Kalıtsal Früktoz İntoleransı

İçindekiler

Tanım

Kalıtsal früktoz intoleransı bireyin früktoz şekeri sindirebilmesini etkileyen bir durumdur. Fruktoz ağırlıklı olarak meyvelerde bulunan basit bir şekerdir. Etkilenen bireyler hastalığın belirti ve semptomlarını bebekliklerinde beslenme düzenlerine meyve, meyve suyu ve diğer früktoz içeren gıdalar girdiğinde geliştirir. Früktozun sindiriminden sonra kalıtsal früktoz intoleransına sahip olan bireyler mide bulantısı, şişkinlik, karın ağrısı, ishal, kusma ve düşük kan şekeri (hipoglisemi) ile karşılaşabilirler. Etkilenen bebekler beklenen oranda gelişmeyebilir ve kilo alamayabilirler.

Früktoz içeren gıdaların tekrar tekrar alınması karaciğer ve böbrek hasarına yol açabilir. Karaciğer hasarı cildin sararması ve gözlerin beyazlaşması (sarılık), genişlemiş karaciğer (hepatomegali) veya kronik karaciğer hastalığı (siroz) ile sonuçlanabilir. Früktoza sürekli maruz kalmak, kasılma nöbetlerine, komaya, ve nihayetinde karaciğer ve böbrek yetmezliğinden ölüme neden olabilir. Früktoz sindirildiğinde yaşanan semptomların şiddeti nedeniyle kalıtsal früktoz intoleransına sahip çoğu insan meyveler, meyve suları ve früktoz içeren diğer gıdalara karşı bir hoşnutsuzluk geliştirirler.

Kalıtsal früktoz intoleransı, früktoz emilim bozukluğu adı verilen bir durum ile karıştırılmamalıdır. Früktoz emilim bozukluğuna sahip insanlarda bağırsaklardaki hücreler früktozu normal olarak ememezler, bu da şişkinlik, ishal veya kabızlık, gaz ve karın ağrısına sebep olur. Früktoz emilim bozukluğu Batı yarımküredeki bireylerin yaklaşık olarak %40’ını etkilediği düşünülmektedir; nedeni bilinmemektedir.

Sıklık

Kalıtsal früktoz intoleransının görülme sıklığı her yıl dünya çapında 20.000 ila 30.000 kişide bir olarak tahmin edilmektedir.

Nedenler

ALDOB genindeki mutasyonlar kalıtsal früktoz intoleransına neden olur. ALDOB geni aldolaz B enzimini yapmak için talimatlar sağlar. Bu enzim esasen karaciğerde bulunur ve früktozun parçalanmasında (metabolizma) rol oynar böylece bu şeker enerji olarak kullanılabilir. Aldolaz B früktozun parçalanmasında ikinci aşamadan sorumludur; früktoz-1-fosfat molekülünü gliseraldehit ve dihidroksiaseton fosfat olarak adlandırılan diğer moleküllere ayırır.

ALDOB gen mutasyonları enzimin früktozu metabolize etme yeteneğini bozarak işlevini azaltır. İşlevsiz aldolaz B enzimi karaciğer hücrelerinde früktoz-1-fosfatın birikmesine neden olur. Bu birikim zehirlidir ve zamanla karaciğer hücrelerinin ölmesine neden olur. Ek olarak, früktoz-1-fosfat’ın parçalanmasıyla elde edilen ürünler vücutta enerji üretimi için ve kan şekeri seviyesini korumak için gereklidir. Azalmış hücresel enerji, düşük kan şekeri ve karaciğer hücre ölümünün kombinasyonu kalıtsal früktoz intoleransının özelliklerine yol açar.

Kalıtım Modeli

Bu hastalık otozomal resesif bir modelde kalıtılır, yani her hücredeki genin iki kopyası mutasyona sahiptir. Otozomal resesif hastalığa sahip bir bireyin ebeveynlerinin her biri mutant genin bir kopyasını taşır ancak ebeveynler genellikle hastalığın belirti ve semptomlarını göstermezler.