Tirozin Hidroksilaz Eksikliği

İçindekiler

Tanım

Tirozin hidroksilaz (TH) eksikliği en başta hareket kabiliyetini etkilemek üzere iyi huylu ve kötü huylu olarak farklı formlarda görülebilir.

Tirozin hidroksilaz (TH) eksikliği’nin iyi huylu formuna TH-eksikliği dopa-responsive dystonia (DRD) denmektedir ve belirtileri genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkmaktadır. Etkilenen bireylerde farklı kol ve bacak konumlandırmaları, koşarken ve yürürken koordinasyon eksikliği görülebilir. Bazı durumlarda TH eksikliği-DRD görülen bireyler, bir pozisyonda dururken titreme (duruş sallanması) veya gözleri istemsiz yukarı yuvarlama gibi ciddi seviyede hareket problemleri yaşarlar. Hareket problemleri yaş ile birlikte yavaş bir ilerlemeye sebep olsa da büyük çoğunlukla tıbbi tedaviler ile daha iyi hale getirilmektedir.

Tirozin hidroksilaz (TH) eksikliği’nin kötü huylu formu ise, çocuk parkinsonu veya ilerleyici çocuksu dejeneratif beyin hasarı (encephalopathy) olarak adlandırılır. Bu hastalığın formları genel olarak hemen doğumdan sonra görülebilir ve tedavi etmesi daha zorludur.

Çocuk parkinsonu olan bebeklerde motor becerilerinin gelişiminde gecikmeler görülür. Örnek olarak desteksiz oturma ve ya bir cisme, oyuncağa uzanma gibi. Sert kaslar özellikle kol ve bacaklarda, kol ve bacakların farklı konumlandırmaları, düşük göz kapağı (ptoz – “sarkma”) ve gözlerin yukarı yuvarlanması gibi istemsiz hareketler gösterebilirler. İstem dışı vücut işlevlerini kontrol eden otonom sinir sistemi de etkilenebilmektedir.

Tanı koydurucu belirtiler konstipasyon (kabızlık) mide asitlerinin yemek borusuna ters akışı (gastroözafagel feflü), kan şekerinin, vücut sıcaklığı ve kan basıncının zor dengelenmesi olarak sıralanabilir. Çocuk parkinsonu olan bireylerde konuşma sorunları ve dikkat eksikliği bozukluğu zihinsel bozukluklar görülebilmesinin yanı sıra depresyon, anksiyete veya obsesif-kompulsif davranışlar gibi psikiyatrik durumlar de gözlenebilir.

İlerleyici çocuksu dejeneratif beyin hasarı (encephalopathy) TH eksikliğinin nadir olan bir formudur. Beyin işlevsizliği ve fiziksel bozukluklar ile karakterize edilen şiddetli fiziksel ve zihinsel engellere yol açmaktadır.

Sıklık

TH eksikliğinin rastlanma sıklığı tam olarak bilinmemektedir.

Nedenler

TH geninde gerçekleşen mutasyonlar TH eksikliğinin nedenidir. TH geni sinir sisteminin normal işlemesi için önemli bir enzim olan tiroksin hidroksilaz enziminin üretimi için talimat verir. Tiroksin hidroliz katekolamin olarak isimlendirilen kimyasal ileticilerin (hormonların) üretildiği yolakta görev alır. Bu enzim aynı zamanda proteinin yapı taşı olan aminoasit tirozinin bir katekolamin olan dopamin’e dönüşümünü sağlar. Dopamin beyine, fiziksel hareket ve duygusal davranışları kontrol etmesine sinyal ileterek yardımcı olur. Nörepinefrin ve Epinefrin olarak ayrılan diğer katekolaminler ise dopaminden üretilir ve otonom sinir sisteminde görev almaktadırlar.

TH genindeki mutasyonlar tiroksin hidroliz enziminin aktivitesinin düşmesine neden olur. Sonuç olarak vücut, daha az dopamin, nöroepinefrin ve epinefrin üretir. Bu katakolaminler sinir sistemindeki normal işleyişi için ve TH eksikliği yaşayan hastalarda görüldüğü gibi bozuk hareketler, otonomi işlevsizlikleri ve diğer sinirsel problemler karşısında seviyelerindeki değişimler için önemli etmenlerdir.

Kalıtım Modeli

Tirozin Hidroksilaz Eksikliği otozomal çekinik halıtım ile aktarılır. Yani, tüm hücrelerdeki genlerin her iki kopyasında da mutasyon görülmelidir. Ailesinde hastalık görülen bir bireyin otozomal çekinik olması yani genlerinin sadece bir kopyasında mutasyona sahip olması durumunda hastalığın belirtileri ve semptomları görülmez.