F13A1 Geni Nedir?

İçindekiler

F13A1 Geni: Koagülasyon Faktör XIII A Zinciri

Normal Fonksiyon

F13A1 geni, faktör XIII olarak bilinen protein kısmının, A alt biriminin üretilmesi emrini verir. Faktör XIII proteini, normal kan pıhtılaşması sırasında gerekli olan pıhtılaşma (koagülasyon) faktörlerinden sorumlu protein parçasıdır. Kanın pıhtılaşması bir dizi kimyasal reaksiyonlar ile gerçekleşir. Yaralanma sırasında kademeli olarak gerçekleşen pıhtılaşma olayının bir parçası olarak çalışır. Meydana gelen yaralanmadan sonra, pıhtılar kan akışını durdurmak için damarı kapatarak kanayan damarın onarımına başlar. Faktör XIII, oluşan yeni pıhtıları stabilize etmek ve güçlendirmek için pıhtılaşmanın sonlarında görev alarak daha fazla kan kaybının yaşanmasını önler.

Kan dolaşımında bulunan faktör XIII, iki A (F13A1 geninden üretilir) ve iki B (F13B geninden üretilir) alt biriminden oluşur. Kan pıhtısı yeni oluştuğu zaman, B ve A alt birimleri karşılıklı olarak ayrılırlar. A alt birimi faktör XIII’in (faktör XIIIa) aktif hale gelmesi için ayrılır. Aktif hale gelen protein pıhtının oluşmasını güçlenmesini sağlar ve başka moleküllerin onu parçalamasını engelleyen fibrin moleküllerini birbirine bağlar.

Yapılan araştırmalar, faktör XIII’ün kan pıhtılaşmasındaki görevi kadar anlaşılmamış olsa da, başka işlevlere de sahip olduğunu göstermektedir. Muhtemelen, faktör XIII yara iyileşmesi, gebeliğin sürdürülmesi, bağışıklık sistemi işlevi, oluşan yeni kan damarlarının büyümesini (anjiyogenez) ve kemik oluşumu gibi farklı yapılarda görev almaktadır.

Genetik Değişikliklere Bağlı Sağlık Koşulları

Faktör XIII Eksikliği

F13A1 geninde oluşan en az 140 mutasyonun, nadir kanama bozukluğu olan kalıtsal faktör XIII eksikliğine sebep olduğu saptanmıştır. Tedavi olmayan ve faktör XIII eksikliğine sahip bireyler, kafatasında yaşamını tehdit eden kanama (intrakraniyal kanama) dahil olmak üzere anormal kanama ataklarının görülme riski büyük ölçüde artar. F13A1 gendeki mutasyonlar, faktör XIII’ün A alt biriminin aktivite oranını önemli şekilde azaltır. Belirlenen mutasyonlara sahip birçok insanda, kan dolaşımındaki işlevsel faktör XIII seviyesi normal seviyenin %5’inde azdır. Faktör XIII aktivitesinin kaybı, oluşan yeni kan pıhtılarını zayıflatır ve kan kaybının etkili biçimde durdurulmasını önler.

Diğer Hastalıklar

F13A1 genindeki görülen birkaç yaygın varyasyon (polimorfizm), anormal kan pıhtılaşmasını kapsayan hastalıklar için olası risk faktörleri olarak incelenmiştir. Görülen en yaygın polimorfizmi ise A alt biriminin kritik bir bölümünde tek bir amino asidin değişmesidir. Protein yapısının 34’üncü pozisyonundaki valin amino asidi, lösin amino asidi ile değiştirilmiştir. (bilimsel olarak Val34Leu veya V34L şeklinde yazılır). Bu genetik değişim, faktör XIII’ün aktivasyonunu hızlandırır. Val34Leu polimorfizmi felç, tekrarlayan gebelik kaybı, kalp hastalığı ve farklı durumlarla ilişkili olarak incelenmiştir. Aslında, bu çalışmaların sonuçları çelişkilidir. Yani polimorfizmin bu şartlarından herhangi biri için önemli bir risk faktörü olup olmadığı belirsizliğini korumaktadır.