Demokritus Kimdir?

Tanım

Güleç Filozof Demokritus, zamanın ötesinde fikirlere sahipti. Demokritus, sürekli hareketli olan ve çarpışarak etkileşimde bulunan küçük parçacıklardan bahsettiği Atom Teorisi, evreni Tanrıların değil Doğal Mekanik Yasalar tarafından yönetildiğine olan inancı, farklı dünyaların sonsuzluğunu niteleyen evren tanımı, hiçbir şeyin aslında bir şey olduğunu iddia etmesi, yıldız ışığının Samanyolu’nu açıkladığı sonucuna varması ve koni hacminin aynı taban ve yüksekliğe sahip silindir hacminin üçte biri olduğunu keşfetmesi ile ünlüdür. İnsanın kökeni, Sanatsal Bakış Açısı, Matematik, Antropoloji, Biyoloji, Tıp, Kozmoloji, Şiir, Fizik ve Atom Teorisi gibi çeşitli konularda akıcı olarak yazmıştır.

Demokritus hakkındaki biyografik ayrıntılar kabataslak olmasına rağmen bu bilgiler, büyük olasılıkla doğrudur (Antik Tarihçiler bazen, çelişkili açıklamalar yaparlar). MÖ 460 yıllarında, Antik Yunan şehri Abdera’da soylu bir ailede dünyaya geldi. Demokritus, babasının ölümü sonrasında mirasını seyahat ederek kendini eğitmek için kullandı.

Mısır’da yaşayan matematikçilerden Thales ve Pythagoras gibi onu etkileyen eski Yunan Filozofları’nı takip etti. Doğuya yaptığı seyahatinde, Babil’i ziyaret etti ve Hindistan’a da ulaşmış olabilir. Ayrıca ülkesine geri dönmeden önce, Antik Yunanistan’ı da dolaştı.

Demokritus sakin, inatçı ve neşeli bir kişiliğe sahipti. Neşeli olduğu için ‘Gülen Filozof’ adını almıştır. Hayatın amacının, herkes için mutluluğun varlığına inanıyordu:

Şenliksiz bir hayat, hansız uzun bir yoldur.

Demokritus MÖ 460-370

Mutluluğun, eylemin asaletinde olduğuna inanıyordu. İyi bir insan olunmasa da iyi bir davranışın taklit edilerek iyi olunabileceğine inanıyordu. Kendini aşırı beğenmişlikten kaçınmakta ve karışıklık, aşırı yeme ve sarhoşluğu onaylamıyordu.

Şimdilerde kayıp pek çok kitap yazdı ve tanınmış bir yazar olarak anıldı. Paradan daha çok evreni anlamakla ilgileniyordu. Genellikle daha derin düşünebilmek için yalnızlık arayarak sade bir yaşam sürdürdü.

Demokritus, insanların topraktan geldiğine ve yavaş yavaş uygarlaşmadan önce vahşi hayvanlar gibi yaşadıklarına inanıyordu. Demokritus ile aynı dönemde yaşayan Plato, erkeklerin çocuk sahibi olmasının devletin yararına olduğunu söylemiştir. Çocuk istemeyen Demokritus ise insanların aile kurmakta özgür olmaları gerektiğini savunmaktaydı.

Demokritus, birey özgürlüğünün devlet ihtiyaçlarından daha önemli olduğunu savunuyordu ve Dünya’nın tamamen doğal yasalarla yönetildiğine inanıp Tanrı’nın varlığına inanmıyordu. Eserlerinin yok olmasının nedenlerinden biri de bu olabilir.

Demokritus yaklaşık 90 yıl süren uzun bir hayat yaşadı. Hatta bazı eski kaynaklar daha uzun yaşadığını söylemekte; MS üçüncü yüzyılda Yunan biyografi yazarı Diogenes Laërtius, 109 yıl yaşadığını söylemiştir.

Atomik Teori

Demoktirus’un çoğu eseri, bozulmadan günümüze ulaşamamıştır. Antik Yunan filozoflarının da tartıştığı bazı kısımlar var. Özellikle birkaçı bizlere, Atom Teorisi’nin ayrıntılarını veren Aristoteles tarafından taşındı. Aristoteles, maddenin ayrı ayrı birimler halinde değil süreklilik halinde olduğuna inanarak atom fikrine karşı çıktı. Yunanca ‘atomos’, kesilemez anlamına gelmektedir.

Modern Atom Teorisi John Dalton’la 1800’lerin başında başladı. Bundan iki bin yıl önce Demokritus’un Atom Teorisi deneyden ziyade, gözleme dayalı olarak şunları savunmuştur:

• Her şey atomlardan meydana gelir.
• Atomlar, maddenin en küçük parçacıklarıdır.
• Atomlar, sonsuza kadar var olacaktır.
• Atomlar, asla bölünemez.
• Atomlar birbirlerinden boş alanla ayrılır, bu hareketi sağlar.
• Atomun içinde boşluk yoktur (Bir elmayı atomlar arası boşluktan dolayı kesebiliriz).
• Atom, canlı değildir.
• Atom, yok edilemez.
• Atomlar sürekli ve sonsuz hareket halindedir.
• Atomlar çarpışarak birbirlerini harekete geçirirler.
• Sonsuz sayıda atom vardır.
• Atomların sonsuz çeşitlilikte şekil ve boyutlarının olması, farklı özelliklere sahip madde atomlarının varlığına neden olmaktadır.
• Madde, meydana geldiği atomların şekillerine, konumlarına ve gruplarına göre farklılık göstermektedir.
• Empedokles’in açıkladığı gibi yalnızca toprak, hava, su ve ateş değil sonsuz sayıda element vardır.
• Atomlar birbirleriyle bağ kurabilir.
• Gördüğümüz nesnelerin hepsi birbirine bağlı atom kümelerinden oluşmuştur.
• Görünen değişiklikler, atomların hareketlerinden ve yeniden düzenlenmelerinden kaynaklanmaktadır.

Modern bilimde, Demokritus’un atom açıklamalarının çoğu yanlış veya eksiktir. Bunun yanında göz ardı edilemeyecek kadar da derin ve akıllıcadır. Demokritus tüm evreni, Mikroskobik Parçacık Teorisi’ni kullanarak açıklar. Atomların her zaman hareketli olduğu fikri hem doğru hem de nadirdir. Maddenin daha iyi  tanımı, on dokuzuncu yüzyıla kadar yapılmamıştır.

Pek çok bilim insanı yirminci yüzyılın başlarında bile, atomun varlığına şiddetle karşı çıkarak inkar etmeye devam etti. Bu inkar ancak şu şekilde sonlandı:

• Albert Einstein’in Brownian hareketini parçacıkların çarpışması olarak açıklayan 1905 Matematiksel Modeli’ni aslında Demokritus 2300 yıl önce, parçacıklar arası etkileşimi çarpışma olarak belirtmişti.
• Ernest Rutherford’un 1909 Altın Yaprak Deneyi, maddenin küçük parçalar halinde olduğunu kanıtladı.

Demokritus, ilgi çeken vurgulama ile boşluğun aslında bir şey olduğunu tanımladı. Bu iddiası, Antik Yunan Matematiği’nde kavramsal bir sıçrama yapsaydı evrim niteliğinde olur ve en büyük handikaplardan biri olan, sıfırın varlığını tanımayan sayı sistemini kaldırmış olurdu.

Birçok Dünyanın Sonsuz Evreni

Demokritus, zaman ve atomun bir başlangıcı olmadığına inanıyordu. Görebildiğimiz her şeyin, atom çarpışmaları ve kümeleşmeleriyle meydana gelir.

Meteoroloji’de Aristoteles, Demokritus’un güneşin parlak ışığının zayıf ışığı örtmediği gecede görülen yıldız ışığından Samanyolu’nu oluştuğuna inandığını söyler. Bu çıkarım, Samanyolu hakkındaki açıklamaların bilgilendirici olmadığı efsanelerle dolu bir dönemde dikkate değer doğruluktadır. 1600’lü yılların başında Galileo, Samanyolu’ndaki ilk teleskoplardan birini işaret ederek Demokritus’un haklı olduğunu keşfetti. Samanyolu’na İngilizce Galaksi ismini veren Yunanca Galaksias kelimesidir.

Koni ve Piramitlerin Hacimleri

Demokritus’un keşfettiği ancak kanıtlayamadığı yönteminde Arşimet, bize şunları söyler:

• Koninin hacmi; taban ve yüksekliği aynı olan silindir hacminin üçte biri kadardır.
• Piramidin hacmi; taban ve yüksekliği aynı olan prizma hacminin üçte biri kadardır.

Arşimet daha sonra bu sonuçları, yakınlarındaki Demokritus’un yaşadığı dönemde doğan Eudoksus’un kanıtladığını söyler.

Tüm bunlar dışında Demokritus’un Geometri, İrrasyonel, Haritalama, Sayılar, Perspektif ve Teğetler üzerine eserlerini bilmekteyiz.

Antroposentrizme Hayır!

Demokritus, evrende insanların özel yere sahip olmadığına ve her şeyin doğal bir nedeni olduğuna inanıyordu. Ona göre, bir şeyleri yaratacak ya da müdahale edecek bir tanrı yoktu.

Bu düşüncesi, Filozof ve Matematikçi olan Bertrand Russell’in ‘Sonsuz Zararlı Olduğu Kanıtlanan Kusurlar’ olarak tanımladığı fikri, Platon ve sonraları Aristoteles’in fikirleri ile çelişmektedir.

Sonuçta Demokritos’un yazıları, Elizabeth dönemi İngiltere’deki bir yazara bile ulaşamamış görünüyor.

Kaynak: https://www.famousscientists.org/democritus/

Görsel kaynak: https://ungo.com.tr/2021/04/demokritos-ve-atom/

Editör: Elif Berfin KORGAN