Paratiroid Kanseri

İçindekiler

Tanım

Paratiroid kanseri daha çok kırk veya elli yaşına gelmiş bireyleri etkileyen ve dört paratiroid bezinden birisinde meydana gelen nadir bir kanser türüdür. Bölge olarak boyunda bulunan paratiroid bezleri, kalsiyum elementinin kana salınmasını arttıran paratiroid hormonunun da salgılanmasından sorumludur.

Paratiroid kanseri olmuş bireylerin %90’ında erken belirtiler olarak kanda yüksek seviyelerde bulunan, hiperparatiroidizm olarak da tanımlanan paratiroid hormonu ve hiperkalsemi yani kanda yüksek seviyede (anormal seviyede) kalsiyum miktarının olmasıdır. Bu tarz durumlarda kanser hormonal açıdan işlevsel olarak kabul edilmektedir.

Birçok vakada, hormonal olarak işlevsel paratiroid kanseri teşhisi konulmuş hasta bireylerde hiperkalsemik kriz oluşmaktadır. Ruh hali ve depresyonda beliren değişiklikler de göz önüne alındığı zaman bu hasta bireylerde nörolojik problemler de ihtiva etmeye başlamaktadır. Hiperkalsemi gözlemlenen bireylerin yaklaşık olarak %30’unda böbrek ve iskelet problemleri de oluşmaktadır. Bu problemlerin arasında poliüri, nefropalsinoz, nefrolitiazis, kemik ağrıları ve inflamasyonları, kemik erimesi ve kemik kırıklıklarının da oluşması sayılmaktadır. Başka belirtiler olarak karın ağrısı, pankreatit, ülserler, bulantı, kusma, kilo kaybı ve yorgunluk da paratiroid kanseri bireylerinde gözlemlenmektedir.

Paratiroid kanseri hastalarının takriben %10’unda hormonal açıdan işlevsizlik olarak teşhis edilmektedir. Bu durum göz önünde bulundurulduğu zaman paratiroid hormon ve kalsiyum seviyeleri gayet normaldir. Hormonal bakımdan işlevsellik barındırmayan paratiroid kanserinin semptomları arasında boyun ve çevresindeki yapıları tıkayan tümor ile ilişkilidir. Dispaji ve disartri, ses kısıklığı, dispne, ses teli felci gibi semptomlar bu gruptaki hastaların barındırdığı ve gösterdiği belirtilerdir.

Paratiroid kanseri olan hasta bireylerin %85’ine teşhis konulduktan sonra en az 5 yıl daha ömürleri olabilmektedirler. Kanser tekrardan oluşursa eğer genel itibari ile esas tanıdan 3 yıl sonra meydana gelebilir ve tekrar kansere yakalanan bireylerin %78’i en az 5 yıl hayatta kalmaktadırlar. Hormonal açıdan işlevsiz teşhisi konmuş paratiroid kanseri bireylerde yüksek düzeyde paratiroid hormon ve kalsiyum gibi erken semptomları olmadıkları ya da barındırmadıkları için daha sonraki bir aşamada olduklarından daha düşük ihtimale sahip hayatta kalma oranına sahip olmaktadırlar.

Hormonal bakımdan işlevselli paratiroid kanseri bireyler genellikle böbrek yetmezliğinden hayatlarını kaybetmektedirler ve sadece tümörden ya da tümör oluşumundan kaynaklanmamaktadır. Hormonal olarak işlevsel olmayan paratiroid kanserinde, ölüm nedeni genellikle tümör ile ilgilidir.

Sıklık

Paratiroid kanseri, kanser çeşitleri arasında gözlemlenen en nadir meydana gelen hastalık türüdür. Hatta o kadar nadir bir kanser türüdür ki tıbbi literatürde 1000 hasta bildirilmiştir ve tüm kanser türlerinin %0.005’ini oluşturmaktadır.

Nedenler

Kanserler çoğunlukla kritik fonksiyonların baş elementi olan genlerde özellikle hücre proliferasyonunu ve çoğalmasını/bölünmesini, hasarlı DNA’nın onarımını kontrol eden genlerde oluşan genetik mutasyonların oluştuğu zaman meydana gelmektedir. Oluşan bu mutasyonlar hücrenin anlamsız proliferasyonuna ve kontrolsüz bölünmesiz yol açmaktadır. Paratiroid kanseri bireylerin çoğundaki bu genetik değişiklikler bir kişinin yaşamı boyunca gözlemlenmektedir ve sadece paratiroid bezlerindeki belli başlı hücrelerde var olmaktadır.

Bu mutasyonlar somatik hücrelerde meydana geldiği için kalıtsal değildir. Paratiroid kanseri bireylerin hücrelerinde yapılan mutasyon analizleri sonucunda birçok farklı gende somatik mutasyonlar tanımlanmıştır. Sıklık bakımından daha az gözlemlenen, vücudun tüm hücrelerinde (sadece somatik olmayan) meydana gelen genetik mutasyonlar paratiroid kanseri riskini arttırmaktadır. Eşey hücre hattında (germline) oluşan mutasyonlar kalıtsaldır. Germline mutasyonuna sahip bireylerde, diğer genlerdeki mutasyonlar ile beraberinde genetik olmayan faktörlerle birlikte, bir kişinin paratiroid kanserine sahip olup olmayacağını da etkilemektedir.

Paratiroid kanseri bireylerden yapılan genom analizi sonucunda vakaların %70’inde CDC73 genindeki mutasyonların oluştuğu bildirilmiştir. Bu gendeki mutasyonlu bireyleri üçte biri bu genetik değişikliği ebeveynlerinden miras alarak vücudun tüm hücrelerinde taşımaktadır. Belirtildiği üzere paratiroid kanseri bireylerin %70’inde CDC73 gen mutasyonu görülmektedir ve bu durum CDC73 gen mutasyonu olmayan paratiroid kanseri bireylerden 7 kat daha fazla metastaz yapma durumu söz konusudur. Bu yüzden CDC73 gen mutasyonuna sahip bireylerde kanser nüksü daha fazladır ve CDC73 gen mutasyonu olmayan bireylere göre hayatta kalma şansları da oldukça düşüktür. Bazı farklı genlerde de paratiroid kanseri ile ilişkili gen mutasyonları tanımlanmıştır fakat her bir az sayıda kişide bildirilmiştir.

CDC73 geni, bir protein molekülü olan parafibrominin üretimi için gerekli olan kodları biyolojik proseslere işleyerek, talimatlar vermektedir. Bu protein hücre çekirdeğinde bulunmaktadır ve protein sentezinin ilk adımı olan gen transkripsiyonunda rol oynamaktadır.

Parafibromin proteini tümör-süpresör olarak işlev görmektedir böylece hücre siklusunda, hücrelerin proliferasyonunu ve bölünmesini kontrol etmektedir. Paratiroid kanserli bireyler CDC73 genini miras almaktadırlar. Bu gen mutasyon paratiroid hücrelerinde ikinci bir mutasyonu meydana gelerek kanser tetiklenmektedir. Gendeki mutasyon sonucu paratiroid hücreleri parafibromin proteinini üretemez hale gelmektedir. Sonuç itibari ile hücreler anlamsız proliferasyon ile bölünerek paratiroid kanserine yol açmaktadır.

Paratiroid kanserinin riskini önemli düzeyde artmasına neden olan bir özellik ise bazı nadir genetik sendromlardır. Paratiroid kanseri hiperparatiroidizm-çene tümörü sendromu olan bireylerin %15’inde ve ailesel izole hiperparatiroidi olan bireylerin %1’inde görülmektedir. Bu durumların her ikisi de CDC73 genindeki mutasyonlardan kaynaklanmaktadır. Nadir durumlarda, paratiroid kanseri, diğer genlerdeki mutasyonların neden olduğu çoklu endokrin neoplazi adı verilen bir tümör bozukluğu olan kişilerde de bulunmuştur.

Genetik ile ilgisi olmayan etmenlerin, kronik böbrek yetmezliği, tiroid kanseri ve hiperparatiroidizm hasta öyküleri de ilave edildiği takdirde bir kişinin paratiroid kanseri geliştirme riskine katkısının olduğu bildirilmiştir.

Kalıtım Modeli

Paratiroid kanseri genellikle genetik olmayan faktörlerden tetiklenmektedir. Daha çok kişinin somatik hücrelerinde meydana gelen mutasyonlardan oluştuğu için ebeveynlerin kalıtımı genel sıklığa göre daha az meydana gelmektedir. Eşey hücresinde meydana gelen bir mutasyonun paratiroid kanserinin yatkınlığına göre otozomal dominant bir kalıtım paternine sahiptir bu da her hücredeki değiştirilmiş genin bir kopyasının bir kişinin tümör geliştirme şansını artırmak için yeterli olduğu anlamına gelmektedir.