TARDBP Geni Nedir?

İçindekiler

TARDBP Geni: TAR, DNA Bağlayıcı Protein

Normal Fonksiyonu

TARDBP geni, çift yönlü yanıtlayıcı DNA bağlayan protein 43 kDa (TDP-43) proteininin üretimi için gerekli bilgileri sağlar. Bu protein, birçok doku hücresinin çekirdeğinde bulunur ve proteinlerin üretimindeki birçok aşamada rol oynar. TDP-43, DNA’ya bağlanır ve genlerden proteinlerin üretiminin ilk aşaması olan traskripsiyon faaliyetini düzenler. Ayrıca DNA’nın kuzeni sayılan RNA’ya da bağlanarak, kararlı olmasını sağlar. TDP-43 geni, proteinlerin yapımında gerekli bilgiyi sağlayan mRNA’nın üretimine de dahil olur. TDP-43, belirli proteinlerin farklı versiyonlarının üretimini kontrol etmek için mRNA’yı değişik bölgelerden keser ve yeniden düzenler. Bu süreç “alternatif ayırma” olarak da bilinmektedir. TDP-43 proteini, protein üretimini düzenleyerek bir hücrenin çeşitli işlevlerini etkileyebilir.

TARDBP geni, doğum öncesi erken gelişim evresinde dokuların şekillenmesinde özellikle aktiftir. Üretimi TDP-43 proteini tarafından etkilenen proteinlerin çoğu, sinir sistemi ve organ gelişimiyle ilgilidir.

Genetik Değişiklikler İle İlgili Sağlık Sorunları

Amiyotrofik Yatay Skleroz

TARDBP geninde en az 60 mutasyonun ilerleyen kas güçsüzlüğü, kas kütlesi kaybı, hareket kontrolünde yetersizlik gibi belirtilere sahip olan amiyotrofik yatay skleroz hastalığına neden olduğu bulunmuştur. TDP-43 genindeki çoğu mutasyon proteindeki amino asitleri değiştirir. Bu da mRNA’nın protein işlemesindeki süreci bozar ve böylece proteinlerin üretimi de bozulmuş olur. ALS’li bazı insanlarda kas hareketini (motor nöronları) kontrol eden sinir hücrelerinde bulunan protein kümeleri oluşturmasına neden olur. Bu protein kümelenmelerinin ALS’ye yol açan sinir hücrelerinin ölümüne neden olup olmadıkları hala tam olarak bilinmemektedir.

TARDBP gen mutasyonlarının neden olduğu ALS’li bazı kişiler, kişiliği, davranışı ve dili etkileyen ilerleyici bir beyin bozukluğu olan frontotemporal demans (FTD) adı verilen bir bozukluk da geliştirir. TARDBP gen mutasyonları olan bazı kişilerde neden FTD geliştiği ancak diğerlerinde gelişmediği tam anlaşılamamıştır. Her iki durumu da barındıran kişilere ALS-FTD teşhisi konmaktadır.

Diğer Bozukluklar

TARDBP geninde meydana gelen mutasyonların amiyotrofik yatay skleroz hastalığı özelliği göstermeyecek şekilde frontotemporal demansa neden olduğu bulunmuştur. TARDBP genindeki mutasyonun neden olduğu frontotemporal demans türü, dil anlama kaybı ve problem çözme yeteneklerinin kaybı gibi belirtiler ile tanımlanır. Etkilenen bireyler genellikle başka kişilerle sosyal olarak uygun bir şekilde etkileşime girmeyi zorlaştırabilecek davranışsal değişikliklere sahiptir. FTD’ye neden olan çoğu TARDBP gen mutasyonu, TDP-43 proteinindeki tek amino asidi değiştirir. Bu mutasyonların, proteinin sadece bir kısmını etkilediği ve proteinin diğer kısımlarını işlevsel hale getirdiği düşünülmektedir. Bu TARDBP gen mutasyonları, bir miktar artık işlevi olan bir proteinle sonuçlandığından, bu durumun özellikleri, yaşamın ilerleyen dönemlerinde, altmışların sonlarında veya yetmişli yılların başında ortaya çıkma eğilimindedir. Değişmiş TARDBP genini kalıtan bazı kişiler, eksik baskınlık olarak bilinen bir durumdan dolayı FTD’yi asla geliştirmez.