Birincil Karaciğer Kanseri Nedir?

İçindekiler

Tanım

Karaciğerde başlayan kötü huylu tümöre karaciğer kanseri denir. Karaciğer kanserinde yetişkinleri etkileyen ana kanser türü hepatosellüler karsinomdur (HCC). Hepatom olarak da bilinen HCC, karaciğerin ana hücre tipi olan hepatositlerde başlar. Az yaygın olarak görünen diğer bir karaciğer kanseri türü, kolanjiokarsinom veya safra kanalı kanseri olarak bilinen, karaciğeri , bağırsak ve safra kesesine bağlayan safra kanallarında başlatan kanserdir. Çok nadir görülen diğer bir karaciğer kanseri türü olan anjiyosarkom, kan damarlarında gelişim gösterir. Hepatoblastom ise, sadece küçük çocukları etkileyen nadir görülen diğer bir karaciğer kanseri türüdür.

Karaciğer Kanseri Ne Kadar Yaygındır?

Avustralya’da yapılan araştırmaya göre her yıl yaklaşık 1900 kişide birincil karaciğer kanseri tespit ediliyor. Kanserden en çok etkilenen bireyler ise erkeklerden oluşuyor ve bu oran neredeyse kadınların üç katı kadardır. HCC, çoğunlukla obezite olan bireyler, çok fazla alkol tüketimi ve hepatit B veya C enfeksiyonu nedeniyle hastanede yatan karaciğer hastası olan kişilerde gelişen türdür. Asya, Pasifik Adaları ve Afrika’da, hepatit B enfeksiyonu oranları çok yüksek olduğundan karaciğer kanseri daha yaygın olarak görülür.

Semptomları

Karaciğer kanseri , erken evrelerde herhangi bir belirti göstermez ancak kanser büyüdükçe veya yayıldıkça belirtiler ortaya çıkar. HCC belirtileri aşağıda listelenmiştir:

Ateş, halsizlik ve yorgunluk
Karında ağrı
İştah kaybı ve buna bağlı kilo kaybı
Ciltte ve gözlerde sarılık
Koyu idrar
Ciltte kaşınma
Asit birikmesinden dolayı karında oluşan şişlik

Risk Faktörleri

Kanserin ana türü olan HCC, genellikle hepatit B veya C virüsünün neden olduğu kronik bir enfeksiyondur. Karaciğer skarlaşması (siroz) olan kişilerde, HCC geliştirme riski de artabilir. Bu durumda , yara dokusu olan karaciğerde kan akışı engellenmesine bağlı olarak, besinlerin, hormonların, ilaçların ve doğal olarak üretilen toksinlerin işlenmesi yavaşlamıştır. Ayrıca karaciğerde üretilen, protein ve diğer maddelerin üretimi de yavaşlar. Siroz yıllar içinde yavaş yavaş gelişen bir hastalıktır. Siroza neden olan faktörler;

Hepatit B veya C
Yağlı karaciğer hastalığı
Çok fazla alkol tüketimi
Tip 2 diyabet
Aşırı demir yüklenmesi (Hemokromatoz)
Akciğer ve karaciğerde dokunun parçalanmasına neden olabilecek proteinin düşük seviyelerde olması
Tütün kullanmak

Hepatit ve Karaciğer Kanseri Arasındaki Bağlantı

Dünya çapında görülen her 10 HCC vakasından yaklaşık 8’i, hepatit B veya C virüsü enfeksiyonundan kaynaklıdır. Hepatit B ve C, enfekte kan, meni veya diğer vücut sıvılarıyla temas yoluyla yayılır. Bu durumlar enfekte olan biri ile seks yapmak, tıraş bıçağı, diş fırçası veya iğne gibi kişisel eşyaları paylaşmaktan dolayı oluşabilir. Hepatit B’nin en yaygın görülen yayılım yolu, doğum esnasında anneden bebeğe geçmesidir. Bir kişide hepatit olduğu tespit edilmesi, virüsün karaciğer hücrelerine (hepatositler) yapıştığı ve çoğaldığı anlamına gelmektedir. Daha sonra ise vücudun bağışıklık sistemi virüse saldırır bunun sonucunda karaciğer iltihabı oluşur. Hepatit enfeksiyonu altı aydan uzun sürerse, iltihaplanmış olan karaciğer, kanser gelişme riskine sebep olan karaciğer skarlaşmasına (siroz) yol açabilir.

Risk altındaki kişiler:

Güneydoğu Asya, Afrika ve Pasifik Adaları’ndan gelen göçmenler
Hepatit B’li bireylerin cinsel birliktelik yaşadığı partnerleri
Hepatit B’li biriyle aynı evde yaşayanlar
Kan almada görevli olanlar

Hepatit B’den dolayı karaciğer hasarı belirtileri bulunan hastalar, enfeksiyonun etkilerini yönetmek ve daha fazla karaciğer hasarının oluşumunu engellemek için antiviral ilaçlar uygulanır. Yeni antiviral ilaçlar, karaciğer kanseri geliştirme riskini azaltarak ,hepatit C’yi tedavi edebilir. Ancak bu durum tamamen ortadan kaldırılmaz.

Hangi Doktorlardan Tedavi Almalıyım?

Belirtileri değerlendirmek için ilk testler yapılır. Yapılan testler kanser hücresini yenemezse hasta, uzman bir doktora yönlendirilir. Bu uzman doktor bir hepatolog, gastroenterolog veya hepatobiliyer cerrah gibi karaciğer uzmanı olabilir. Eğer karaciğer kanseri teşhisi konulursa, uzman doktor en iyi tedavi seçeneklerini değerlendirecektir.

Teşhis

Karaciğer kanseri, kan testleri, ultrason, BT ve MRI gibi kullanılarak teşhis edilebilir. Görüntüleme taramaları veya doku örneği (biyopsi) de kullanılabilir.

Kan Testleri

Tek başına yapılan kan testleri karaciğer kanserini teşhis edemeyebilir ancak hangi tür karaciğer kanseri olduğunu belirleyebilir.

Yapılan çeşitli kan testleri :

Karaciğer Fonksiyon Testleri (LFT’ler): Yapılan kan testleri karaciğerin çalışma durumunu kontrol eder. Tedavi öncesi, sırası ve sonrasında uygulanabilir.
Kan Pıhtılaşma Testleri: Karaciğerde, kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan proteinlerin üretimini kontrol eder. Eğer düşük seviyelerde ise kanama riski artar.
Hepatit Testleri : Birincil karaciğer kanserine neden olan hepatit B ve C’yi kontrol eder.
Tümör belirteçleri: Kanser hücreleri tarafından üretilen kimyasal maddelerdir. Bunlar kanser türlerini tanımlamaya yardımcı olur. HCC için en yaygın olarak ölçülen tümör belirteci alfa-fetoproteindir (AFP).

Görüntüleme Taramaları

Karaciğer kanserini görüntülemek için kullanılan en yaygın yöntem ultrasondur. Ultrason tek başına karaciğer kanseri tanısını doğrulamaya yetmez bu nedenle başka taramalar da yapılır.

Ultrason: Organların resmini oluşturmak için ses dalgaları kullanılarak yapılan taramadır. Kanserin olup olmadığını ve büyüklüğünü ölçmek için kullanılır. Genellikle 15-20 dakika süren ultrason ağrısız bir işlemdir. Hasta tarama sırasında, karnı açık bir şekilde muayene yatağına yatırılır. Karın bölgesine bir jel sürülür ve dönüştürücü adı verilen cihazla hareket gerçekleştirilir. Cihaz, organ veya tümör gibi katı bir şeyle karşılaşırsa yankılanan ses dalgası oluşturur. Bilgisayar sayesinde bu ses dalgaları bir resme dönüştürülür. Eğer katı bir yumru bulunursa, bu hücrenin kanser olup olmadığını anlamak için başka taramaların yapılması gereklidir.
CT Tarama: Yaklaşık 15-20 dakika süren ve vücudun içini fotoğraflamak için X-ışınları kullanılarak yapılan taramadır. Damarlardan birine bir boya enjekte edilir. Bu boya kan dolaşımından geçerek anormal olan alanları gösterir. Tarama sırasında vücutta kızarıklık ve karında ağrı hissedilebilir.
Manyetik Rezonans Görüntüleme: Vücuttaki organların ayrıntılı resimlerini oluşturmak için manyetik dalgalar kullanılarak yapılan taramadır. Tümörün boyutunu ve karaciğer çevresindeki kan damarlarını etkileme durumunu gösterir. Vücutta bulunan organları öne çıkarmak için boya (kontrast) enjekte edilir. Hasta her iki ucu açık olan, dar ve gürültülü büyük metal bir silindirin içindeki muayene masasına yatırılır. MRI taraması 30-90 dakika arasında tamamlanır.

Biyopsi

Biyopsi, laboratuvar ortamında mikroskop ile inceleme yapılması için doku örneğinin çıkarılmasıdır. Bu taramalar, özellikle sirozlu kişilerde yeterli tedavidir ancak birincil karaciğer kanserini teşhis etmek için pek gerekli değildir. Taramalar yapıldıktan sonra tanı ile ilgili belirsizlik varsa biyopsi önerilir. Karaciğer biyopsisi yapılmadan önce, kanın normal şekilde pıhtılaşmasını kontrol etmek için testler yapılır. Bu testlerin yapılmasının sebebi karaciğerin çok sayıda kan damarına sahip olmasından dolayı kanama riskinin olmasıdır.

Çekirdek Biyopsi: Bölgenin uyuşturulması için size lokal anestezi yapılır. Daha sonra tümörden örnek almak için karın derisine iğne geçirilir. İğneyi doğru noktaya geçirmek için ultrason veya BT kullanılır.
Laparoskopi: Genel anestezi uygulanır. Karın bölgesinde bazı küçük kesikler yapılır. Daha sonra karaciğerden numune almak için kamera içeren ince bir tüp yerleştirilir. Bu tedavinin uygulanmasının sebebi, kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılmış olabilme ihtimalidir.

Evreleme

Yukarıda uygulanan testler, karaciğer kanserinin yayılıp yayılmadığını anlamak için uygulanmıştır. Karaciğerin ne kadar iyi çalıştığını anlamak için ise Child-Pugh kullanılır.

Child-Pugh Skoru

Sirozdan dolayı oluşan hasarın düzeyine bağlı olarak karaciğerin çalışma durumunu gösteren puanlama sistemidir.

C: Karaciğerin iyi çalıştığı ve sirozun daha az ilerlemiş olduğu durum
B: Karaciğer orta derecede iyi çalışıyor.
C: Karaciğer iyi çalışmıyor ve siroz ilerlemiş durumdadır.

Primer Karaciğer Kanseri İçin BCLC Evreleme Sistemi

0 (Çok Erken): 2 cm’den küçük kanser
A (Erken): Tek kanser veya 3 cm’den küçük 3 kanser
B (Orta): Karaciğerde birçok kanser
C (İleri): Kanser, karaciğerin, lenf düğümlerinin veya vücut organlarının kan damarlarına yayılmıştır.
D (Son Aşama): Her boyutta tümör

Prognoz

Prognoz, bir hastalığın sonucu anlamındadır. Prognozu belirlemek için dikkate alınanlar:

Yapılan test sonuçları
Karaciğer kanseri türü
Kanserin evresi ve ne büyüme hızı
Sirozun olup olmadığı ve karaciğerin çalışma durumu
Uygulanan tedaviye verilen yanıt
Hastanın yaşı ve genel sağlığı gibi faktörler

Tedavi

Tedavi, kanserin boyutuna, karaciğerin hangi bölümünde olduğuna, büyük kan damarlarının oluşmasına ve sirozun varlığına bağlı olarak belirlenir. Ayrıca yaş ve genel sağlıkta dikkate alınır.

1. Aşamaya Göre HCC Tedavi Seçenekleri: HCC’li çoğu insana, tümörü yok etmek için ısı kullanılarak yapılan termal ablasyon veya kemoterapiyi doğrudan kanser hücresine veren transarteryal kemoembolizasyon (TACE) uygulanır.

Aşama 0 (Çok Erken): Ameliyat
Evre A (Erken): Ablasyon, TACE, cerrahi veya transplantasyon
Aşama B (Orta): TACE
Aşama C (İleri Düzey): Hedefe yönelik tedavi ilaçları veya palyatif tedavi
Aşama D (Son Aşama): Palyatif tedavi veya klinik deneme

2. Karaciğer Ameliyatı: Ameliyatın amacı, karaciğerin kanser içeren kısmını çıkarmaktır. Bu, karaciğer rezeksiyonu veya kısmi hepatektomi olarak da adlandırılır. Genellikle sadece tek bir tümör içeren ve kan damarlarına dönüşmemiş karaciğer kanseri olanlarda bu ameliyat uygulanır. Ameliyatın olması için karaciğerin de iyi çalışıyor olması gerekiyor çünkü bu ameliyattan sonra karaciğer kendi kendini onaracaktır.

3. Karaciğer Rezeksiyonu Türleri: Kanserin büyüklüğüne ve konumuna bağlı olarak farklı tipte karaciğer rezeksiyonu vardır. Bu diyagramlarda genellikle önden bir görünüm gösterilir. Bundan dolayı karaciğerin sağ kısmı burada solda görünür.

4. Cerrahi Teknikler: Primer karaciğer kanseri ameliyatlarının çoğu üst karın bölgesinde büyük bir kesim yapılarak uygulanır. Buna açık cerrahi denir. Günümüzde ise, karaciğer tümörlerinin birkaç küçük kesikle çıkarılması artık daha yaygın hale gelmiştir.

5. Ameliyattan Sonra: Karaciğerin kalan kısmı, dörtte üçü alınmış olsa bile büyümeye başlar. Şekli biraz değişmiş olsa da , birkaç ay içinde normal boyutuna geri döner. Karaciğere çok fazla kan geçmesinden dolayı ameliyattan sonra kanama riski oluşabilir.

6. Portal Ven Embolizasyonu (PVE) :Bazı durumlarda doktorların, karaciğerin büyük bir kısmını çıkarması gerekir ki, kalan kısım normal şekilde çalışamayabilir. Bu durum gözlemlenirse ameliyattan yaklaşık 4-8 hafta önce portal ven embolizasyonu (PVE) yaptırılır. Portal ven, kanı mideden karaciğere taşıyan ve sol- sağ dallara ayrılan damarlardır. PVE, çıkarılacak olan karaciğere kan taşıyan portal ven dalının bloke edilmesini içeren hücredir. Bu durum karaciğerin büyümesine yardımcı olmak için kanı, karaciğerin kalan kısmına yönlendirmeyi sağlar.

7. Karaciğer Nakli: Bu aşama, tüm karaciğerin çıkartılarak ve sağlıklı kişiden karaciğeri değiştirmeyi içerir. Bu tedavi HCC için etkilidir. Genellikle tek bir tümörü veya birkaç küçük tümörü olan kişilerde kullanılır. Karaciğer naklinin uygulanması için hastanın, sigara içmemesi, uyuşturucu ve alkol kullanmaması gereklidir. Donör karaciğerleri azdır ve uygun bir karaciğeri beklemek aylar alabilir.

8. Tümör Ablasyonu: 3 cm’den küçük tümörler için uygulanır. Tümörü çıkarmadan yok eder. Tümörün boyutuna, konumuna ve şekline bağlı olarak farklı şekillerde yapılır.

Termal Ablasyon: Tümörü yok etmek için ısı kullanılan işlemdir. Isı, radyo dalgalarından veya mikrodalgalardan oluşur. Termal ablasyon, lokal anestezi veya genel anestezi kullanılarak yapılır. BT veya ultrason taraması kullanılır ve cilt yoluyla tümöre ince bir iğne sokulur. Radyo dalgaları veya mikrodalgalar bu iğne yolu sayesinde tümöre gönderilir. Tedavi 1-2 saat sürer. Yan etkileri, ağrı, mide bulantısı veya ateştir.
Alkol Enjeksiyonu: Tümöre saf alkol enjekte edilmesidir. İğne, ultrason kullanılarak lokal anestezi altında tümöre geçirilir. Yan etkiler ağrı veya ateştir.
Kriyoterapi: Kanser hücrelerinin dondurarak öldürülmesidir. Genel anestezi altında karında kesi yapılır. kesiğin içinden tümöre bir sonda sokulur. Prob soğur, bu da kanser hücrelerinin donmasını ve öldürülmesini sağlar. 60 dakika sürer.

9. Transarteriyel Kemoembolizasyon (TACE): Transarteriyel kemoembolizasyon veya TACE, doğrudan tümöre yüksek dozlarda kemoterapi verilmesidir. Ameliyat olamayacak durumda olan veya karaciğer nakli bekleyen hastalarda uygulanılır.

TACE’nin Yan Etkileri: TACE’den sonraki gün yüksek ateş görülür. Bazı hastalarda bir hafta sonrasına kadar yorgunluk gözlemlenebilir.

10. Radyasyon Tedavisi: SIRT ve SBRT: Genellikle çok kullanılmayan bu tedavi biçimi ancak bazı özel durumlarda iki teknikle önerilebilir.

Yüzey:Seçici dahili radyasyon tedavisi (SIRT), karaciğerdeki kanserleri kesin olarak hedefleyen bir tür tedavidir. Tümörler ameliyatla alınamazsa HCC için SIRT önerilir.
SBRT: Stereotaktik vücut radyasyon tedavisi (SBRT) adı verilen tedavide bir makine karaciğere çok hassas bir şekilde birkaç yüksek doz radyasyon gönderir. Küçük HCC tümörleri için önerilir.

11. Adım Adım TACE : Transarteriyel kemoembolizasyon (TACE), kan akışını bloke ederek ,kemoterapiyi doğrudan tümöre ileten tedavidir. TACE’den önce, lokal anestezik ve sakinleştirici uygulanır. Kasıkta küçük bir kesi yapılarak, kateter adı verilen tüp kesilir ve hepatik artere geçirilir. Kemoterapi ilaçları kateter yoluyla karaciğere enjekte edilir. Kanser hücresinde kan akışını engellemek için yumuşak jelatin süngerler de enjekte edilir. Bu sayede, kanser hücresinin küçülmesi veya büyümesi durdurulur.

12. Hedefe Yönelik Tedavi İlaçları: İleri HCC’ye sahip olan kişilere hedefe yönelik bir tedavi ilacı uygulanır. Bu ilaçlar, kanserin büyümesine sebep olan kanser hücreleri içindeki belirli parçacıklara saldırır.

İlaç Sorafenib (Marka Nexavar): İleri HCC tedavisi için onaylanan ve hedefe yönelik olan ilk tedavi ilacıdır. Ağız yoluyla ve günde iki kez iki tablet olarak alınır. Sorafenib’in yan etkileri deri döküntüsü, ishal, yorgunluk ve yüksek tansiyondur.

Kaynak: https://www.cancervic.org.au/cancer-information/types-of-cancer/liver_cancer/primary-liver-cancer.html

Görsel Kaynak: https://www.anadolusaglik.org/blog/diyabetteki-artis-karaciger-kanseri-vakalarini-da-arttirdi

Editör: Yasemin CANKAT