa
• HIV ‘e maruz kaldığınızı veya büyük olasılıkla maruz kaldığınızı biliyorsanız, mümkün olan en kısa sürede bir NAT testi yaptırmayı uzmanınıza sorun.

Diğer adları: HIV antikor / antijen testleri, HIV-1 ve HIV-2 antikor ve antijen değerlendirmesi, HIV testi, insan bağışıklık yetmezliği virüsü antikor testi, tip 1, HIV p24 antijen testi.

Ne İçin Kullanılır?

HIV ile bulaş olup olmadığınızı öğrenmek için HIV tarama testi kullanılır. Rutin tarama testi olarak yaptırabilir ya da maruz kalma ihtimalinden sonra HIV ile bulaş olup olmadığınızı öğrenmek için yaptırılabilir.

HIV erkenden bulunursa, sağlığınızı korumak için ilaçlar alabilirsiniz dolayısıyla AIDS olmazsınız ve ilaçlar başkalarına HIV yaymanıza engellemeye yardımcı olabilir.

Neden HIV Testine İhtiyacım Var?

Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), 13 ila 64 yaş arasındaki herkesin rutin sağlık bakımının bir parçası olarak en az bir kere HIV testi yaptırmasını önermektedir.

Enfeksiyon için yüksek bir riske sahipseniz, bir kereden daha fazla test yaptırmanız gerekebilir. Son HIV testiniz bir yıldan daha önceyse ve eğer:

• HIV (HIV pozitif) olan veya HIV durumunu bilmediğiniz biriyle vajinal veya anal cinsel birliktelikte bulunduysanız,
• İlaçları enjekte ettiyseniz ve iğneleri, şırıngaları veya diğer ilaç eşyalarını diğer insanlarla paylaştıysanız,
• Para veya uyuşturucu için seks alışverişinde bulunduysanız,
• Frengi gibi cinsel yolla bulaşan bir hastalığa sahipseniz (STD),
• Yukarıda listelenen herhangi bir şeyi yapmış olan herkesle cinsel birliktelik yaptıysanız, mümkün olan en kısa sürede test yaptırmalısınız.

Yukarıdaki listedeki şeylerin herhangi birini düzenli yaparsanız, yılda en az bir kere HIV için test yaptırmalısınız. Belirli insanlar, erkeklerle cinsel birliktelikte bulunan erkekler de dahil, risklerine bağlı olarak daha sık test olmaktan yararlanabilirler.

Eğer hamileyseniz, doktorunuz bir HIV testi isteyebilir. Bunun nedeni, HIV hamilelik sırasında ve doğumda anne sütü ile bebeğe geçebilir. Bebeğinize HIV yayma riskinizi büyük ölçüde azaltan, doğumda ve hamilelik sırasında alabileceğiniz ilaçlar vardır.

HIV Testi Sırasında Ne Olur?

Doktorunuzun ofisini, sağlık kliniklerini, topluluğunuzdaki test programlarını ve evi kapsayan HIV için test edilecek birçok yer vardır. Testiniz için bir yere giderseniz, bir personel ya da danışman nasıl ve ne tür bir numunenin alınacağını size açıklayacaktır. Evde test yaparsanız, testiniz ile gelen tüm kullanma talimatlarını uyguladığınıza emin olun.

• Damardan kan için, sağlık bakım uzmanı ufak bir iğne kullanarak kolunuzdaki bir damardan kan örneği alacaktır. İğne yerleştirildikten sonra, kanın az bir miktarı küçük bir şişeye ya da bir test tüpünün içine toplanacaktır. İğne girerken ya da çıkarken azıcık bir acı hissedebilirsiniz. Bu genellikle 5 dakikadan daha az sürer.
• Parmaktan kan için, sağlık bakım uzmanı, parmağınızı delmek için özel bir alet (neşter) kullanacak ve kan örneğini toplayacaktır. Laboratuvara göndermek için kendi kan örneğinizi topluyorsanız, toplama kitinizle gelen kullanma talimatlarını uygulayın.
• Tükürük örneği için, sağlık bakım uzmanı diş etlerinizi özel bir çubuk yoluyla silecektir. Testi evde yaparsanız, talimatlara göre bunu kendiniz yapacaksınız.

Test İçin Herhangi Bir Hazırlık Yapmam Gerekecek Mİ?

HIV testi için herhangi özel hazırlıklara ihtiyacınız yoktur. Topluluk programı ya da sağlık kliniğinde test oluyorsanız, bir danışman HIV için  riskiniz hakkında sizinle konuşabilir. Böylece, vaktinizden önce soruları yazmak isteyebilirsiniz.

Test İçin Herhangi Bir Risk Var Mı?

Herhangi bir HIV tarama testi yaptırmak için çok az risk vardır. Damardan alınan kanınız varsa, iğnenin koyulduğu yerdeki noktada morarma ya da hafif ağrı olabilir ancak çoğu belirti hızlıca geçer.

Sonuçlar Ne Anlama Gelir?

Negatif Test Sonucu: Örneğinizde bir HIV enfeksiyonunun belirtisi bulunmadığı anlamına gelir. Ancak bu her zaman HIV enfeksiyonunuzun olmadığı anlamına gelmez. HIV enfeksiyonunuz olabilir ancak testin açığa çıkarması çok erkendir ve sonrasında başka teste ihtiyacınız olabilir. Uzmanınız ya  da HIV danışanı test sonucunu açıklayabilir ve başka teste ihtiyacınız varsa bilmenizi sağlar.

Genelde, hızlı bir testte ya da evde yapılan bir testte negatif sonucunuz varsa ve HIV’e maruz kalma ihtimaliniz:

• 90 günden önce ya da daha uzun süreyse, HIV’iniz olmayabilir.
• 90 günden daha az süreyse, HIV ‘i kontrol etmek için sonradan başka bir teste ihtiyacınız olabilir.

Pozitif Test Sonucu: Örneğinizde HIV enfeksiyonunun belirtilerinin bulunduğu anlamına gelir. NAT testi yaptırana kadar HIV teşhisini kanıtlamak için bir takip testi yaptırmanız gerekecek.

• Evde testi kullandıysanız, takip testi için uzmanınıza gösterin.
• Testinizi tıbbi muayenede ya da topluluk programında yaptıysanız, test yeri takip testinizi düzenleyecektir.

Takip testiniz de pozitif ise, HIV ‘e sahip olduğunuz anlamına gelir. Halen sağlıklıysanız bile, derhal antiretroviral tedavi (ART) denilen ilaçlara başlamanız önemlidir. ART, HIV’i tedavi edemez ancak kanınızdaki virüsün miktarını düşürebilir böylelikle bir test onu bulamaz. HIV ile yaşıyorsanız, tedavinizin nasıl işlediğini kontrol etmek için testleri düzenli olarak sağlayıcınızın görmesi önemlidir.

HIV Taraması Hakkında Bilmem Gereken Başka Bir Şey Var Mı?

HIV testi yapmak anonim olabilir. Bunun anlamı, HIV testi yaptırırken adınızı vermek zorunda olmadığınızdır. Bunun yerine, bir numara alacaksınız. Test sonuçlarınızı almak için adınız yerine numarayı vereceksiniz.

Kaynak: https://medlineplus.gov/lab-tests/hiv-screening-test/

Görsel Kaynak: https://images.app.goo.gl/E8Jx7XitseQacJFh7

Editör: Ömer DEMİR