Sedef Çakır
Giriş
Uluslararası bir araştırma ekibi, doğal popülasyonlardaki modern evrimsel dönüşüm konulu bir çalışma yayınladı. Çalışma, neredeyse 4.000 Darwin ispinozunu bünyesinde bulunduran, doğal ortamlardaki hayvanlar adına günümüze kadar üretilmiş en kapsamlı genomik veri kümelerinden birini kullanıyor. Çalışma, bu gruptaki adaptasyonun genetik altyapısını ortaya koydu. Sonuçlar Science dergisinde yayınlanıyor.
Darwin’in Galapagos Adaları’ndaki ispinozlar hakkında çalışmalarını yazmasından itibaren biyologlar, evrim sürecini anlamak adına bu ötücü kuşları gözlemlediler. Bir ata tür, son milyon yılda 18 farklı türe evrildi. Darwin ispinozlarının gücü, türleşmenin erken süreçleri konusunda aydınlatabileceklerinden gelmektedir.
Princeton Üniversitesi’nden Peter Grant ve Rosemary Grant, 1970’lerden itibaren Daphne Major’daki yaklaşık bütün bireyleri gözlemledi. Araştırmaları, Daphne Major’daki ispinozların çevredeki değişimler ve türler arasında gerçekleşen etkileşimler sonucu evrimleştiğini gözler önüne seriyor. Uluslarası bir ekip, Daphne’de gözlemlenen yaklaşık bütün ispinozların genomunu diziledi ve bu değişimin genetiğini açığa çıkardı.
Araştırmanın baş yazarı ve Uppsala Üniversitesi eski doktora sonrası araştırmacısı Erik Enbody, “Bu araştırmayla geçmişteki evrimsel dönüşüm anlayışımızı günümüzle bağdaştırmanın ciddi anlamda ilginç bir olanak olduğunu düşünüyorum.” diyor. “Genomik veriler, alandaki kuşlar hakkında gözlem yapmamızı ve bu kuşların evrim sürecine yön veren faktörler hakkında bilgiye ulaşmamızı sağlayan güçlü bir araçtır. Yine de, böyle bir araştırma Galapagos’da onlarca yıl süren çalışmalar olmadan mümkün olmazdı.” ifadelerini ekliyor.
Araştırmanın yazarı Leif Andersson (Uppsala Üniversitesi ve Texas A&M Üniversitesi),“Elde ettiğimiz şaşırtıcı sonuçlardan biri, ispinozun gagasındaki çeşitliliğin çoğunluğunu sadece birkaç genetik lokusun ifade etmesiydi. Görünen o ki, bu genetik farklılıkların evrimleşmesinin yollarından biri çevrenin değişmesiyle sonrasında doğal seçilime bağlı olan birçok genin bir araya toplanmasıdır.” ifadelerini kullandı.
Bu sonuçlar genetikçileri şaşkına uğratabilir. Örneğin, birçok genetik varyant, insanın boyundaki çok ufak bir farklılıktan sorumludur.
Gözlemlenen otuz yıl süresince Orta Yer İspinozunun gagasının küçüldüğü keşfedildi. Araştırmacılar, Daphne’deki tüm ispinozların genomlarından yararlanarak bu durumun Küçük Yer İspinozundan melezleşme yoluyla ve daha küçük gagaya sahip olan bireylerin hayatta kalabildiği kuraklık süreci aracılığıyla aktarılan genler sebebi oluştuğunu gözler önüne seriyor.
Peter Grant, “Bu araştırma, evrimsel değişim sürecini aydınlatmak amacıyla uzun süren çalışmaların önemini vurguluyor.” diyor.
Araştırmacılar, kanat damarından kan aldılar ve her bir kuşu işaretlediler. Bu sayede kuşları izleyip ne kadar hayatta kaldıklarını, kiminle çiftleştiklerini öğrenebildiler ve yavrularını tanımladılar.
“Araştırma süresince kan örnekleri alarak örnekleri genomik çalışma için hazır halde tuttuk.” diye ekliyor Rosemary Grant.
Araştırmacılar, sadece Orta Yer İspinozunu değil, adada yaşayan dört farklı türü daha inceledi. Adadaki yaşam şartlarının değişmesiyle ve Orta Yer İspinozu ile melezleşmenin artmasıyla Kaktüs İspinozlarının gagalarının küntleşmesine yönelik bir değişim yaşandı.
Bu araştırma, türler arasında aktarılan fenotipik etkilerin genetik farklılıkların kombinasyonu aracılığıyla türlerin değişen çevre koşullarına nasıl adapte olduğunu dinamik bir şekilde anlatıyor. Küresel çevre değiştikçe, Galapagos adasındaki ispinozlar, kuşların genetiklerinin ve çevrelerinin vahşi popülasyonların geleceğini biçimlendirmek için ne şekilde etkileşime girdiğini anlamamıza olanak tanıyor.
Kaynak: https://phys.org/news/2023-09-genome-reveals-years-darwin-finch.html
Görsel Kaynak: https://www.britannica.com/video/187692/Charles-Darwin-Galapagos-finches-woodpecker-finch-birds
Editör: Emine Öykü GÜNER