Gülseren Metin Giriş
Köln Üniversitesi’nden bilim insanları, Leibniz Gıda Sistemleri Biyolojisi Enstitüsü’ndeki meslektaşlarıyla birlikte, acıyı algılayan bir reseptörün varlığını, kıkırdaklı balıkların (köpek balıkları ve vatozlar) on iki türünde ortaya çıkardı. Tip 2 (T2R) tat reseptörü acı tadın algılanmasını ve zehirli gıdaların algılanmasını sağlayan reseptörlerdir.
Bu tip reseptörlerin sadece kemikli omurgalılarda bulunduğu varsayılmaktaydı. Fakat Proceedings of the National Academy of Sciences dergisi, “A Singular Shark Bitter Taste Receptor Provides İnsights İnto the Evolution of Bitter Taste Perception” adlı çalışmayı yayımladı.
Geçmişte genomları nitekim büyük olduğu için araştırmalarda köpekbalıkları hakkında fazla bilgi yoktu. Birçok hayvana göre sekanslama daha karmaşık ve uzun sürmekteydi ama günümüz teknolojisi, birçok kıkırdaklı balığın gen dizilimleri ilgili yeterli bilgi sağlamaktadır.
Dr. Maik Behrens ve Tatjana Lang, Leibniz Gıda Sistemleri Biyolojisi Enstitüsü’nde nörobiyoloji alanında öğretim görevlisi olarak çalışmaktadırlar. Profesör Dr. Sigrun Korsching ise Köln Üniversitesi Genetik Enstitüsü’nde görev yapmaktadır. Bu araştırmacılar, kıkırdaklı balıkların acı tat reseptörlerini incelemektedirler.
T2R geni araştırılan on yedi kıkırdaklı balık genomundan on iki tanesi tip 2 tat reseptörleri için genler bulunmaktadır yalnızca her türde bir tane T2R geni mevcuttur. Bu genin adı T2R1’dir. Yalnızca tek bir T2R geninin bulunmuş olması bunun, gen duplikasyonu ve sonuç olarak ortaya çıkan reseptörlerin özelleşmesi değişmeyen, bu acı tat reseptörlerinin orijinal formu olduğunu göstermektedir.
Söz konusu olan bulgular bu reseptörlerin evrimi hakkında bilgiler veriyor. Acı tat reseptörleri ailesinin moleküler ve işlevsel kökeni, yaklaşık 500 milyon yıl öncesine dönüp bakabiliriz. Sigrun Korsching “kemikli ve kıkırdaklı balıkların bilinen son ortak atası bu kadar eskiye uzanıyor” diyor.
T2R1 genini kedi köpekbalığına (Scyliorhinidae) ve bambu köpek balığı (Chiloscyllium punctatum) ölümsüzleştirilmiş hücre hattına entegre ettiler. Bulgular iki tür köpekbalığının da safra asidi veya kolşisin benzeri insanlar tarafından algılanabilen acı maddeleri tadabildiklerini göstermiştir ve insanların tadabildikleri doksan dört tane acı maddesinin incelenmesi sonucunda on bir maddenin köpekbalıklarının da reseptörlerini etkinleştirdiği görülmüştür.
“Yaşayan fosil” olarak bilinen eski bir kemikli balık türü coelacanth’ın (Latimeria chalumnae) acı tat reseptörleri, bu on bir maddeden birkaç tanesiyle uyarılmaktadır. “Bu işlevin omurgalıların tüm evrim sürecinde nasıl bu kadar muhafaza edildiği, Sigrun Korsching şaşırtıcı olduğunu ifade ediyor.
Kaynak: https://phys.org/news/2023-11-evolution-bitter-receptor-sharks.html
Görsel Kaynak: https://phys.org/news/2023-11-evolution-bitter-receptor-sharks.html
Editör: Yasemin CANKAT
