Osteoartrit (Kireçlenme)

İçindekiler

Tanım

Osteoartrit (kireçlenme), öncelikle orta yaşlı kişilerde olan yaygın bir eklem hastalığıdır. Bu durum, eklemlerdeki kemiklerin uçlarını kaplayan ve pürüzsüz eklem hareketlerini sağlayan dayanıklı, sert ama esnek doku olan kıkırdağın bozulması ile karakterize edilir. Sıklıkla el, omuz, omurga, diz, kalça gibi vücudun bir veya daha fazla kısmı etkilenebilir.

Osteoartrit (kireçlenme), genellikle yavaş gelişir ve durum kötüleştikçe ağrı, sertlik ve hareket kısıtlılığına sebep olur. Kemik bölgeleri, artık kıkırdağın birbirine sürtünmesiyle hafifletilmez ve bozulmaya başlar. Daha fazla hasar, vücut bu dokuları onarmaya ve yeniden inşa etmeye çalışırken meydana gelir. Yaraların iyileşmesinde rol oynayan bağışıklık sistemi, bu bölgeleri hedef alır ve yanıtı, eklem dokularının iltihaplanması neden olur. Kemik (osteofitler) ve diğer dokuların anormal büyümesi de oluşabilir ve genişlemiş eklemler olarak görülebilir. Parmak eklemlerinin genişlemesi özellikle fark edilebilir.

Osteoartritli kişiler genellikle, sandalyeden kalkma veya kalkma eylemlerinden sonra sertlik hissederler. Sertlik genellikle hareket edildikçe iyileşir. Bazı etkilenen bireylerde, durum, asla büyük problemlere sebep olmaz. Diğerlerinde, şiddetli osteoartrit (kireçlenme), hareketliliği ve günlük işleri yapma yeteneğini bozabilir. Hayat kalitesini etkiler ve kalp damar hastalığı gibi sağlık sorunları riskini arttırır.

Osteoartrit (kireçlenme), orta yaş veya ileri yetişkinlikte yaygın olarak görülür. Çünkü eklemlerdeki kıkırdak yaş aldıkça doğal olarak incelmeye başlar. Ancak, özellikle ön çapraz bağ (ACL) yırtığı olarak adlandırılan diz yaralanma türü gibi eklemleri etkileyen yaralanmalardan sonra, hayatın erken safhalarında da oluşabilir. Aşırı kilolu veya hareketleri eklemler için özellikle stresli olan kişilerin, osteoartrit gelişme riski de yüksektir.

Sıklık

Osteoartrit (kireçlenme), ABD’deki gençlerin yaklaşık olarak yüzde 23’ünü etkileyen yaygın bir durumdur. Orta yaşta, kadınları erkeklerden daha fazla etkiler. Ancak, 70’li yaşlara gelindiğinde, her iki cinsiyetten de çoğu insan durumun bazı semptomlarına sahiptir. Şiddetli osteoartrit, dünya genelinde engelliliğe büyük katkıda bulunur.

Osteoartritin ABD’ de görülme sıklığı 1940’lardan beri ikiye katlandı ve araştırmalar, uzun hayat ömrünün ve yüksek obezite oranlarının, artışı tam olarak açıklayamadığını gösteriyor. Bilim insanları, modern hayatın diğer, tanımlanmamış özelliklerinin durumun gelişimine dahil olduklarını öne sürüyor.

Nedenler

Birçok geni etkileyen ve bazıları tanımlanmamış yaygın varyasyonlar (çeşitlilikler), osteoartritin (kireçlenme) gelişme riskine katkı sağlar. Durum eskiden, özellikle zamanla eklemlerdeki aşınma ve yıpranma hasarlarından kaynaklandığına inanılıyordu. Ancak şimdi, vücudun bu hasarı onarmak için başarısız girişimlerinin sonucu olduğu düşünülmektedir. Sağlıklı kıkırdakta, dokuları oluşturma ve bozulması arasında denge vardır. Bu denge osteoartrit de kaybolur ve kıkırdak hasarına ve zamanla tamamen bozulmasına sebep olur. Kıkırdak korunmazsa, eklemde, kemik hasarı oluşur. Cevap olarak, vücut, eklemlerin aşırı büyümesine ve hareketliliğinin azalmasına sebep olacak yeni kemik oluşturur. Buna ek olarak, kıkırdak hasarı, diğer eklem dokularının iltihaplanmasına sebep olacak bağışıklık yanıtını tetikler ve daha fazla eklem hasarlarına neden olur.

Osteoartrit riski ile ilişkili varyasyonların çoğu, gen aktivitesinin (ekspresyonunun) yerini, zamanını ve miktarını sinsice değiştirerek hareket ettiği düşünülmektedir. Ekspresyonu osteoartrit riskini etkileyen genler, genellikle kemik ve kıkırdağın oluşumu ve korunmasında görev alır. Örneğin, bu genlerden bazıları, kıkırdak gelişimde rol alır. Eğer genler, genetik varyasyonlardan dolayı doğru yerde, doğru zamanda ya da doğru miktarda ekspres edilmezse bu dokunun fonksiyonu bozulabilir ve osteoartrit geliştirme riski artabilir.

Çoğu vakada, her biri küçük etkiye sahip çoklu genetik değişiklikler, rahatsızlığı geliştirme riskini arttırmak için bir araya gelir. Genetik değişiklikler, obezite ve eklemlerde fazla stres yüklemesine sebep olan hareketler gibi osteoartrit riski ile ilişkili çevresel ve yaşam tarzı faktörleri ile etkileşime girebilir.

Kalıtım Modeli

İnsanlar, durumun kendisini değil, artmış osteoartrit gelişim riskini ebeveynlerinden miras olarak alırlar. Bu yatkınlık aile nesilleri arasında aktarılabilir ama kalıtım modeli bilinmemektedir.