Abetalipoproteinemi

İçindekiler

Tanım

Abetalipoproteinemi, yağların ve belirli vitaminlerin gıdalardan normal emilimini bozan kalıtsal bir hastalıktır. Abetalipoproteinemi’ nin belirti ve semptomları çoğunlukla, yağda çözünen vitaminlerin (A, E ve K vitaminleri) vücutta ciddi eksikliğinden kaynaklanır. Bu hastalığın belirtileri ilk olarak mide-bağırsak sistemi, gözler, sinir sistemi ve kan da görülür.

Abetalipoproteinemi’nin ilk belirtileri bebeklik döneminde görülmeye başlar. Bunlar genelde, kilo almada zorluk, yeterli düzeyde gelişememe(büyüyememe), ishal ve kötü kokulu dışkı(steatore).

Bu hastalığa sahip olan kişi yaşlandıkça, önceki belirtilere ek olarak, zayıf kas koordinasyonuna ve denge ve hareket güçlüğüne (ataksi) yol açabilen sinir fonksiyonu bozuklukları meydana gelebilir. Bunun dışında belirli reflekslerde kayıp, konuşma bozukluğu(dizanteri), titreme ya da başka istemsiz hareketler (motor tikler), eller ve ayaklarda duyu kaybı (periferik nöropati) veya kas zayıflıkları yaşayabilirler. Kas problemleri kişinin iskelet gelişimini etkileyerek anormal derecede kavisli bir bele (lordoz), yana doğru kıvrılan yuvarlak bir üst sırta(kifoskolyoz), yüksek kemerli ayaklara (pes cavus) veya içe ve yukarıya doğru dönen bir ayak (yumru ayak) gibi iskelet bozukluklarına sebep olur.

Bu duruma sahip olan kişiler ayrıca, gözün arka tarafındaki ışığa duyarlı tabakanın (retina) bozulmasından dolayı görme kaybına neden olabilecek retinitis pigmentoza adı verilen bir göz rahatsızlığı oluşabilir. Abetalipoproteinemili kişilerde, retinitis pigmentoza tam görme kaybıyla sonuçlanabilir. Abetalipoproteinemili kişilerde istem dışı göz hareketleri (nistagmus), aynı yöne bakmayan gözler (şaşılık) ve gözün dış kaslarının zayıflığı (oftalmopleji) dahil olmak üzere başka göz problemleri de yaşanabilir.

Abetalipoproteinemili bireylerde çoğunlukla az sayıda kırmızı kan hücresi (anemi) ve anormal yıldız şekilli kırmızı kan hücreleri (akantositoz) bulunur ve kan pıhtıları oluşturmak da zorluk çekerler bu da anormal kanamaya yol açar. Bazı durumlarda, karaciğer hasarına neden olabilen yağlı karaciğer adı verilen bir durum gelişir.

Sıklık

Abetalipoproteinemi nadir bir hastalıktır. Dünya genelinde 100’den fazla vaka kayda geçmiştir.

Nedenler

Abetalipoproteinemiye, mikrozomal trigliserit transfer proteini denilen proteinin oluşumu için talimatlar veren MTTP genindeki mutasyonlar sebep olur. Bu protein, karaciğer ve bağırsakta beta-lipoproteinler diye adlandırılan moleküllerin yapılması için gereklidir. Beta-lipoproteinler, yağları, kolesterolü ve yağda çözünebilen vitaminleri bağırsaktan kan dolaşımına taşır, böylelikle bu besinler vücudumuzdaki dokular tarafından alınabilir. Vücuttaki hücrelerin ve dokuların normal büyümesi, gelişmesi ve bakımı için gerekli seviyede yağ, kolesterol ve vitamin olması zorunludur.

Çoğunlukla MTTP gen mutasyonları, fonksiyonu azalmış veya bitmiş ve bu nedenle beta-lipoproteinlerin oluşmasına katkıda bulunamayan mikrozomal trigliserit transfer proteininin yapımına yol açar. Beta-lipoprotein yetersizliği, diyet yağlarının ve yağda çözünebilen vitaminlerin sindirim sisteminden kan dolaşımına emiliminin kritik şekilde azalmasına (malabsorpsiyon) sebep olur. Bu besin eksiklikleri, abetalipoproteinemiye sahip kişilerde sağlık sorunlarına yol açar.

Kalıtım Modeli

Bu hastalık otozomal çekinik biçimde kalıtsaldır, bunun anlamı da hücrelerdeki her genin her iki kopyasınında mutasyona uğramış olduğu anlamına gelir. Otozomal resesif hastalığı sahip bir insanın her iki ebeveyni de mutasyona uğramış genin bir kopyasına sahiptir, fakat kendileri hastalığın belirtilerini ve zararlarını göstermezler.