Gönül AKMEŞE İçindekiler
Tanım
Hem fizik hem de kimya alanında Nobel Ödülüne sahip olan tek kişi: Marie Curie
Marie Curie, polonium (Po) ve radium (Ra) olarak bilinen iki yeni elementi keşfeden ve tümörlerin radyasyon ile tedavisinde ilk araştırmaları yapan ve Curie Enstitüsünü kuran kişidir.
Erken Dönem ve Eğitim
7 Kasım 1867 yılında Polonya’nın Varşova kentinde doğan Maria Salomea Sklodowska, o dönemlerde Rus İmparatorluğu’nun sınırlarında olan Varşova kentindeydi ve ailesiyle birlikte Polonya’nın bağımsız bir ülke olması için çok isteklilerdi.
Babası ve annesi (Bronislaw ve Wladyslaw) öğretmen olan Marie, bilime olan ilgisini onların teşviki sayesinde farketti.
10 yaşındayken annesi vefat eden Marie, yatılı bir okulda eğitime başladı. Akademik olarak yetenekli çocukların seçildiği bir lisede eğitimine devam etti ve 15 yaşında liseden en iyi öğrenci altın madalyasını alarak başarılı bir şekilde mezun oldu. Bilim konusunda oldukça meraklı olan Marie, bu konunun üstüne gitmeye karar verdi.
Sorunlar
Marie’nin önünde iki engeli vardı. Bunlar;
- Polonya’da kızların eğitim görebileceği bir eğitim kurumu yoktu.
- Babasının maddi durumu, Marie’nin üniversite eğitimini karşılamaya yetecek kadar değildi.
Marie’nin kız kardeşi Bronya da aynı sorunlar ile karşılaştı.
Paris’teki İki Polonyalı Kız
Marie ve Bronya karşı karşıya kaldıkları maddi engeli sonlandırmak için hem öğretmenlik hem de çocuk bakıcılığı yapmaya başladılar. Bu sayede Bronya Fransa’ya gidip Paris’te tıp eğitimi alabildi.
Hayatının sonraki birkaç yılında Marie, kendisi ve kardeşinin eğitimine destek olmak adına çok çalıştı. Akşamları vakit buldukça fizik, kimya ve matematik kitapları okuyup ve ayrıca Polonya kültürü ve pratik bilim hakkında bilgi edindiği, her ikisi de Rus Çarlığı makamları tarafından bastırılmış yasadışı ve özgür bir “üniversitede” derslere ve laboratuvar eğitimleri aldılar.
Kasım 1891’de Marie henüz 24 yaşındayken Bronya’yı Paris’e kadar takip etti. Orada Paris’in en prestijli üniversitesi olan Sorbonne’da kimya, matematik ve fizik kitapları okudu. Dersler Fransızca olarak veriliyordu ve Marie’nin çok hızlı bir şekilde Fransızca öğrenmesi gerekiyordu.
Başlarda Bronya ve Bronya’nın eşiyle bir evde yaşadı, ancak bu ev üniversiteden bir saat uzaklıktaydı. Marie, Sorbonne’a daha yakın olan Latin Mahallesi’nde bir oda kiralamaya karar verdi.
Bu, genç bilim insanı için oldukça zor bir dönemdi ve kış aylarında çok soğuk olan dairesinde üşüyordu.
Tekrardan En İyi Öğrenci
1893 yılının yazında, henüz 26 yaşında olan Marie, fizik yüksek lisans derecesini birincilikle bitirdi. Daha sonra çeliğin bileşiminin manyetik özelliklerini nasıl etkilediğini araştırmak için endüstriyel bir destek fonu aldı. Projenin fikri ise; daha güçlü mıknatıslar yapabilmenin farklı bir yolunu bulabilmek.
Bilgiye açlığı ve isteği onu eğitimine devam etmeye teşvik ediyordu. 1894 yılında henüz 27 yaşındayken kimya alanında da yüksek lisansını tamamladı.
Vatan Hasreti Çekmek
Marie uzun zamandır evini çok özlüyordu ve Polonya’daki yaşantısına dönmeyi çok istiyordu. Paris’te bir yıl boyunca çelik mıknatıslarıyla ilgili çalıştıktan sonra iş bulabilme ümidiyle Polonya’da bir tatil yapmaya gitti fakat kendisine uygun bir iş yoktu.
Birkaç sene öncesinde kadın olması memleketinde lisans eğitimi almasına engel oldu ve şimdi de yine aynı sebepten bir üniversitede bir iş bulamıyordu.
Paris’e ve Pierre’e Dönüş
Marie, Paris’e dönüp fizik alanında doktoraya başlama kararı verdi. 1895 yılında, Paris’e döndüğünde, Pierre Curie ile evlendi. Polonya’ya dönerken henüz 36 yaşında doktorasını yeni bitirmiş çiçeği burnunda bir profesör olan Pierre, Marie’e evlenme teklifi etti. Doktora tezini yazması yıllarca gecikmişti ve Marie onu cesaretlendirerek tezini bitirmesini sağlamıştı.
Pierre, henüz 21 yaşındaki kardeşi Jacques ile birlikte piezoelektriği keşfeden çok saygın bir endüstri bilimci ve mucitti. Sıcaklık değişiminin bir mıknatısın özellikleri üzerinde büyük bir etkiye sahip olduğu ve günümüzde Curie Noktası olarak adlandırılan etkiyi keşfeden Pierre, manyetizma konusunda da uzman bir bilim insanıdır.
Bilimsel Keşifler
Doktora, araştırmaya yönelik bir derecedir. Marie Curie bu amaçla uranyum elementini araştırmaya başladı.
Peki Neden Uranyum?
1895 yılında Wilhelm Roentgen, deri ve kas altındaki insan kemiklerinin fotoğraflarını çeken gizemli X-ışınlarının varlığını keşfetti.
Bir sonraki yıl ise Henri Becquerel, uranyum tarafından yayılan ışınların metalden geçebileceğini fark etti, fakat Becquerel’in ışınları X-ışınları değildi.
Marie, uranyumdan gelen ışınları araştırmaya başladı. Çalışmak için bakir ve heyecan verici bir alandı. Keşifleri sonucunda şunları keşfetti:
- Uranyum ışınları içinden geçtikleri havayı elektriksel olarak şarj edebilir. Bu tür havalar elektriği iletebilir. Marie bunu Pierre ve kardeşinin icat ettiği bir elektrometre kullanarak tespit etti.
- Uranyumdan gelen ışınların sayısı, uranyumun kimyasal formuna değil, sadece mevcut uranyum miktarına bağlı bir durumdur. Buna bağlı olarak, ışınların kimyasal bir reaksiyondan değil, uranyum atomlarının içinden geldiği teorisini sundu.
- Uranyum mineralleri pitchblend ve torbernit, havanın iletkenliği üzerinde saf uranyumdan daha fazla etkiye sahiptir. Bu minerallerin uranyumdan daha aktif başka bir kimyasal element içermesi gerektiğini doğru bir şekilde teorileştirdi.
- Kimyasal element toryum, uranyumla aynı şekilde ışın yayar. (Almanya’daki Gerhard Carl Schmidt aslında bunu 1898’de Marie Curie’den birkaç hafta önce bağımsız olarak keşfetti.)
1898 yılının yazında, Marie’nin eşi Pierre, keşifleri konusunda Marie’nin kendisi kadar heyecanlanmıştı. Marie’e bilimsel anlamda işbirliği yapıp yapmayacağını sordu ve Marie bu durumu memnuniyetle karşıladı. Bu zamana kadar sadece bir yaşındaki kızları Irene vardı. Şaşırtıcı bir şekilde, 37 yıl sonra, Irene Curie’nin kendisi de Nobel Kimya Ödülü’nü kazanacaktı.
Kocam ve ben, sevgimiz ve ortak işimizle o kadar sıkı bir şekilde birleşmiştik ki, neredeyse tüm zamanımızı birlikte geçirdik
MARİE CURİE
Polonyum ve Radyumun Keşfi ve Yeni Bir Kelime Üretmek
Marie ve Pierre, uranyum cevherinde mevcut olduğundan şüphelendikleri yeni elementi aramaya koyuldular. 1898’in sonunda ise tonlarca uranyum cevherini zahmetli bir şekilde işledikten sonra, yakında zamanda Dmitri Mendeley’in periyodik cetvelinde yer alacak iki yeni kimyasal elementi keşfettiklerini duyurdular.Keşfettikleri ilk element, Marie tarafından anavatanını onurlandırmak için adlandırılan polonyum elementiydi. Polonyumun uranyum elementine oranla 300 kat daha radyoaktif olduğunu keşfettiler ve yayınladılar:
Bu sayede, uranyum cevherinden çıkardığımız maddenin analitik özelliklerinde bizmuta benzeyen, daha önce hiç bilinmeyen bir metal içerdiğine inanıyoruz. Bu yeni metalin varlığı doğrulanırsa, birimizin menşe ülkesinin adından sonra ona polonyum denilmesini öneriyoruz.
Çiftin keşfettiği ikinci element bir element ise adını Latince “ışın” kelimesinden alan radyum elementiydi. Curie çifti, radyumun da uranyumdan birkaç milyon kat daha fazla radyoaktif olduğunu buldular. Ayrıca, radyumun bileşenlerinin parlak ve herhangi bir kimyasal reaksiyon meydana gelmeden sürekli olarak ürettiği bir ısı kaynağı olduğunu keşfettiler. Radyum elementi çevresine oranla her zaman daha sıcaktır.
Birlikte gözlemledikleri fenomen için yeni bir kelime buldular, radyoaktivite. Radyoaktivite, uranyum, polonyum, toryum ve radyum gibi radyoaktif elementler tarafından üretilmektedir.
Doktora ve Nobel Fizik Ödülü
Haziran 1903’te Marie Curie, doktora eğitimini Sorbonne’da tamamladığı sırada sınav görevlileri, bir doktora öğrencisinin tezinde şimdiye kadar bilime en büyük katkıyı sağladığını düşündüler ve yaklaşık altı ay sonra, yeni araştırmacıya Nobel Fizik Ödülü verildi. Ödülü, eşi Pierre Curie ve Henri Becquerel ile paylaştı.
Nobel Komitesi ilk başta sadece Pierre Curie ve Henri Becquerel’e ödül vermeyi düşündü fakat Pierre, Marie’nin onurlandırılması konusunda oldukça ısrar ederek eşi Marie’nin de ödül almasını sağladı. Bu sayede radyasyon bilimsel alanındaki keşifleri için ödülü üç kişi paylaştılar.
Marie Curie, Nobel Ödülü alan ilk kadındı bilim insanı olarak tarihe geçti.
Pistimde her zaman insanlar olduğu için devam etmem gerekiyor. Yarışta kalabilmek için mevcut çalışmamı olabildiğince hızlı yayınlamalıyım. Bu araştırma yolundaki en iyi sprinterler Becquerel ve Curies’tir.
ERNEST RUTHERFORD
Fizikçi
Marie Curie, Radyoaktivite Hakkında Doğru Bir Teori Kuruyor.
Sonuç olarak radyum atomu bir evrim süreci içinde olurdu ve modern kimyanın temelinde yer alan atomların değişmezliği teorisini terk etmek zorunda kalırdık.
Dahası, radyumun, bazıları atom boyutlarına sahip, diğerleri ise yalnızca atomların çok küçük fraksiyonları olabilen bir mermi yağmuru gibi uzaya fırlatıyormuş gibi davrandığını gördük. Eğer bu görüntü bir gerçekliğe tekabül ediyorsa, bu mermiler radyumun etkisiyle parçalanan çevredeki gazın atomlarından gelmedikçe, radyum atomunun farklı boyutlarda alt atomlara bölündüğü sonucu çıkar; ama bu görüş de aynı şekilde bizi atomların kararlılığının mutlak olmadığına inanmaya götürür.MARIE CURIE, 1904
Trajedi ve İlerleme
Nobel ödüllerinden gelen para, Marie ve Pierre için adeta hayatı kolaylaştıran bir fırsattı. İlk defa bir laboratuvar çalışanının çalışmaları için parası vardı. Pierre, Sorbonne’da Fizik Kürsüsü’nü kurdu. Üniversite ayrıca çifte yeni ve mükemmel donanımlı bir laboratuvar kurmayı kabul etti.
1904’te Marie ve Pierre’in diğer kızları Eve dünyaya geldi.
Ve sonra birlikte kurdukları o mutlu hayatları 1906’da Pierre ‘in sokaktaki bir atlı arabasının çarpması sonucu ölümü ile sonlandı. Eşinin ölümünden dolayı perişan olmasına rağmen Marie, Sorbonne’dan Pierre’in yerine Fizik Başkanı olarak atanması teklifini kabul etti.
Yine kalıpları kırıyordu: Nobel Ödülü kazanan ilk kadın bilim insanı ve ayrıca Paris Üniversitesi’ndeki ilk kadın profesördü.
Nobel Kimya Ödülü
1910’da Marie, ilk kez metalik element radyumun saf bir örneğini izole etmeyi başardı. Elementi 12 yıl önce keşfetmişti.
1911’de ‘radyum ve polonyum elementlerinin keşfi, radyumun izolasyonu, bu elementin doğası ve bileşiklerinin incelenmesi’ sebebiyle Nobel Kimya Ödülü’ne layık görüldü.
Marie Curie hem fizikte hem de kimyada Nobel Ödülü kazanan ilk kişi olarak yine kalıpları kırmıştı. Aslında, bunu şu ana kadar yapan tek kişi kendisiydi.
Savaşın Gelişi – Yaralılara Yardım Etmek
1914 – 1918 yılları Birinci Dünya Savaşı sırasında, Marie Curie’nin bilimsel bilgisi kullanılmaya başladı. Henüz 17 yaşında olan kızı İrene’in de yardımıyla, yaralı askerlerin röntgenlerini çekebilmek için savaş alanlarına yakın yerlere radyoloji birimleri kuruldu. Savaş sonunda, radyoloji birimlerinden bir milyondan fazla yaralı askere bakılmıştı.
Harikalardan Biri
Marie Curie artık dünya çapında bilimin ‘harikalarından biri‘olarak tanınıyordu. Bilim hakkında konuşabilmek ve tıbbi araştırmalar yapmak için kurduğu The Radium Institute tanıtmak için pek çok seyahat etti.
Marie, tüm zamanların en ünlü bilimsel konferanslarından biri olan 1927 Solvay Elektronlar ve Fotonlar Konferansı’na davet edilen az sayıdaki seçkin bilim insanından birisiydi.
Dünyayı İyileştirmek – Radyum Enstitüsü
Marie Curie, radyoaktif elementlerden gelen ışınların tümörlerin tedavisinde kullanılabileceğini fark etti. O ve Pierre, radyumun tıbbi uygulamalarının patentini almamaya karar vermişlerdi ve bu sebeple ondan kâr etmemeyi tercih ettiler.
Daha sonraki yıllarda, Marie Curie’nin en büyük isteği, tıbbi uygulamalarda radyoaktivitenin kullanımını keşfetmekti. Bu sebeple de Radium Enstitüsü kuruldu.
Gram başına 120.000 dolar olan radyum korkunç derecede pahalıydı (günümüz parasıyla milyonlarca dolar). Marie Curie, kanser tedavilerinde kullanılmak üzere sadece 1 gramının maddiyatını karşılayabilecek maddi güce sahipti.
Pierre Curie gönüllü olarak birkaç saat boyunca kolunu radyumun etkisine maruz bıraktı. Bu, aşamalı olarak gelişen ve iyileşmesi birkaç ay süren yanık benzeri bir lezyonlarla sonuçlandı. Henri Becquerel kazara yelek cebinde radyum tuzu içeren bir cam tüp taşıdığı için benzer bir yanığa sahipti. Bize radyumun bu kötü etkisini anlatmak için geldi, hem sevindi hem de sinirlendi: Onu seviyorum, ama ona kin borçluyum.
MARIE CURIE, 1867- 1934
1920 yılında Marie, Radium Enstitüsü’ndeki çalışmalarıyla ilgili, genellikle “Missy” olarak tanınanAmerikalı gazeteci Marie Mattingly Meloney’e bir röportaj verdi.
Missy, Enstitü’ye yardım etmenin bir yolu olup olmadığı sorunca Marie; Amerikan kimya şirketlerinin 50 gram radyumu izole edebildiğini söyledi. Enstitünün tıbbi araştırmalar için bir grama çok fazla ihtiyacı vardı ve bunu karşılayamadı.
Missy ABD’ye dönünce Marie Curie için 1 gram radyumu elde etmek amacıyla Marie Curium Radium Fonu’nun başkanlığını yaptı.
100.000 dolar toplanana kadar, ülke çapında küçük bağışlarla para toplandı. Pittsburgh Standard Chemical Company daha sonra 100.000 $ ‘lık indirimli bir fiyatla 1 gram radyum tedarik etmeyi kabul ettiler.
20 Mayıs 1921’de Başkan Warren G. Harding, Beyaz Saray’da Marie’e kurşun kaplı çelik bir kutu içinde radyum hediye etti.
O zamandan beri, Radium Enstitüsü (şimdi Curie Enstitüsü olarak anılıyor) çokça güçlendi. Çalışanlarından üçü Nobel Ödülü’ne layık görüldü: Irene ve Frederic Joliot-Curie 1935’te kimya ödülünü ve Pierre-Gilles de Gennes 1991’de fizik ödülünü kazandı. Irene, Marie ve Pierre’in kızıydı. Ödülü kocası Frederic ile paylaştı. Curie Enstitüsü günümüzde hala oldukça önemli araştırmalar ve çalışmalar yapmaya devam ediyor.
Son
Marie Curie, 4 Temmuz 1934 yılında, henüz 66 yaşındayken, bir kemik aplastik anemi sebebiyle vefat etti. Kariyeri boyunca maruz kaldığı radyoaktivite muhtemelen onun bu hastalığa yakalanmasına sebep oldu.
Bilim insanları artık radyoaktif elementleri ve X-ışınlarını çalışırken, keşiflerinden sonraki ilk on yıllar içinde olduğundan çok daha temkinli davranıyorlardı. Marie Curie’nin kendi kitapları ve kağıtları o kadar radyoaktif ki, sadece koruyucu kıyafetler giyen bireyler tarafından açılabilen kurşun kutularda saklanıyorlar.
Yaşamı boyunca yalnızca olağanüstü işler yapmakla ve çalışmalarıyla insanlığa oldukça büyük ölçüde yardım etmekle kalmamış, tüm çalışmalarını en yüksek ahlaki kalitede yapmıştır. Bütün bunları büyük bir güç, nesnellik ve muhakeme ile başardı. Bu niteliklerin hepsini tek bir bireyde bulmak çok nadirdir.
ALBERT EİNSTEİN
Teorik FizikçiO sadece bilimin büyük sırlarını değil, dünyanın her yerindeki insanların kalplerini de fethetti.
NEW YORK TIMES, 5 TEMMUZ 1934
Marie Curie’nin Ölüm İlanı
Kaynak: https://www.famousscientists.org/marie-curie/
Editör: Ecem Bolat
