Monoamin Oksidaz A Eksikliği

İçindekiler

Tanım

Monoamin oksidaz A eksikliği, neredeyse yalnızca erkeklerde meydana gelen nadir bir hastalıktır. Erken çocukluk döneminde başlayan davranış problemleri ve hafif zihinsel engel ile nitelenir.

Monoamin oksidaz A eksikliği olan erkek çocuklarının çoğu dürtülerini kontrol etme konusunda akranlarına kıyasla daha az yeteneklidirler, bu durum da şiddetli patlamalara veya saldırganlığa sebebiyet verir.

Bunlara ek olarak, etkilenen bireyler otistik spektrum bozukluğu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) da dahil olmak üzere diğer davranış bozukluklarının da özelliklerine sahip olabilirler. Bu özellikler; saplantılı davranışlar, arkadaşlık kurmada güçlük ve dikkat toplama problemlerini kapsayabilir. Uykuya dalmakta zorluk veya gece terörü gibi uyku problemleri de monoamin oksidaz A eksikliğinde meydana gelebilir.

Monoamin oksidaz A eksikliği olan insanların bazılarında cilt kızarması, terleme, baş ağrısı veya ishal atakları görülür. Benzer ataklar, monoamin oksidaz A eksikliği olan erkeklerin ailesinin kadın üyelerinde ortaya çıkabilir, ancak dişiler bu durumun başka belirti ve işaretlerini göstermezler.

Bazı vakalarda, peynir gibi belirli yiyeceklerin monoamin oksidaz A eksikliğinin belirtilerini kötüleştirdiği görülmektedir.

Sıklık

Monoamin oksidaz A eksikliğinin çok nadir olduğu düşünülmektedir. Yaygınlığı bilinmemektedir.

Nedenler

Monoamin oksidaz A eksikliği, MAOA genindeki mutasyondan kaynaklanmaktadır. Bu gen, monoamin oksidaz A denilen enzimin yapımı için bilgi sağlamaktadır. Bu enzim; serotonin, epinefrin ve norepinefrin de dahil olmak üzere monoamin adı verilen kimyasalları parçalamaktadır.

Bu belirli monoaminler, beyinde bulunan sinir hücreleri arasında sinyaller taşıyan nörotransmitterler (Şekil 1) olarak işlev görmektedir. Monoamin oksidaz A, sinyalleşmeye artık ihtiyaç duyulmadığı zaman nörotransmitterlerin parçalanmasına yardımcı olmaktadır. Serotonin tarafından aktarılan sinyaller ruh halini, duyguyu, uykuyu ve iştahı düzenlemektedir. Epinefrin ve norepinefrin vücudun strese verdiği yanıtı kontrol etmektedir. Monoamin oksidaz A, ayrıca besin yoluyla alınan monoaminlerin parçalanmasına yardımcı olur.

MAOA genindeki mutasyonlar, serotonin ve diğer nörotransmitterlerin beyinde birikmesine neden olan monoamin oksidaz A etkinliğini azaltmaktadır. Bu birikimlerin monoamin oksidaz A eksikliğinin belirti ve işaretlerine nasıl yol açtığı bilinmemektedir.

Araştırmacılar serotoninin yüksek seviyesinin etkilenmiş bireylerin dürtülerini kontrol etme yeteneğini azalttığını, saldırgan patlamalara neden olduğunu ileri sürmektedir. Bunlara ek olarak, epinefrin ve norepinefrin bozulmuş parçalanması nedeniyle strese karşı aşırı tepki oluşabilmektedir.

Monoamin oksidaz A aktivitesindeki azalma, yiyeceklerde bulunan monoaminlerin parçalanmasını da azaltmaktadır. Bu moleküllerin fazlalığı monoamin oksidaz A eksikliği ile bağlantılı davranış problemlerine, kızarmaya, terlemeye ve diğer belirtilere sebep olabilir; bu da monoamin içeriği yüksek yiyeceklerin bazen bu durumun belirtilerini kötüleştirmesinin sebebi olabilmektedir.

Monoamin oksidaz A standart beyin gelişiminde rol oynamaktadır. Bazı çalışmalar, monoamin oksidaz A aktivitesindeki azalmanın beyinin belirli bölgelerinin gelişimini değiştirdiği ve bunun da monoamin oksidaz A eksikliği olan insanlarda davranış problemlerine ve zihinsel engelliliğe neden olabileceğini ileri sürmektedir.

Araştırmalar; çocuklukta kötü davranış gibi çevresel faktörlerin bu durumu zorlaştıracağını ve gelişen davranış problemlerini etkileyebileceğini göstermektedir.

Kalıtım Modeli

Bu durum X’e bağlı çekinik (Şekil 2) modelle nesillere aktarılır. Bu gen, iki cinsiyet kromozomundan (Şekil 3) biri olan X kromozomunda bulunmaktadır. Erkeklerde (sadece bir tane X kromozomu bulunan), her hücredeki değiştirilmiş kopyalardan biri bu duruma neden olmak için yeterlidir.

Kadınlarda (iki tane X kromozomu bulunan), bu hastalığa neden olmak için genin her iki kopyasında da mutasyon meydana gelmelidir. Erkekler X’e bağlı çekinik hastalıktan kadınlara oranla daha çok etkilenmektedir, çünkü kadınlarda bu genin iki kopyasının da değiştirilmiş olma ihtimali düşüktür. X’e bağlı kalıtımın özelliği, babaların X’e bağlı özellikleri oğullarına geçirememeleridir.