Çoklu Mercimekli Noonan Sendromu

İçindekiler

Tanım

Çoklu mercimekli Noonan sendromu (evvelden LEOPARD sendromu denilirdi) vücudun birçok kısmına etki eden bir olaydır. İsminden de anlaşılacağı üzere çoklu mercimekli Noonan sendromu Noonan sendromu denilen duruma çok yakındır ve bu iki rahatsızlığı erken çocuklukta ayırt etmek bir hayli zordur. Yine de bu iki rahatsızlığın özellikleri ilerleyen zamanlarda ayrılıyor. Çoklu mercimekli Noonan sendromunun karakteristik özelliklerinde çillere çok benzeyen mercimek olarak adlandırılan kahverengi deri lekeleri, kalp rahatsızlıkları, geniş aralıklı gözler (oküler hipertelorizm), çökmüş göğüs (pectus axcavatum) ya da çıkıntılı göğüs (pectus carinatum) ve kısa boy vardır. Bu özellikler her nasılsa aynı ailede hastalıklı bireylerde arasında bile çeşitlilik gösterir. Çoklu mercimekli Noonan sendromu olan bireylerin hepsinde bu karakteristik özelliklerin hepsi bulunmamaktadır.

Mercimekler çoklu mercimek Noonan sendromunda tipik olarak ilk başta orta çocuklukta ortaya çıkar, çoğunlukla yüzde ve vücudun üst kesimlerinde. Hasta bireyler ergenliğe ulaştıkça binlerce küçük siyah noktaya sahip olabilir. Çillerin aksine mercimeklerin ortaya çıkmasında güneşe maruz kalmanın alakası yoktur. Mercimeklere ek olarak hastalıklı bireyler cafe-au-lait benekleri denilen açık kahverengi deri lekelerine sahip olabilir. Cafe-au-lait benekleri mercimeklerden önce gelişmeye meyillidirler, hasta bireylerde hayatın ilk zamanlarında ortaya çıkar.

Kalp rahatsızlığı olan çoklu mercimekli Noonan sendromlu kişilerin %80’inde kalp damarlarını kalınlaştıran böylece kalbin kanı pompalaması için daha kuvvetli çalışmasına neden olan hipertrofik kardiyomiyopati vardır. Hipertrofik kardiyomiyopati genellikle kalbin alt sol odasını (sol karıncık) etkiler. Kalp rahatsızlığı olan çoklu mercimekli Noonan sendromlu kişilerin yüzde 20 kadarı kalpten akciğerlere giden arterlerde daralma (pulmoner stenoz) sıkıntılarına sahip olur.

Çoklu mercimekli Noonan sendromlu kişilerde ayırıcı yüz görünüşleri olabilir. Oküler hipertelorizmnin yanında hastalıklı bireyler de sarkık göz kapakları (pitozis) kalın dudaklar, alçak kulaklar olabilir. Hastalıklı bireylerde ayriyeten anormal göğüs görünüşleri olabilir; onlarda aynı zamanda pectus axcavatum ve pectus carinatum vardır.

Doğumda çoklu mercimekli Noonan sendromlu kişiler tipik olarak normal boyda ve ağırlıkta doğarken bazılarında büyüme zamanla yavaşlar. Bu yavaş büyüme, hastalıklı bireylerin normal kişilerden daha kısa olmasına neden olur, gerçi çoklu mercimekli Noonan sendromlu kişilerin yarısından azında önemli ölçüde kısa boy özelliği vardır.

Çoklu mercimekli Noonan sendromunun diğer bulgu ve belirtilerinde iç kulaktaki (sensörinöral sağırlık) anormalliklerin neden olduğu duyma kaybı, hafif zekâ geriliği ve fazladan omzun arkasında deride lekeler vardır. Hastalıklı bireylerin sıklıkla üreme organlarında inmemiş testis (kriptorşidizm) ve penisin alt bölümüne açılan üretra (hipospadias) dahil olmak üzere anormallikler vardır. Bu anormallikler biyolojik olarak çocuk sahibi olma yeteneğini (azaltılmış doğurganlık) azaltabilir. Çoklu mercimekli Noonan sendromlu kadınlarda az gelişmiş yumurtalıklar ve gecikmiş ergenlik olabilir.

Çoklu mercimekli Noonan sendromu kitlesel şekilde RAZopatiler olarak bilinen durumlarla alakalı gruplardan biridir. Bu durumların hepsinde benzer bulgu ve belirtiler vardır ve aynı hücre sinyal yolunun değişmesi sonucu oluşurlar. Çoklu mercimekli Noonan sendromuna ek olarak RAZopatinler Noonan sendromunu, kardiyofasyokutanöz sendromu, Costello sendromu, nörofibromatozis tip I ve Legius sendromunu içerir.

Sıklık

Çoklu mercimekli Noonan sendromunun çok nadir bir vaka olduğu düşünülmektedir. Dünya çapında yaklaşık 200 vaka tespit edilmiştir.

Nedenler

Çoklu mercimekli Noonan sendromuna birkaç gendeki mutasyonlar neden olabilir. Hastalıklı bireylerin aşağı yukarı %85’inde PTPN11 genindeki mutasyonlar neden olmuştur. Diğer %10’luk kısımda RAF1 genindeki mutasyonlar neden olmuştur. Nadir olarak bazı vakalarda BRAF veya MAP2K1 genlerindeki mutasyonlar hastalığa neden olmuştur. Geri kalan çoklu mercimekli Noonan sendromlu bireylerde bu dört gen dışında herhangi bir gende mutasyona denk gelinmedi. Bu türdeki bireylerde duruma neden olan durum bilinmemektedir.

PTPN11, RAF1, BRAF ve MAP2K1 genlerinin hepsi gelişme sırasında dokuların farklı dokuların uygun biçimi için gerekli olan mühim sinyal yollarında bulunan proteinlerin yapımı için gerekli olan talimatları içerir. Bu proteinler ayrıca düzenli hücre bölünmesinde, hücre hareketinde (göç) ve hücre farklılaşmasında (hücrelerin özel işlevleri yapmak için olgunlaştığı süre zarfı) rol oynarlar.

PTPN11, RAF1, BRAF ve MAPK1 genlerindeki bir mutasyon proteinin hücre sinyaline cevap oluşturma yeteneğini bozan anormal şekilde çalışan bir protein oluşumuna yol açar. Hücre büyümesini ve hücre bölünmesini kontrol eden sistemde meydana gelen bir aksaklık çoklu mercimekli Noonan sendromunun karakteristik özelliklerinin ortaya çıkmasına neden olur.