Eda Süzek
Tanım
2011’de Stephens ve arkadaşları, “kromotripsis” olarak adlandırılan tek adımlı bir kaotik süreç ile sayısız genetik yeniden düzenlemenin meydana gelebileceğini açıklayarak genomik dünyasını şaşkına çevirdi.
“Kromotripsis” kelimesi “kromozom parçalanması” demektir. Kromotripsise maruz kalan kromozomlar önce birçok parçaya bölünerek paramparça olur sonra DNA tamir mekanizmalarıyla rastgele dizilmiş olarak tekrar bir araya getirilirler. Parçaların çoğu hücrede kaybolur ve kalan parçalar tutarsız bir haplotipte yeniden birleştirilir. Gelişigüzel yapılmış bir onarımdır. Büyük olasılıkla bu işlem homolog olmayan uç birleştirme yöntemi ile yapılır.
Kromotripsis dizilerinin spesifik özellikleri kromozomun tamamının bir kerede kırılmasını sağlar.
Şuan için bu kromozom felaketine neden olarak lokalize iyonize radyasyon, durdurulan apoptoz veya telomerik erozyon ile disentrik kromozom oluşumu dahil olmak üzere çeşitli mekanizmalar düşünülmektedir.
Bu olay, tek bir felaketten yüksek oranda yeniden düzenlenmiş bir kromozom üretir. Önceki kompleks kromozom yeniden düzenlemeleri, zamanla kromozom üzerinde biriken çoklu bağımsız kırılma ve onarım olaylarıyla açıklanabilir.
Kanser ile İlgisi Nedir?
Kromotripsis genetik olarak yıkıcılığı sebebiyle neredeyse her zaman hücre ölümüyle sonuçlanır. Bununla beraber, kromotripsis kanserlerde %3 oranında görüldüğü için, bu süreçten etkilenen tümör hücrelerinin düzenli olarak programlanmış hücre ölümünden kaçıyor ve fenotipte gözleniyor olması gerekmektedir.
Kromotripsis çok sayıda geni bozduğundan, bu izleri taşıyan tümörler hedeflenen tedavilere veya DNA hasar yanıt yolunu hedefleyen ilaçlara duyarlı olabilir.
Miyeloid lösemi, nöroblastom ve multipl miyelom ile bağlantılı bir olaydır. Bu yüzden, kromotripsis teşhisi, prognoz belirleme ve sınıflandırmaya yardımcı olur. Kanser genelinde %2-3 oranında insidansı olduğu düşünülürse, tümör biyolojisi ve evrimini anlamamız için önemli etkileri vardır.
Tüm genom dizilimi, dizi tabanlı karşılaştırmalı genomik hibridizasyon (aCGH) ve tek nükleotid polimorfizmi (SNP) dizi analizlerinin bir karışımı, artık birçok kanser türünde bu büyük kromozom yeniden düzenlemelerini tanımlamaktadır. Bu veriler, kromozom yapısal varyasyonunun kanser gelişimine nasıl katkıda bulunduğunu gösterirler.
Kromotripsis genomlarının daha geniş bir özetine sahip olduğumuzda, ortak fonksiyonel sonuçları ve bunlardan herhangi birinin klinik değişkenlerle olan ilişkisini belirlemek mümkün olabilir.
Kaynaklar:
- Emily M Hatch, Martin W Hetzer (2015) – “Chromothripsis”, Current Biology 25 (10), R397-R399, 2015
- Alexander W Wyatt, Colin C Collins (2013) – “In brief: chromothripsis and cancer” The Journal of Pathology 231 (1), 1-3, 2013
- Marcozzi, A., Pellestor, F., & Kloosterman, W. P. (2018). The Genomic Characteristics and Origin of Chromothripsis. Chromothripsis, 3–19
Görsel Kaynak: https://www.science.org/content/article/shattered-chromosome-cures-woman-immune-disease
Editör: Yasemin CANKAT