Atahan UÇAN
İçindekiler
Tanım
Bir tavşanın dişleri, genellikle yaşamı boyunca büyür. Dişlerinin uygun hizalanma ve yeterli işlevi için ağır çiğnemeyi garanti eden yüksek lifli yiyecek diyeti gerekir. Çünkü kalın ve kaba yiyecekler, tavşanların dişlerini yönetebilinir bir uzunlukta tutmalarına yardımcı olur. Ağız kapalıyken üst ve alt çene dişlerinin birbirine tam olarak oturması yani dişlerin yerleşmesi anlamına gelen oklüzyon, bir veya daha fazla dişin fazla büyümesiyle engellenebilir. Bu durum, Maloklüzyon olarak adlandırılır.
Eğer yanak dişlerinde uzama meydana gelirse, ağzın tamamen kapanması başarılı olmaz ve üst kesici dişlerin alt kesici dişlerle temas etmesi engellenir. Bu durumda, dişlerin aşırı büyümesi sorunu meydana gelir. Kesici dişler, karşı tarafındaki çene tarafından engellenmezse dişler günde 1 mm kadar büyüyebilir. Kaba yem içeren yüksek bir diyetle beraber dişlerin büyümesi engellenebilir yani doğal bir inhibitördür.
Belirtiler ve Tipler
- Kolayca görülebilen dişler.
- Aşırı salya.
- Diş gıcırdatma.
- Burun akıntısı.
- Yemeklerin ağızdan düşmesi.
- Daha yumuşak gıda tercihi.
- Bir sipper şişesi (suluk) yerine bir su kabı tercihi.
- İştah azalması veya tamamen iştahsızlık (anoreksiya).
- Kilo kaybı.
- Aşırı gözyaşı üretimi.
- Yüz asimetrisi veya ekzoftalmi (göz küresinin çıkıntısı).
- Ağrı (hareket etme isteksizliği, depresyon, uyuşukluk, saklanma, kambur duruş).
- Kendini tımar edememe nedeniyle dağınık saç katı.
Nedenler
Yanak dişlerinin aşırı büyümesine neden olan birçok neden vardır. Buna neden olan en önemli faktör, diş yüzeyini bilemek için gerekli olan kaba yem materyalini yetersiz miktarda içeren, kesici dişlerin çevresindeki yumuşak dokulara doğru büyümesine, dokunun hasar almasına ve hatta ikincil bakteriyel enfeksiyonlara yol açan bir diyettir. Cüce ve Lop Irkları, iskelet bozukluklarına daha yatkın oldukları için Konjenital Maloklüzyon riskinin arttığı fark edilmiştir.
Tanı
Veteriner Hekiminiz, tavşanınız üzerinde detaylı bir fizik muayenesi yapacak ve aşırı büyümüş kesici dişler ile kafatası ağzının diğer tümörleri arasında ayrım yapacaktır. Görsel tanı, bozuklukların daha iyi görüntülenebilmesi için kafatası ve yüz röntgenlerini ve Bilgisayarlı Tomografi (BT) içerir. Laboratuvar testi için ince bir iğne aspirasyonu (şişmeden sıvının çekilmesi ve analiz edilmesi) alınacaktır. Kimyasal kan profili, tam kan sayımı, idrar tahlili ve bakteri kültürünü içeren tam kan profili, bakterinin türünü belirlemek için oluşturulacak ve bakterilere uygun antibiyotik reçetesi verilecektir.
Tedavi
Ayakta veya Yatarak Tedavi, belirtilerin şiddetine bağlı olacaktır. Eğer tavşanınız susuz kalmışsa sıvıların, anoreksiya yüzünden acı çekiyorsa besinlerin damardan verilmesi gerekebilir. Uygun bir antibiyotik tedavisi dikkatli bir şekilde verilecektir. Ama bu Birincil Tedavi seçeneği değildir. Gerekirse dişlerin düzenlenmesi, tedavi edilemeyen dişlerin çekilmesi veya maloklüzyon sonucu oluşan apsenin boşaltılması için ameliyat yapılabilir.
Bazı durumlarda bağırsak yolu da etkilenmiş olabilir ve bağırsak yolundan katıların çıkarılması için ameliyat gerekebilir. Eve döndüğünüz zaman tavşanınızın iştahını ve dışkısının yapısını inceleyin ve normal olmayan durumu Veteriner Hekiminize acilen bildirin, çünkü ani ve ciddi bir yan etki ölüme yol açabilir.
Yaşam ve Yönetim
Sıcak ve sessiz bir ortam tavşanınızın toparlanması için gereklidir fakat aktivite, iyileşmeyi büyük ölçüde hızlandırabileceğinden dolayı mümkün olan en kısa zamanda aktiviteye geri dönüşü için teşvik edin. Eğer tavşan yorgun değilse, her 6-8 saatte bir en az 10-15 dakika zıplama egzersizi yapmasını sağlayın.
İlk tedaviden sonra çoğu tavşan, ameliyat sonrası 36-48 saat boyunca yardımlı beslenmeye ihtiyaç duyar. Yüzünün etrafındaki kürkü temiz ve kuru tutun. Tedavi sürecinde tavşanınızın beslenmesi çok önemlidir. Tatlı su içirerek, yapraklı sebzeleri ıslatarak veya suyu sebze ile tatlandırarak sıvı alımını sağlayın ve kişniş, marul, maydanoz, havuç tepeleri, karahindiba yeşillikleri, ıspanak, kara lahana gibi çeşitli taze, nemli yeşillikler ve kaliteli ot yedirin. Yonca otu yerine timothy otu ve saman otu ile besleyin fakat bunları yaparken tavşanınıza her zamanki peletlenmiş besinleri vermeye devam edin çünkü ilk amaç tavşanın yemesini, ağırlığını koruması ve genel beslenme durumunun düzelmesini sağlamaktır.
Eğer tavşanınız bu besinleri reddederse tekrar kendi başına yiyebilene kadar yulaf ezmesi karışımını şırınga yoluyla vermeniz gerekecektir. Veteriner Hekiminiz, özellikle önermediği sürece sakın tavşanınızı yüksek karbonhidrat, yüksek yağ içeren besinlerle beslemeyin.
Tekrarlama olasılığı fazladır, bu sebeple normal diş aşınmasını sağlamak için saman ve ot gibi yeterli sertlikte, lifli yiyecekler vermek önemlidir. Periyodik diş düzeltme ile 1-3 ayda bir yaşam boyu tedavi gereklidir. Bu da sizin açınızdan hem zaman hem de para yatırımı durumunu gerektirecektir.
Özellikle sürekli ve şiddetli ağrı çeken ve yemek yiyemeyen tavşanlarda, hastalık çok fazla ilerlemişse ötenaziye izin verilebilir.
Kaynak: https://www.petmd.com/rabbit/c_rb_incisor_malocclusion_overgrowth
Görsel Kaynak: https://www.ixxiyourworld.com/en/products/print-315-rabbit/
Editör: Elif Berfin KORGAN