Tıbbi Tahlil Kaygısıyla Baş Etmenin Yolu Var Mıdır?

Tıbbi Tahlil Kaygısı Nedir?

Kaygı ile endişe arasında fark vardır. Kaygı anda yaşanır fakat endişe daha ziyade geleceğe dair taşınır. Tıbbi tahlillerin uygulanması sırasında birey kaygı taşıyabilir bu duruma tıbbi tahlillerden duyulan korkuyu ifade etmektedir. Tıbbi tahliller çeşitli hastalıkların tanısı ve takibi için kullanılan prosedürlerdir. Birey, tahlilin uygulanması sürecinde gergin olsa dahi, ekseriyetle ciddi semptomlar meydana gelmez.

Tıbbi tahlil kaygısı ciddi bir seviyede olabilir. Bir tür fobi halini alabilir. hiç tehlike oluşturmayan durumlarda dahi yersiz bir korkuya sebep olan kaygı bozukluğuna fobi denir. Fobiler nefes darlığı, titreme gibi fiziksel belirtileri meydana getirebilir.

Kaç Tür Tıbbi Tahlil Vardır?

Bazı yaygın tıbbi tahlil türleri aşağıda gruplandırılmıştır:

• Vücut sıvılarının tahlilleri: İdrar, kan, ter, tükürük gibi sıvılar vücut sıvıları arasındadır. Tahlil için bu sıvılardan numune alınmaktadır.
• Tanısal görüntüleme tahlilleri: Bu tahlil başlığında röntgen, ultrason ve manyetik rezonans görüntüleme teknikleri yer almaktadır. Bu tahliller ile bireyin vücudunun içine bakılmaktadır. Bir diğer görüntüleme tahlili tekniği ise endoskopidir. Ucunda kamera olan ince, ışıklı bir tüp ağız yoluyla iç organların ve diğer sistemlerin görüntülendiği bir tekniktir.
• Biyopsi: Bu tahlilde bireyden tahlil edilmek üzere doku numunesi alınır. Kanser başta olmak üzere bazı koşulların kontrol edilmesinde kullanılmaktadır.
• Vücut fonksiyonlarının ölçümü: Bu başlıkta yer alan test teknikleri farklı organların aktivitesini kontrol etmektedir. Kalbin ve beynin elektrik aktivitesinin kontrol ve takip edilmesi, akciğer fonksiyonunun ölçülmesi bu tahliller arasında yer alır.
• Genetik testler: Bu testler cilt, kemik iliği veya diğer bölgelerdeki hücreleri analiz etmektedir. Ekseriyetle genetik bozuklukların teşhisinde ve bozukluk durumunun  ortaya çıkmasının değerlendirilmesinde kullanılmaktadır.

Uygulanan bu prosedürler bireyin sağlığı hakkında önemli bilgiler sağlamaktadır. Tahlillerin çoğu hiç veya az riske sahiptir. Fakat tıbbi tahlil kaygısı taşıyan bireyler tahlilden tamamen uzaklaşmak isteyebilir. Fakat bu durum sağlıklarını riske atmaları anlamına gelebilir.

Tıbbı Tahlil Kaygısının Kaç Türü Vardır?

Bazı yaygın tıbbi kaygıların (fobiler) en yaygın türleri aşağıda sıralanmıştır:

• Tripanofobi, ‘’tripano’’ delmek, nüfuz etmek; ‘’fobi’’ ise korku anlamlarına gelmektedir. Kelime yunanca kökenlidir. Tripanofobi ise Türkçe’de enjeksiyon (iğne) korkusu olarak karşılık bulmaktadır. İnsanların çoğunlukla iğne korkusu bulunmaktadır. Fakat tripanofobi yaşayan bireyler bu korkuyu aşırı olarak hissederler. Bu korku onların gerekli tahlilleri veya tedaviyi yaptırmalarını engelleyebilir. Tahlilinin sık yapılması gereken hastalıklar veya tedavisi gereken kronik tıbbi hastalıkları olan kişiler için daha tehlikeli olabilir.
• İatrofobi, ‘’iatro’’ doktor, hekim anlamlarına gelmektedir. Kelime yunanca kökenlidir. İatrofobi ise Türkçe’de doktor ve tıbbi tahlil korkusu olarak karşılık bulmaktadır. İatrofobisi olan bireyler, rutin bakım için veya hastalık belirtileri olduğunda sağlık kurumlarına ve sağlık görevlilerine başvurmaktan geri durabilirler. Fakat göz ardı edilen bir durum vardır: Bazı küçük hastalıklar tedavi edilmediği durumda ölüme varan ciddi sonuçlar meydana getirebilir.
• Klostrofobi, ‘’klostro’’ kapalı, kapatılmış, dar anlamlarına gelmektedir. Klostrofobi ise Türkçe’de kapalı alan korkusu olarak karşılık bulmaktadır. Kelime yunanca kökenlidir. Klostrofobi bireylerde farklı etkiler bırakabilir ve farklı şekillerde görülebilir. Örneğin manyetik rezonans görüntüleme çektiren birey klostrofobi yaşayabilir. Manyetik rezonans görüntüleme uygulaması sırasında birey kapalı olan ve tüp şeklinde bir tarama makinesinin içine yerleştirilir. Makinenin içerisindeki alan dar ve küçüktür.

Tıbbi Tahlil Kaygısıyla Başa Çıkmanın Yöntemleri Var Mıdır?

Bireylerin tıbbi tahlil kaygısını azaltabilen bazı rahatlama teknikleri aşağıda sıralanmıştır:

• Derin nefes alma tekniği: Her biri için üçe kadar sayılan üç nefes alınır ve bu yavaş bir şekilde gerçekleştirilir. Birey başının döndüğünü farkettiğinde nefes düzenlemesini yavaşlatır.
• Sayma tekniği:Birey yavaşça ve sessizce 10’a kadar sayar.
• Hayaller tekniği: Birey gözlerini kapatır ve kendisini mutlu eden bir resmi veya yeri hayal eder.
• Kas gevşetme tekniği: Birey kaslarını rahat ve gevşek hissetmeye odaklanır.
• Konuşma tekniği: Birey odadaki (veya yakınlardaki) biriyle sohbet edebilir. Bu durum bireyin dikkatini dağıtmasına yardımcı olabilir.

Bireyin tripanofobisi, iatrofobisi veya klostrofobisi varsa aşağıda aşağıda yer alan ipuçları toplumun  bireyde oluşturduğu kaygı türü yardımcı olabilir.

Tripanofobi yani iğne korkusu için bazı tavsiyeler:

• Birey numune alınacak gün -sıvı alımını kısıtlayan özel bir sağlık durumu yoksa- sabahtan itibaren bol su tüketmelidir. Böylece bireyin damarlarından kan almak kolaylaşır.
• Sağlık görevlisinden topikal anestezi yapması rica edilebilir. Bölgesel uyuşukluk bireyin iğneyi ve ağrıyı hissetmesine engel olabilir.
• Birey iğneyi gördüğünde kaygı yaşıyorsa uygulama sırasında gözlerini kapatabilir.
• Bazı sağlık kurumlarında iğnesiz enjeksiyon (Jet enjeksiyon) bulunabilir. Birey düzenli iğne tedavisi gerektiren bir hastalığa sahipse -şeker hastalığı gibi- bu alternatif de kullanılabilir. Bir jet enjektörü, iğne yerine yüksek basınçlı bir sis jeti kullanarak etken maddenin vücuda iletimini sağlamaktadır.

İatrofobi, doktor ve tıbbi testler korkusu için bazı tavsiyeler:

• Birey randevusuna yakın olduğu bir tanıdığını getirebilir. Manevi destek bulmak bu kaydı türünde bireyi rahatlatabilir.
• Tahlil için randevu sırası beklerken dikkati başka yöne çevirmek için okuma -kitap, dergi, gazete- yapılabilir.
• Orta seviyeli veya yüksek seviyedeki iatrofobi için ruh sağlığı uzmanına başvurulmalıdır.
• Birey, sağlık görevlisine kendisini rahatlatacak ilaçları sorabilir.

Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) sırasında klostrofobi oluşmasını engellemek için bazı tavsiyeler:

• Birey tahlilden önce sağlık uzmanından hafif bir sakinleştirici isteyebilir.
• Birey, sağlık uzmanına sık kullanılan MRG yerine açık MRG tarayıcısında uygulama imkanının olup olmadığını sorabilir. Açık MRI tarayıcıları daha büyüktür ve açık bir tarafı vardır. Böylece bireyin klostrofobiyle mücadele etmesini kolaylaştırabilir. Daha az klostrofobik hissetmesinii sağlayabilir. Elde edilen görüntüler sık kullanılan MRG’de çekilenler kadar iyi olmayabilir ancak yine de tanı koymada yardımcı olabilir.

Tıbbi tahlillerin uygulanması için gerekli özeni ve özveriyi göstermemek bireyin sağlığına zarar verebilir. Herhangi bir tıbbi kaygının varlığında sağlık uzmanına veya bir ruh sağlığı uzmanına danışılmalıdır.

Kaynak: https://medlineplus.gov/lab-tests/how-to-cope-with-medical-test-anxiety/

Görsel Kaynak: https://extra.ie/2020/04/07/news/real-life/ivf-treatment-covid-19

Editör: Yasemin CANKAT